yapmaq - siyrəyapmaq: sirəyapmaq: (siyrə: sirə. uzun. uzanan). nərsəni sürürb çoxmaqdan (çoxatmaqdan), ona alışmaq. bir yerə çox gedib gəlmək. kimsənin, bir yerin görməyinə sürəli gedmək. -yanlış, xəta yapmaq: sürcəmək. səkmək. -yapılan nərsələrin son işlərin yapmaq: silmək. -çox gözəl biçimdə yapmaq: quş qondurmaq.
yapmaqa -bir iş, nərsə yapmağa qalxışmaq: sınanışmaq. sınanışıqmaq. samaq. səmək. sımaq. (< sınmaq. sınanmaq). istəmək, çalışmaq, çabalamaq, qoşumaq, can atmaq, qeyrət, cəhd, sə'y edmək - qaçacağ olub sınandı. - salıq bilgisin gizləməyə sınandı. - yaşamında sınıbsınanmış bir iyid. - çox sınanışıqdıq bir sonuc olmadı.
yapmaqtan -qorxudaraq bir işi yapmaqdan çəkindirmək: sindirmək. (sındırmaq) dindirmək. yindirmək. yendirmək. sınğırtmaq. ürkütmək.
yapmaz -inanclar yapmaz iyi kişini, yapdıqları vurar dışa işini (içini).
yapraq -gül solar yapraq tökər qalmaz yaşıllıqdan bir iz, ayrı ölkə başqa topraq türklüğüzdə dil biriz. -yaprağ tökümü: salmalıq. xəzan. -yekə, enli yapraq: saya. - bu asmanın sayaların qır balacaları cücərsin.
yaralar -kötü işlər yamanları yamanladar, eyiləri yaralar.
yaralı -çox gəzməsən aralı, tez tapılar yaralı, dərmanın qıl dərdin al, yaxcı bilə yaxcı işi aralı. (aralı: ıraqdan).
yaramaz -bəkləyiş yaşama yaramaz -özün tanımağa güzgü yaramaz.
yaran -qazanc, yaran, yaranc, yarac: . qaparuz. çay pulu. salıvar. səlivər. rüşvət. yasaq - yedirmədən kəviş bu iş yerin tapmayacaq. - bu ölkədə qısdırmasız iş keçməz.
yaranc -qazanc, yaran, yaranc, yarac: . qaparuz. çay pulu. salıvar. səlivər. rüşvət. yasaq - yedirmədən kəviş bu iş yerin tapmayacaq. - bu ölkədə qısdırmasız iş keçməz.
yaranmaz yarınmaz. -dil sevgisi coşmuş olur könüldən, batsan içə dalsan sözə görərsən, dil yoxdusa söz anlamı tapılmaz, söz yoxdusa heç bir qavram yapılmaz, başlar kütər, beyin küsər, heç bir kimlik arınmaz, nə bir duyqu, nə bir savsal, nə bir kimlik yarınmaz. (savsal: fəlsəfə).
yarası -yaşam dedin iki dodaq arası, iyi olmaz dost dilinin yarası, yol dedigin uzaq değil şurası, gec qalmasan indi dursan yoluva, amac yolun başa yürüb yetərsən.
yaraşmazlıqı -tutmamazlığı, yaraşmazlığı, uyqunsuzluğu açıqca görünmək: sıyıtmaq. sırıtmaq. gözə çarpmaq. yamaq olmaq. - burda sıyıtan bir nə görülmədi. - bu boya üzərində sarı sırıtır.
yaratan -yaradan axan sarı su: sarus. sasuq. (sarı su). -ayrı düşmə karvandan, böylə demiş yaradan, yağu basar tez səni, tez gedərsən aradan. -değiliz kimlər kimi sıradan, sağuş olsun türk yaratmış yaradan. (sağuş: şükr. həmd).
yaratıqlar -yer altı yaşayan yaratıqlar, yılıxlar (heyvanlar): sığınqar.
yaratmış -değiliz kimlər kimi sıradan, sağuş olsun türk yaratmış yaradan. (sağuş: şükr. həmd).
yarattım -mənki yaşamadım, səni yaşatdım, götürə bilmədim bu çatmazlığı, mən səndə özümə inam yaratdım, sən məndə özünə inamsızlığı.
yarı -tıxanıbdır boğazım, dadsız ağız, yox gümanım atmış ola birdə danım, yarı can düşmüşəm əldən quruyub əl ayağım, duvağımda yıxılıb yox dayağım. (qocalıqla yalnızlıq) -yarı pişmiş yumurta: silik. ılığ. - çox iri yarı, dağlıq olan: boluş. boloş. küt yarması. -iri yarı: sında manda.
yarım -evin, otağın bir yanında qurulan yarım qat: kürsü. kürsi. qursı. altı boş səggi.
