U. T. Berdiev

Rostlash xarakteristikasi. Yakorning aylanish chastotasi n_N const va yakorning kuchlanishi U_N  const bo‘lganida I_qoz f (I_a) bog‘liqlik – generaratorning rostlash xarakteristikasini ifodalaydi. Bu xarakteristikani, yuklama tokini kamaytirib olingan hol uchun ko‘rib chiqamiz. (29.1) formulaga asosan, agar qo‘zg‘atish toki I_qoz ning qiymatini o‘zgartirmay qoldirilsa, yuklama toki I_a ning kamayishi tufayli yakor reaksiyasining kuchsizlanishi va I_aR_a ning kamayishi sababli, generatorning chiqish klemmalaridagi kuchlanish miqdori oshadi. Lekin, shartga ko‘ra, U_a U_N const bo‘lishi kerak, shu maqsadda, rostlash xarakteristikasini olayotgan paytda qo‘zg‘atish toki I_qoz ni kamaytirib borish lozim bo‘ladi (29.3,b-rasm).
Tajribada rostlash xarakteristikasining ikkita shoxobchasini, ya’ni yuklama toki I_a ni 0  I_a  I_N oraliqda tobora oshirib (1-shoxobcha), so‘ngra, tok I_a ni I_N qiymatidan asta-sekin 0 gacha kamaytirib (2-shoxobcha) olinadi. Bunda 1-shoxobcha ikkinchiga nisbatan yuqorida joylashadi. Bunga sabab: 1-shoxobchani olishda yuklama toki I_a ning qiymati I_N gacha oshganda bir vaqtning o‘zida qo‘zg‘atish toki I_qoz ham oshiriladi. Bu esa, magnit zanjirining po‘lat qismlarida F_qol ning nisbatan ko‘payishiga olib keladi, natijada xarakteristikaning 2-shoxobchasini olganda U_a U_N  const bo‘lishi uchun kamroq qo‘zg‘atish magnit oqimi (demak, kamroq qo‘zg‘atish toki) talab qilinadi. Bu ikkala shoxobchaning o‘rtasidan o‘tkazilgan punktir chiziq rostlash xarakteristikasi uchun qabul qilinadi (29.3,b-rasm).
Shuni ta’kidlash kerakki, rostlash xarakteristikasi, yuklama tokini o‘zgartirganda generatorning kuchlanishini o‘zgartirmay saqlab turish maqsadida, qo‘zg‘atish tokini rostlash qonuniyatini ifodalaydi. Masalan, yuklama tokini oshirganda generator kuchlanishining nominal qiymati U_N ga nisbatan kamayishini bartaraf etish, ya’ni kuchlanishni U_N const qilib saqlash uchun qo‘zg‘atish toki I_qoz ni bir oz oshirish kerak bo‘ladi.