U. T. Berdiev

v) Aralash qo‘zg‘atishli motorning ish xarakteristikalari. Bunday motorda magnit oqimi F_qo′z parallel va ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘amlari MYuK larining birgalikdagi ta’siridan vujudga keltiriladi. Qo‘zg‘atish chulg‘amlari MYuK larining o‘zaro nisbati shunday tanlanadiki, bunda bu chulg‘amlardan bittasi mashina qo‘zg‘atish MYuK ning 70 foizini vujudga keltirib, bu chulg‘am asosiy hisoblanadi, ikkinchisi esa, qo‘shimcha qo‘zg‘atish chulg‘ami deyiladi. Qo‘zg‘atish chulg‘amlarining o‘zaro ulanishiga qarab ularni quyidagi turlarga ajratadilar:
1) mos ulangan aralash qo‘zg‘atishli, bunda parallel va ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘amlari hosil qilgan ЕYuK larining yo‘nalishi bir xil bo‘lib, ular qo‘shiladi (Ф = Ф_Sh + Ф_C).
2) teskari ulangan aralash qo‘zg‘atishli, bunda ketma-ket va parallel qo‘zg‘atish chulg‘amlari ЕYuK lari teskari yo‘nalgan bo‘lib, natijaviy oqim F yuklama toki oshishi bilan kamayadi (Ф = Ф_Sh − Ф_C).
Mos ulangan aralash qo‘zg‘atishli motorlarning ish xarakteristikalari (30.6-rasm) parallel qo‘zg‘atishli motorning ish xarakteristikalariga yaqinlashadi. Demak, aralash qo‘zg‘atishli motorning xarakteristikalari parallel va ketma-ket qo‘zg‘atishli motorlar xarakteristikalari oralig‘ida joylashgan egri chiziqlardan iborat bo‘lar ekan.Aralash qo‘zg‘atishli motorda natijaviy magnit oqim Ф = Ф_Sh  Ф_C bo‘lganligidan, uning momenti quyidagicha aniqlanadi:
M = C_M (Ф_Sh  Ф_C) ∙ I_a , (30.19)
aylanish chastotasi esa:
n=(U−I_àΣR_à) / [C_Å(Ф_Sh  Ф_C]. (30.20)

Qo‘zg‘atish chulg‘amlari mos ulanganda yuklamaning oshishi bilan natijaviy oqim F oshadi, shuning uchun uning tezlik xarakteristikaci parallel qo‘zg‘atishli motorlarnikiga nisbatan pasayuvchan bo‘ladi. Agar qo‘zg‘atish chulg‘amlari teskari ulansa, valdagi yukning oshishi bilan tok I_a oshadi va, demak, natijaviy oqim Ф =Ф_Sh − Ф_C kamayadi. Yuklamaning katta qiymatlarida oqim Ф ancha kamayib ketib, aylanish chastotasi n oshadi, natijada, agar M_yu= const va U = U_N= const bo‘lsa, tok I_a ning oshishiga olib keladi. Bu esa, o‘z navbatida, motorning magnit oqimini yana ham kamaytirib, uning aylanish chastotasi yanada ko‘proq oshishiga olib keladi va h.k. Amalda motorning yuklamasi 0 dan nominalgacha o‘zgarib turadigan hollarda, uning aylanish chastotasini taxminan bir hil tutib turish lozim bo‘lsa, ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘ami asosiy (parallel) chulg‘amga teskari qilib ulanadi.