2.4. Papuaslar
Antropologik tip va tillari.
O 'zlarining tashqi jism oniy belgila-
riga ko‘ra papuaslar veddo-avstraloid irqiga mansub, ulaming badan
terilari qoramtir,
sochlari qora, jingalak, ko ‘zlari jigarrang, iyaklari
oldinga chiqqan, keng burun va qalin lablari, erkaklarida uchinchi da-
rajali badan tuklari qalinligi bilan xususiyatlanadilar.
Yangi Gvineya orolining 85% aholisi papuas tillarida so‘zlashadi.
Ulaming umumiy soni 4,3 mln. kishidan iborat. Orolda yashovchi
papuaslar 600 ta alohida xalqlarga boMinadi. Ulardan to ‘rttasi: dani,
enga, chimbu va xagenlar har birida 100
mingdan ortiq kishini bir-
lashtirgan.
Lingvist olimlar papuas tillarini, odatda, bir necha til oilalariga
bo‘lishadi. Ulardan eng yirigi - transyangigvineya tilida 2,8 mln. ki
shi so‘zlashadi.
Maishiy turmush va xo‘jalik m ashg‘ulot!ari.
Papuaslaming
asosiy
m ashg‘ulotlari dehqonchilikdir. Eng k o ‘p yetishtiradigan m ah
sulotlari: yams, taro, batat (yer ildizli), banan, shakarqamish, kokos
va saga
palmalari, non daraxti. X o‘jalik natural shaklda b o ‘lib, ahyon-
ahyonda tovar mahsuloti - kokos yong‘og‘i, kofe, какао yetishtiril-
gan.
A n’anaviy
mehnat quroli - toshdan bolta, uchi o ‘tkir tayoq va
ensiz belcha (lopata) bo‘lgan. Tosh va yogLochdan yasalgan qurol-
lar hozirda temir qurollar tomonidan surib chiqarilgan. Ayni paytda
x o ‘jalik o ‘z an’analarini saqlagan, papuas
qishloqlaridagi kun tartibi
ham yevropaliklar kelguniga qadargisidan juda kam farq qiladi.
Erta tongda katta yoshdagilar o ‘z ishlariga yo ‘1 oladilar. Ayollar
daladagi ekinlar bilan shug‘ullanadilar. Daladan bir kecha-kunduzga
yetadigan batat keltiriladi. Erkaklar o ‘rmondagi daraxt-butalami to-
zalab, yangi ekin maydonlari tayyorlaydilar. Kunduzi qishloqda faqat
qariyalar va bolalar qolishadi. Kechqurun avval ayollar qaytadi. Ular
keltirgan o ‘tinlardan gulxan yondirib, pechkada taom tayyorlaydilar.
So‘ng erkaklar qaytadilar, kechki taomdan keyin qayiqlami tuzatish,
bo‘ yra to ‘qish va h.k. ishlar davom etadi.
Har bir papuas oilasining
33
5-6 ta yeri b o iib , undagi hosil yil davomida navbatma-navbat pishib
yetiladi. Ekin ekilmay qo‘yilgan maydonga 10-15 yildan so‘ng qay-
tiladi. Chorvachilik yaxshi rivojlanmagan. Yevropaliklar kelguniga
qadar it, to ‘ng‘iz va tovuqlar b o ig an . Tuxumni taom tarzida kam ish-
latishgan. So‘nggi yillarda yirik shoxli m ollam i boqish kuzatilmoqda.
Baliqchilik bilan dengiz sohilida yashovchi qabilalar shug‘ullanadi,
xolos.
Papuaslaming uylari to ‘g ‘ri burchakli, uzun, b a’zida tuxumsimon
yoki yumaloq ko ‘rinishda b o iad i. Uning asosini yerga ko‘m ilgan us-
tunlar tashkil etib, devoriga shoxlar, p o ‘stloq, o ‘simliklar
poyasi va
bargi, ba’zida to ‘qilgan bo ‘yralar ishlatiladi. Kulbalar ichida pol tup-
roqdan, ayrim qishloqlarda ustunlar ustiga qurilgan poli bambukdan
uylar uchraydi.
Melaneziya aholisi sovuq-
dan asranishi uchun umu-
m an kiyimga ehtiyoji yo ‘q.
Belbog‘cha etaklari - tapadan
daraxt
p o ‘stlog‘i
tolalari-
dan qilingan.
Taqinchoqlar
sirg‘a, bilaguzuk, burunga
sirg‘alarni asosan erkaklar
taqishadi. Tatuirovka va badanni bo4 ash ham bezaklar turiga kiradi.
Taomlar asosan o ‘simlik, sabzavot mahsulotlaridan b o ig an .
G o‘sht kam iste’mol qilinadi. Taomni ochiq olovda yer o ‘choqlarida
tayyorlanadi.
Dostları ilə paylaş: