Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi
Oila va ijtimoiy munosabatlar
Yüklə 10,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ijtimoiy munosabatlar.
|
6.4. Oila va ijtimoiy munosabatlar
Oilaviy hayot. Ommaviy hayotning barcha qoidalari va odatlari Old Osiyoda din me’yorlari hamda udumlar bilan belgilanadi. Ya- gona istisno Turkiyaning nisbatan o‘qimishli aholisi diniy qoidalarga to iiq rioya qilmaydi. Islomga e’tiqod qiluvchi aholi oilaviy turmushi boshqa din vakillaridan keskin farq qiladi. Oila-nikoh munosabatlarida shariatga ko‘ra, poligamiya - ko‘p xotinlikka ijozat berilgan. Lekin amalda bu odatga munosabat bir xil emas. Xususan, Turkiyada xotin-qizlar qonunga ko‘ra erkaklar bilan bir xil huquqqa ega. Eron va arab mamlakatlarida ayollar mavqeyi 89 past. Qishloq aholisida qalin ham saqlangan bo‘lib, uni to iag an oila- larda ayollar huquqi yana ham past. K o‘chmanchi chorvadorlar oila- larida ayollar mavqeyi (ayniqsa, o‘g‘il farzandlari b oisa) birmuncha yuqori. Shariat ko‘p xotinlikka ijozat bersa-da, amalda bu qoidadan boy savdogarlar, hunarmandlar, ruhoniylar, boy dehqonlar, qabila boshliqlari, ba’zida ayoli taklifi bilan uylanish hollari uchraydi. Ijtimoiy munosabatlar. Nomadlarda an’anaviy va iiatto arxaik jamoaviy munosabatlar yaxshi saqlangan, mollar har bir oilaning xususiy mulki, ayni paytda yaylovlar, suv manbalari jamoat mulki sanaladi. Chorvadorlar orasida boy, o‘rtahol kambag‘allari ham bo‘lib, ularning barchasi nisbatan erkin, o‘z qabila boshliqlariga ular xilof ish qilmasalargina bo‘vsunadilar. Chorvadorlarda davlat, sinfiy jamiyat hech qachon bo‘lmagan, bosqinchilik urushlarida vujudga keigan «ko‘chmanchilar ittifoqlari», bosqinlar yakun topishi bilan parchalanib ketgan ko‘chmanchilarda hozir ham qo‘shnichilik o ‘zaro yordami, jamoa-qabila demokratiyasi hukm surib, barcha muammo- lar oilalar boshliqlari majlisida hal etiladi. Xun talab qilish, ko‘plab eski odatlar saqlangan. Old Osiyo mamlakatlari aholisi jamoat hayotida qishloq jamoala- rining ahamiyati saqlanib qolmoqda. Odatda, bitta yoki bir nechta qishloqlar aholisini birlashtirgan jamoalar asrlar davomida mahalliy boshqaruv vazifasini o‘tab keigan. Qishloq jamoasi faoliyatiga mas- jid mullasining, oqsoqollar, shariat sudining ta’siri katta b o iib , ularda oilaviy, oilalararo, jamoa hayotiga oid bahsli masalalar bamaslahat hal etiladi. Ko‘chmanchi-chorvadorlaming bir qismini o‘troq hayotga o‘tishi bilan qabilaviy tashkilotlar asta-sekinyo‘qolib, faqat hayotning ayrim jabhalari, xususan, oila-nikoh munosabatlarida saqlanmoqda. Jum ladan, nikohning endogam boiishi nazorat qilinadi. Bu qoidaning buzilishi qoralash va hatto jazolashgacha borib yetishi mumkin. Shu tariqa jamoat munosabatlari Old Osiyoning turli xalqlari va zamonaviy mamlakatlarida turlicha shaklda, ko‘rinishda faoliyat ko‘rsatmoqda. Turkiya va Isroilda taraqqiy etgan kapitalistik muno- 90 labatlar shakllangan bo‘lsa, Eron va Afg‘onistonda feodal-patriarxal munosabatlar ulaming jamoa hayotida namoyon bo‘lishini kuza- tishimiz mumkin. Eski odat, udumlarning saqlanishiga musulmon jllamolari va ular bilan aloqadagi fundamentalistlar o‘z hissalarini qo‘shmoqdalar. Suriya va Iroqdagi fuqarolar urushlari, Islom dav- latining 2014-2017-yillardagi faoliyati yuqoridagi fikrlarimizni tas diqlaydi. Yüklə 10,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|