daiyolarida ilk sivilizatsiyalar davridan qolgan daraxt shoxlaridan
yasalib tabiiy asfalt bilan suvalgan qayiqlar uchraydi. Old Osiyo
mamlakatlarida XX asrdan temiryo‘l va avtomobil
transportlari keng
tarqaldi. Aviayo‘nalishlaming taraqqiy etgan tarmoqlari mavjud.
Taomlari
Old osiyoliklar taomlari viloyatiga, aholisining
mashg‘ulotiga qarab xilma-xildir. Uning asosini bug'doy, arpadan
turli
usullarda pishirilgan non, o‘simlik, sabzavotlar, dukkakli don-
lardan taomlar tashkil etadi. Go‘sht kam iste’mol qilinadi. Faqat boy-
lar, o‘ziga to‘q shaharliklami hisobga olmaganda oddiy aholi dastur-
xonida go'shtli taomlar bayramlardagina yeyiladi. Chorv adorlar ham,
dehqonlar ham har kuni non bilan qatiq ichishadi. Kambag‘alning
tushligi odatda non bilan tarvuz yoki qovun bo‘ladi. Ichimlik sifa
tida Arabiston yarimoroli va Turkiyada qora choy (yalpiz bilan), kofe,
Eron va Afg‘onistonda ko‘k choy ichiladi.
Kiyimlar va taqinchoqlar.
Old (G‘arbiy) Osiyo xalqlari ki
yimlari xilma-xil, lekin ularda ko‘plab umumiylik ham mavjud. Ayni
paytda kiyimiga qarab insonni shaharlikmi, dehqonmi yoki chorvador
bilishingiz mumkin.
A n’anaviy erkaklar libosi (uni ko‘pgina joylarda hozir ham kiyi
shadi) keng belgacha ko‘ylak va ishton, bu kiyimni qadimda dastlab
chorvador-nomadlar ixtiro qilishgan. Ulardan ko‘ylak-ishtonlarni
dehqonlar o ‘zlashtirganlar. Ayrim xalqlar,
jumladan turkmanlarda
ishton tor, belujiylarda esa, aksincha, juda keng kiyiladi. 0 ‘zimizda
keng fe’lli kishini afg‘onning ishtoni deb qiyoslash ilgari ko‘p ish-
latilgan. Ulardan tashqari, shoyidan, paxta gazlamadan yoki jundan
chopon kiyiladi. Boy chorvadorlar chakmonlari tuya junidan tay-
yorlanib, umuman nam o‘tkazmaydi. 0 ‘rta Osiyo xalqlarida, xusu
san, o ‘zbek chorvadorlarida ham chakmon
eng zarur kiyimlardan
hisoblanadi. Bosh kiyimi ham libos majmuyining eng zarur elemen-
tidir. Ular turlicha: oddiy matodan ro‘mol, salla, qishki m o‘ynali
telpaklar, qalpoqlar mavsumga qarab kiyiladi. Dehqonlar poyabzali
teridan yengil, sandallar bo‘lsa chorvadorlarda ot va tuyada yu-
rishga m o‘ljallangan teridan etiklar kiyishgan. Uy sharoitida jundan
88
peypoqlarda, teridan (hozirda rezinadan) kovushlarda yurishgan.
Ko‘chmanchi chorvadorlar - kurdlar va pushtunlar o‘zlari
bilan
qurol
olib yuradilar.
So‘nggi o‘n yilliklarda an’anaviy kiyimlar nafaqat dehqonlar, bal-
Iti chorvadorlarda ham yevropacha yarimharbiycha tus olmoqda.
Ayollarda an’anaviy xalq kiyimlari yaxshi saqlangan. Ko‘pchilik
xalqlarda ayollar ko'ylaklari uzun to‘pig‘igacha tushib turadi. Yengsiz
nimcha va xalatlar ham keng tarqalgan. Issiq qishki kiyimlar odatda
boy
oilalardagina mavjud. Milliy va hududiy tafovutlar kiyimlar fa-
soni, matosining arzon-qimmatligi, rangida, gullarida, ayniqsa, bosh
kiyimlarida kuzatiladi.
Old Osiyodagi islom mamlakatlarida (Turkiyadan tashqari) ayol-
Iaming
hijob kiyishlari, yuzlarini yopib yurishlari an’anasi mavjud.
Ayni paytda o‘troq dehqonchilik aholisiga oid bu qoida chorvador
larda tarqalmagan. Begona erkaklar huzurida yoki qari kishilar b o isa
ayollar ro‘mollarining bir uchi bilan yuzlarini yopadilar. Ayollar
kiyimi, ayniqsa, chorvadorlarda turli zeb-ziynatlar bilan, kumush va
oltindan uzuk, bilaguzuklar, sirg‘a, qimmatbaho
toshli taqinchoqlar
bilan toiatiladi. Ayollar xina bilan sochlari, timoqlarini bo‘yaydilar.
Qishloq xotin-qizlaridan farqli o iaro q shaharlarda ziyoli oilalarda,
xususan, Turkiyada yevropacha kiyinishadi.
Dostları ilə paylaş: