U. A. Nurmanov toshkent 2016

QQS
hisobga
kiritil-gan
qiymati 
ctav- 
kasi 
summasi 
ctav- 
kasi 
summas
i 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
Mahsulot 
nomi 
dona 
-1 
12 000 
000 
-12 000 000 29% 
-3 480 000 
20% 
-3 096 
000 
-18 576 000 
Jami 
qaytarishga: 
O‘n sakkiz million besh yuz 
etmish olti ming so‘m 
-3 480 000 
-3 096 
000 
-18 576 000 
Kafolat muddati belgilangan tovarlar bo‘yicha soliq solinadigan baza kafolat 
muddati doirasida tuzatiladi. 
Aktsiz solig‘i bo‘yicha soliq solinadigan bazani tuzatish yuqorida qayd etilgan 
holatlar yuz bergan soliq davrida amalga oshiriladi. 

---

76 
Byudjetga to‘lanadigan aktsiz solig‘i summasi chegirma (hisob) summasiga 
kamaytiriladi. Aktsiz to‘lanadigan tovarlarni xarid qilishda yoki ularni bojxona hududiga 
import qilishda, mazkur tovarlardan keyinchalik aktsiz to‘lanadigan tovarlarni ishlab 
chiqarish uchun xom ashyo sifatida foydalanilgan taqdirda, O‘zbekiston Respublikasi 
hududida to‘langan aktsiz solig‘i summasi chegirib qolinadi (soliq hisoboti formalarida 
«Aktsiz solig‘i bo‘yicha hisobga qabul qilish» atamasi qo‘llaniladi). 
Aktsizli tovar (xom ashyo)ni etkazib beruvchilar hisobvaraq-fakturada mazkur tovar 
(xom ashyo) bo‘yicha aktsiz solig‘i summasini ajratib ko‘rsatishlari lozim. Xarid 
qilinadigan aktsizli tovar (xom ashyo) bo‘yicha aktsiz solig‘i summasi hisobvaraq-
fakturada ajratib ko‘rsatilmagan taqdirda, u chegirib qolinmaydi.
Chegirma hisobvaraq-fakturada yoki BYuDda ko‘rsatilgan, soliq davrida 
realizatsiya qilingan aktsiz to‘lanadigan tovarlarning hajmiga to‘g‘ri keladigan aktsizli 
tovar (xom ashyo) hajmidan kelib chiqqan holda belgilangan aktsiz solig‘i summasiga 
nisbatan amalga oshiriladi.
MISOL. Korxona - aktsiz to‘lanadigan mahsulotni ishlab chiqaruvchi hisobot 
davrida 3 120 ming so‘mga xom ashyo xarid qildi, shu jumladan aktsiz solig‘i - 600 ming 
so‘m, QQS - 520 ming so‘mni tashkil qildi. Butun xom ashyodan aktsiz to‘lanadigan 
mahsulotni ishlab chiqarishda foydalanildi. Soliq davrida 2 880 ming so‘mga tayyor 
mahsulot turkumi realizatsiya qilindi, shu jumladan aktsiz solig‘i - 400 ming so‘m, QQS - 
480 ming so‘mni tashkil qildi. Mazkur turkumni ishlab chiqarish uchun xarid qilingan 
xom ashyoning 40%idan foydalanildi.
Soliq davrida korxona xarid qilingan xom ashyoning faqat 40%i bo‘yicha, ya’ni 
faqat realizatsiya qilingan mahsulotni ishlab chiqarishda foydalanilgan xom ashyo 
bo‘yicha aktsiz solig‘i summasini chegirib qolishi mumkin. Aktsiz solig‘i bo‘yicha 
chegirma 240 ming so‘mni (600 x 40%) tashkil qiladi. Soliq davrida 160 ming so‘m (400 
- 240) byudjetga to‘lanishi lozim. 
Daval aktsizli xom ashyo va materiallar egasi tomonidan aktsiz solig‘i to‘langanligi 
tasdiqlangan taqdirda, daval aktsizli xom ashyo va materiallardan tayyorlangan aktsiz 
to‘lanadigan tovarlarni berishda ham soliq chegirmasi qo‘llaniladi. Qayta ishlash 
korxonalariga nisbatan chegirma buyurtmachining xom ashyo va materiallar etkazib 
beruvchiga to‘langan aktsiz solig‘i ajratib ko‘rsatilgan hisobvaraq-fakturasi asosida 
qo‘llaniladi (qayd etib o‘tilganidek, aktsizli materiallarning daval asosda qayta ishlashga 
berilishi aktsiz solig‘i solinadigan oborotga kiritiladi). 
Aktsiz solig‘ining stavkalari mutlaq summada (qat’iy) belgilangan aktsiz 
to‘lanadigan tovarlar bo‘yicha soliq solinadigan baza aktsiz to‘lanadigan tovarlarning 
naturada ifodalangan hajmi asosida aniqlanadi.
Aktsiz solig‘i byudjetga oyning aktsiz to‘lanadigan tovar realizatsiya qilingan o‘n 
kunligi tugagandan keyin uch kundan kechiktirmay o‘tkazilishi lozim. Soliq to‘lovchi 
aktsiz solig‘i bo‘yicha hisob-kitoblarni soliq organiga har oyda hisobot oyidan keyingi 
oyning 20-kunigacha takdim etadi. 
Aktsiz to‘lanadigan import tovarlar uchun bojxona haqidagi qonun hujatlariga 
asosan belgilangan boj qiymati soliq solish ob’ekti hisoblanadi. Aktsiz to‘lanadigan 
import tovarlar uchun aktsiz solig‘i bojxonada rasmiylashtirilgunga kadar yoki 
rasmiylashtirish paytida to‘lanadi. 
Aktsiz solig‘i buxgalteriya hisobida 6413 «Aktsiz solig‘ining byudjetga to‘lovlar 
bo‘yicha qarzdorligi» schyotida aks ettiriladi. 
Sotilgan mahsulotlarga to‘g‘ri keladigan aktsiz solig‘i summasiga buxgalteriyadv 
quyidagi buxgalteriya yozuvi rasmiylashtiriladi. 

