Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

Savol va topshiriqlar
1. Mikroneziya, Melaneziya va Yangi Gvineya aholisining shakl­
lanishi bo‘yicha qo‘shimcha m a’lumotlar toping.
2. M irkroneziyaliklar irqlari va tillari haqida nimalarni bilasiz?
3. M elaneziyaliklarning klassifikatsiyasi, xo‘jaligi, moddiy 
madaniyatlari haqida m a’lumot bering.
4. Papuaslar haqida m a’lumotlar to ‘plang.
36

---

3-BOB. POLINEZIYALIKLAR
Taniqli yangi zelandiyalik etnolog Те Rangi Xiroaning polinezi- 
yaliklarga 
«tonggi shafaq dengizchilari» deb bergan nomi bu xalqlar- 
ning 
hayot tarzi va tarixini o ‘zida ajoyib tarzda mujassamlashtirgan. 
Polineziya - shimolda Gavayi, janubiy-sharqda Yangi Zelandiya va 
janubiy-g‘arbda Pasxa (Rapanui) orollari orasida joylashgan uchbur- 
chakdagi 
minglab orollarni birlashtirgan tarixiy etnografik hududdir. 
Nomi 
keltirilgan orollardan tashqari Polineziyaga Tonga, Samoa, 
Taiti, 
Markiz, Kuk, Tuamotu, Tubuai, Layn, Gambye va boshqa arxi- 
pelag 
hamda orollar kiradi.
3.1. Polineziya madaniyatining o ‘ziga xosligi
Okeaniya xalqlari an’anaviy madaniyatlarida ko‘plab umumiylik 
mavjud. Asosiy xo‘jalik faoliyati - tropik qo‘1 dehqonchiligi barcha 
orollarda 
bir xil b o iib , yerga uchi o ‘tkirlangan tayoq (so‘qa) bilan 
ilhlov 
berishadi. Deyarli barcha joylarda uy xo‘jalik ekinlari tropik yer 
lldizli 
(yams, taro, batat), kokos palmasi, non daraxti, banan ekiladi. 
Uy 
hayvonlaridan to ‘ng ‘iz, tovuq va hurmaydigan it zotini boqishadi.
Okeaniya aholisining kiyimlarida ham ko‘plab o'xshashliklar 
boiib, 
ular aksari daraxt po ‘stlog‘i tolalaridan qilingan, tapadan tay­
yorlangan. 
Uylari ham tomi ikki tomonlama yopilgan, devori kun- 
duzi 
olib qo‘yiladigan bo ‘yralardan iborat, tomi palm a yaproqlari 
Ulan 
yopiladigan kulbalar ko'rinishidadir. Okeaniyaliklar qayiqlari 
ham asosan daraxt tanalaridan o ‘yib yasalib. balansirli kemalar yoki 
Ikki 
qayiqning o ‘rtasini birlashtirib katamaran shaklidagi kema yasa- 
lidimi, 
barcha-barchasi - tosh boltalar, pichoq va toshdan qirg ich lar 
jrordamida 
biror-bir metall qism ishlatilmasdan yasalgan. Qolaversa, 
Yangi 
Gvineya aholisidan boshqa barcha orollar aholisi til jihatidan 
Ur 
- avstroneziya (malayya-polineziya) tillarida so‘zlashadilar.
37

---

Okeaniyaning boshqa hududlaridagi aholisidan madaniy bel- 
gilari bo‘yicha keskin farq qilmaydigan polineziyaliklar, ko ‘p ji- 
hatlariga ko‘ra okeaniyaliklar orasida alohida o ‘rin tutadi. Jismoniy 
belgilari bo‘yicha polineziyaliklar badan rangi och qo'ng'ir, sochlari 
toiqinsim on, yuz tuzilishlari mongoloidlik xususiyatlariga ega. Ay­
rim tadqiqotchilar polineziyaliklarda yevropeoidlik belgilari ham bor- 
ligini ta ’kidlashadi.
Til birligidan tashqari, moddiy madaniyat, udum-marosimlar, din 
va afsonalarda ham polineziyaliklar dunyosi yaxlitdir.
Yana bir jihati ularda yevropaliklar kelguniga qadar davlatchilik, 
toifaviy- kasta tizimi, taraqqiy etgan kohinlar va e ’tiqod-ibodat 
markazlari, hatto o ‘ziga xos yozuvi (Pasxa oroli) bilan xususiyatlan- 
gan. Ayni paytda savdo, natural almashuv boim agani ham ajablanarli.