-yarım yamalaq: gürdürkücük. kürdürkücük. qasıq qusuq, kəsik küsük qalmış.
yarımatıq -yarımadıq istisinə, kor olduq tüstüsünə.
yarımaz -səfehlik böyük kiçik tanımaz, alçaqlıq gələn başa yarımaz (səfehlik, sapıqlıq başlı başsız, usqan usqıt, ağıllı ağılsız bilməz, amma əksiklik hər kişinin işi değil) .
yarımçılıq -yarımçılıq qurumaq: quruşqamaq.
yarın sabah. sapağ. savağ. (< sapmaq: çıxmaq). (< yarınmaq: açılmaq) ışıqlıq. çıxış, qurtuluş yolu. (nəcat. fəcr) -(keçmişindən qırmadan, yarına yol tapılma). -qapatsansa keçmişin, açıq durar yarınlara yolların, açıq keçmiş ıraq qoğar yarının. -keçmşləri daşıyan, çətin çata yarına, olmaq içrə ölməyini görməyən, çox zor çəkər anlam verə yaşına. - bu gün avçı yarın dönür avına, yalan dünya çoxun qoyar oyuna. -bu gün dünü tanımaz, yarın gələr bu günləri anımaz -arın yarın, təmiz pakizə, sırman sarğan, sərəsəlqəli geyimli: sırğov. üslü başlı.
yarınmaz yarınmaz. yaranmaz -dil sevgisi coşmuş olur könüldən, batsan içə dalsan sözə görərsən, dil yoxdusa söz anlamı tapılmaz, söz yoxdusa heç bir qavram yapılmaz, başlar kütər, beyin küsər, heç bir kimlik arınmaz, nə bir duyqu, nə bir savsal, nə bir kimlik yarınmaz. (savsal: fəlsəfə).
yarıntıqsarıntıq. qarıntıq. quşağ. belt. kəmər.
yarısı -yaşam yarısı buyruq, yaşam yarısı qoyruq. (buyruq: istək. həvəs). (qoyruq: istəmədən oluşan) -doğru soru, sorağın yarısı. (sorağın: yanıtın. cəvabın).
yarışa -atları edişə, törgəşə, törgüşə, idmana, yarışa öğrətmək üçün, ara ara düzülən enli taxdaların hər biri: sək. səkə. səxsə. -yarışa, musbiqəyə qoyma: yarıtış. yartış. sınatış. sinitiş. dənətiş.
yarıtmaz güdük. sonucsuz. törəksiz. tökənsiz. sığınsız. nəticəsiz. - türk sayın yarıtmaz: türk sayağına oxşamaz. (sayın: kimi).
yarıya -gecə keçmiş yarıya, çapıl (əcəl) gəlmiş qapıya, güman qalmış qaçıya, indi ev davarın saçqılan. (saçmaq: atmaq. əl çəkmək. əldən qoymaq. tərk edmək. bıraxmaq).
yartım yardım. 1. salma. sağma. səpmə. (salman. sağman. səpmən: el içində gəzib bir törk, hünər göstərərək para toplayan) bir yerə, verilən, atılan, bağışlanan, bir yerdən, kimsədən alınan, gələn, yığılan pay, pul, nərsə. kömək. eanə. - bu kəndin çox işləri salmalıq parası ilə yollanır. 1. salvaş. sarvaş. kömək. -yardım güdən özgədən, batalıqda can verir, hər gələn pay verən, ac qalıbən can verir. -məhəbbət, yardım edmək: sıyqamaq. sıyqatmaq. yarqamaq. yarqatmaq. yalqamaq. yalqatmaq. qıyıtmaq. -yarıdım (yardım) istəmək, diləmək: sığınmaq. sınğınmaq. (sın. sin: iç) yarsınmaq. yarsanmaq.