Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

Ijtimoiy tuzum va diniy tasaw urlar. 
Ijtimoiy tuzum taraqqi­
yoti darajasi b o ‘yicha melaneziyaliklar papuaslardan yuqori turadi. 
A n’anaviy ijtimoiy tashkilotlari - qishloq jamoasi, bir necha yirik 
oilalardan tashkil topgan. Yer butun qishloqniki hisoblansa-da, har 
bir oila o ‘z maydoniga ishlov berib, unga nisbatan egalik huquqini 
saqlagan.
U rug‘ ona tomonidan hisoblanadi. Yevropaliklar kelguniga qadar 
mulkiy va ijtimoiy tengsizlik shakllanib bo ‘lgan.
Hozirgi kunda M elaneziya aholisining ko‘pchiligi xristianlik dini- 
ga mansub hisoblansa-da, amalda ushbu dinga e ’tiqod yuzaki bo‘lib, 
mana - sirli kuchga, qudratli ruhga e ’tiqod saqlanib qolgan.
32

---

2.4. Papuaslar
Antropologik tip va tillari. 
O 'zlarining tashqi jism oniy belgila- 
riga ko‘ra papuaslar veddo-avstraloid irqiga mansub, ulaming badan 
terilari qoramtir, sochlari qora, jingalak, ko ‘zlari jigarrang, iyaklari 
oldinga chiqqan, keng burun va qalin lablari, erkaklarida uchinchi da- 
rajali badan tuklari qalinligi bilan xususiyatlanadilar.
Yangi Gvineya orolining 85% aholisi papuas tillarida so‘zlashadi. 
Ulaming umumiy soni 4,3 mln. kishidan iborat. Orolda yashovchi 
papuaslar 600 ta alohida xalqlarga boMinadi. Ulardan to ‘rttasi: dani, 
enga, chimbu va xagenlar har birida 100 mingdan ortiq kishini bir- 
lashtirgan.
Lingvist olimlar papuas tillarini, odatda, bir necha til oilalariga 
bo‘lishadi. Ulardan eng yirigi - transyangigvineya tilida 2,8 mln. ki­
shi so‘zlashadi.
Maishiy turmush va xo‘jalik m ashg‘ulot!ari. 
Papuaslaming 
asosiy 
m ashg‘ulotlari dehqonchilikdir. Eng k o ‘p yetishtiradigan m ah­
sulotlari: yams, taro, batat (yer ildizli), banan, shakarqamish, kokos 
va saga 
palmalari, non daraxti. X o‘jalik natural shaklda b o ‘lib, ahyon- 
ahyonda tovar mahsuloti - kokos yong‘og‘i, kofe, какао yetishtiril- 
gan. 
A n’anaviy mehnat quroli - toshdan bolta, uchi o ‘tkir tayoq va 
ensiz belcha (lopata) bo‘lgan. Tosh va yogLochdan yasalgan qurol- 
lar hozirda temir qurollar tomonidan surib chiqarilgan. Ayni paytda 
x o ‘jalik o ‘z an’analarini saqlagan, papuas qishloqlaridagi kun tartibi 
ham yevropaliklar kelguniga qadargisidan juda kam farq qiladi.
Erta tongda katta yoshdagilar o ‘z ishlariga yo ‘1 oladilar. Ayollar 
daladagi ekinlar bilan shug‘ullanadilar. Daladan bir kecha-kunduzga 
yetadigan batat keltiriladi. Erkaklar o ‘rmondagi daraxt-butalami to- 
zalab, yangi ekin maydonlari tayyorlaydilar. Kunduzi qishloqda faqat 
qariyalar va bolalar qolishadi. Kechqurun avval ayollar qaytadi. Ular 
keltirgan o ‘tinlardan gulxan yondirib, pechkada taom tayyorlaydilar. 
So‘ng erkaklar qaytadilar, kechki taomdan keyin qayiqlami tuzatish, 
bo‘ yra to ‘qish va h.k. ishlar davom etadi. Har bir papuas oilasining
33

---

5-6 ta yeri b o iib , undagi hosil yil davomida navbatma-navbat pishib 
yetiladi. Ekin ekilmay qo‘yilgan maydonga 10-15 yildan so‘ng qay- 
tiladi. Chorvachilik yaxshi rivojlanmagan. Yevropaliklar kelguniga 
qadar it, to ‘ng‘iz va tovuqlar b o ig an . Tuxumni taom tarzida kam ish- 
latishgan. So‘nggi yillarda yirik shoxli m ollam i boqish kuzatilmoqda. 
Baliqchilik bilan dengiz sohilida yashovchi qabilalar shug‘ullanadi, 
xolos.
Papuaslaming uylari to ‘g ‘ri burchakli, uzun, b a’zida tuxumsimon 
yoki yumaloq ko ‘rinishda b o iad i. Uning asosini yerga ko‘m ilgan us- 
tunlar tashkil etib, devoriga shoxlar, p o ‘stloq, o ‘simliklar poyasi va 
bargi, ba’zida to ‘qilgan bo ‘yralar ishlatiladi. Kulbalar ichida pol tup- 
roqdan, ayrim qishloqlarda ustunlar ustiga qurilgan poli bambukdan 
uylar uchraydi.
Melaneziya aholisi sovuq- 
dan asranishi uchun umu- 
m an kiyimga ehtiyoji yo ‘q. 
Belbog‘cha etaklari - tapadan 
daraxt 
p o ‘stlog‘i 
tolalari- 
dan qilingan. Taqinchoqlar 
sirg‘a, bilaguzuk, burunga 
sirg‘alarni asosan erkaklar 
taqishadi. Tatuirovka va badanni bo4 ash ham bezaklar turiga kiradi.
Taomlar asosan o ‘simlik, sabzavot mahsulotlaridan b o ig an . 
G o‘sht kam iste’mol qilinadi. Taomni ochiq olovda yer o ‘choqlarida 
tayyorlanadi.