U. A. Nurmanov toshkent 2016

Soliqlarga quyidagilar kiradi:
1) yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i; 
2) jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i; 
3) qo‘shilgan qiymat solig‘i; 
4) aktsiz solig‘i; 
5) er qa’ridan foydalanuvchilar uchun soliqlar va maxsus to‘lovlar;
6) suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq; 
7) mol-mulk solig‘i; 
8) er solig‘i; 
9) obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig‘i;
10) jismoniy shaxslardan transport vositalariga benzin, dizel yoqilg‘isi va gaz 
ishlatganlik uchun olinadigan soliq. 
Boshqa majburiy to‘lovlarga quyidagilar kiradi: 
1) ijtimoiy jamg‘armalarga majburiy to‘lovlar: 
- yagona ijtimoiy to‘lov;
- fuqarolarning byudjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga sug‘urta badallari;
- byudjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga majburiy ajratmalar; 
2) Respublika yo‘l jamg‘armasiga majburiy to‘lovlar: 
- Respublika yo‘l jamg‘armasiga majburiy ajratmalar; 
- Respublika yo‘l jamg‘armasiga yig‘imlar; 
3) davlat boji; 
4) bojxona to‘lovlari; 
5) ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlarni 
ko‘rsatish huquqi uchun yig‘im. 
 
2. Soliq hisobining tamoyillari va metodi. 
Hisob nazariyasida uning tamoyillari muhim o‘rin egallaydi. Chunki tamoyillar 
hisob metodologiyasining asosi va negizi bo‘lib hisoblanadi. Buxgalteriya hisobi 

---

- 15 - 
metodologiyasining asosiy maqsadi ham umumiy hisob tamoyillarini ishlab chiqishdir. 
Bu hozirgi bozor iqtisodiyoti sharoitida yana dolzarb bo‘lib qolmoqda.
Keyingi paytda buxgalteriya hisobi tamoyillarining nazariy masalalariga me’yoriy 
hujjatlarda alohida e’tibor berilmoqda. Lekin, soliq hisobi tamoyillari adabiyotlarda 
yoritilmagan va kam tadqiqot qilingan nazariy masala bo‘lib qolmoqda. Shuning uchun 
ham soliq hisobining tamoyillariga to‘xtalib o‘tmoqchimiz. Buxgalteriya hisobining 
tamoyillari soliq hisobi uchun ham umumiy tamoyillar bo‘lib, ularga asoslangandir. 
Shuning uchun ham buxgalteriya hisobining tamoyillarini eslatib o‘tishni maqsadga 
muvofiqdir. 
«Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi Qonunning 6-moddasida quyidagi tamoyillar 
aks ettirilgan: «Buxgalteriya hisobining asosiy qoidalari quyidagilardir: 
– buxgalteriya hisobini ikki yoqlama yozuv usulida yuritish; 
– uzluksizlik; 
– xo‘jalik operatsiyalari, aktivlar va passivlarning pulda baholanishi; 
– aniqlik; 
– hisoblash; 
– istiqbolni ko‘ra bilish (ehtiyotkorlik); 
– mazmunning shakldan ustunligi; 
– ko‘rsatkichlarning qiyoslanuvchanligi; 
– Moliyviy hisobotning betarafligi; 
– hisobot davri daromadlari va xarajatlarining muvofiqligi; 
– aktivlar va majburiyatlarning baholanishi»
34
. 
«Moliyviy hisobotni tayyorlash va taqdim etishning kontseptual (tamoyil) asoslari» 
O-BHMS da quyidagi tamoyillar keltirilgan: