Türkçesi: Hilmi Ziya Ülken

Önerme  XVIII,  scolie. 
-  Hafıza  hakkında  özel  olarak  zihin  reformu 
hakkındaki kitabına bakınız, 44 ve açıklayıcı not: cilt I, s. 541.
Önerme  XX’den  XLVII’ye  kadar. 
-  Etika’nın  bütün  bu  bölümü  bil­
giyi,  ya  da  bilgiye  yetkili  olması  bakımından  ruhu  inceliyor.  Burada  biz 
basit şuurdan iç düşünceli (teemmüllü) şuura, fikrin fikrine yükseliyoruz; 
duyduğumuzu  ve  hayal  ettiğimizi  biliyoruz.  Böylece  kendimiz  hakkında 
fikir teşkil ediyoruz. “Ben” fikri zorunlu olarak upuygun değildir; Spinoza

---

NOTLAR 
313
bundan  sonra  yanlışın  yalnız  yoksunluktan,  bir  algı  eksikliğinden  ibaret 
olduğunu  gösteriyor;  ve  yalnız  yanlışın  tabiatını  açıklamakla  kalmıyor, 
aynı  zamanda  onun  kaçınılmaz  olduğunu  da  ispat  ediyor;  kendi  kendi­
siyle asla tasarlanmayan ve art arda düşünceleri birbirlerini doğurmayan 
bir  varlıkta  zorunlu  olarak  upuygun  olmayan  fikirler  vardır;  ve  bedenin 
halini  ifade  etmeleri  bakımından  tasarlayışlarımız,  doğru  bilgisi  ile  hiç 
değilse doğrudan doğruya değişikliğe uğratılmış değildir; o suretle ki, gü­
neşin bize  olan uzaklığının  ne olduğunu bilmekle birlikte onu bizim ya­
kınımızda  görmede  ya  da  hayal  etmede  devam  ediyoruz  (önerme  35’in 
scolie’si).  Şeyleri  doğru  tabiatlarına  uygun  olarak  görebilmek  veya  hayal 
edebilmek için, akla uygun bir düzeni kendimiz bedene verebilmemiz ve 
kendimize böylece etkin bir hayal gücü kazandırmamız gerekir.
Bunun için önerme 17’nin scolie’sine ait nota bakın. -Bununla birlikte, 
bilinebilen şeyler vardır; ortak kavramlar vardır; daha yukarıdaki önerme 
38’e  ait  nota  bakın.  İkinci  ve  üçüncü  bilgi  tarzları  vardır;  en  sonra,  insan 
ruhunda Tanrının ezeli ve sonsuz özü hakkında upuygun bir bilgi vardır; 
yani, her kim içten düşünürse ya da teşkil ettiği fikirlerin parçalı karakteri 
ve onların akılla kavranamayışlığı hakkında bilgi sahibi ise, orada bütün­
sel  ve  mutlak  bir  hakikatin  veya  kendi  kendisini  tam  olarak  tasarlayan 
bir varlığın fikrini bulur.