---

77 
Debet 9010 «Tayyor mahsulotni sotishdan olingan daromadlar»
200000 so‘m 
Kredit 6413 «Aktsiz solig‘i» 200000 so‘m 
Belgilangan 
muddatda, 
aktsiz 
solig‘i 
summasini 
korxonalar 
to‘lov 
topshiriqnomasiga asosan byudjetga o‘tkazadilar va bu Buxgalteriya hisobida 
ko‘yidagicha aks ettiriladi: 
Debet 6413 «Aktsiz solig‘i» 200000 so‘m 
Kredit 5110 «Hisob-kitob schyoti» 200000 so‘m 
Korxonalar aktsiz solig‘ining o‘z vaktida o‘tkazmasalar, qonun asosida tegishli 
Moliyviy jarima to‘laydilar va mansabdor shaxslarga nisbatan qonuniy choralar ko‘riladi. 
Sotilgan mahsulot qiymatiga: 
Debit 5110-»Hisob-kitob schyoti» 
Kredit 9010-»Tayyor mahsulotni sotishdan olingan daromad» 
Aktsiz solig‘i qiymatiga : 
Debet 9010-»Tayyor mahsulotni sotishdan olingan daromad» 
Kredit 6410-»Byudjet to‘lovlari bo‘yicha qarzdorlik» 
Aktsiz solig‘i byudjetga o‘tkazilganda: 
Debet 6410-»Byudjet to‘lovlari bo‘yicha qarzdolik» 
Kredit 5110-»Hisob-kitob»schyoti 
D-t 5110 K-t D-t 6410 K-t D-t 9430 K-t
10000 (2) 
10000 10000 (1) 10000 
1. Aktsiz solig‘i qiymati. 
2. Aktsiz solig‘i byudjetiga o‘tkazildi.