Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

Abxazlar 
(o‘zlarini opsua deyishadi) Kavkaz oikasining qadimiy 
aholisidan biridir. Ular haqidagi ilk m aium otlar Pliniy asarida apsil- 
lar qabilasi tarzida uchraydi. Mil. avv. V asrda qadimgi abxaz qabi­
lalari Kolxida podsholigi tarkibiga kirgan. Ular yashaydigan hudud­
larda mil. avv. Ill—
II 
mingyilliklarda toshlardan qurilgan - dolmenlar 
sodda inshootlar bo‘lib, ulami qanday maqsadda qurganlari hanuz o‘z 
yechimini topmagan.
Milodiy asr boshlarida Abxaziya Vizantiyaning vassal davlati 
Lazika tarkibiga kirgan. Bu mahalliy aholi orasida xristianlikning 
tarqalishiga olib kelgan. Antik davrda hozir Abxaziya joylashgan 
Qora dengiz sohilida yunonlaming Dios-Kuriya manzilgohi bo‘lib, 
bugungi Suxumi shahri uning o‘mida joylashgan. Yana bir qadimiy 
shahar - Pitiunt (Pitsunda)ga ham mil. avv. VI-V asrlarda yunonlar 
tomonidan asos solingan. Pitsunda yunoncha «pitius» - qarag‘ay da- 
raxti nomidan olingan.
Qadimgi aholi manzilgohi Anakoniya (hozirgi Yangi Afon) - ab­
xaz hukmdorlarining ilk o‘rta asrlardagi poytaxti bo‘lgan. Abxaziya 
keyinchalik Vizantiya, Eron tarkibida boigan. XV asr oxiridan Us-
98

---

moniylar davlatining uch yuz yillik hukmronligi boshlanadi. Islom 
dini aynan shu davrda tarqalgan.
Abxaziyadagi etnik jarayonlar va demografik vaziyatga qul sav- 
dosi katta ta’sir etgan. Bu jarayon antik davrda boshlanib turklar 
hukmronligi paytida keng tus olgan. Qulchilik faqat abxazlar emas, 
ularga qardosh b o ig an abazin, cherkes, adig, shimoliy-g‘arbiy den­
giz sohilida yashagan ubixlarga ham ta’sir etgan. Bosqinlarda chiroyli 
bolalar va qizlar asirga olinib. o‘g ‘il bolalar yanicharlar, qizlar esa 
turk zodagonlari haramlariga olingan.
Kavkaz urushlaridan so‘ng abxazlar va boshqa mahalliy xalqlar- 
dan islomni qabul qilganlar ommaviy ravishda Turkiya sultonligi 
ichki viloyatlariga muhojirlikka ko‘chganlar. Natijada Abxaziya o‘z 
aholisining talay qismidan ajraladi. Bugungi kunda muhojir kavkaz- 
lik xalqlar avlodlari Turkiya, Iroq, Suriya, Iordaniya davlatlarida yas- 
hamoqdalar. Rossiya imperiyasi Abxaziyani 1877-yildagi Turkiya 
bilan urushdan keyin egallaydi. Abxaz yozuvi rus olimi RUslar to­
monidan XIX asr oxirida yaratilgan. XX asrda sovet tuzumi davrida 
Abxaziya shaharlari butunittifoq kurortlariga aylantiriladi.