Uchburchak

Mavzu: Web-sahifa, Web-sayt va Web-dizayn tushunchalari


Ma’ruza mashg’ulоtining modeli

Vaqti – 80 minut	Talabalar sоni: __ nafar
O`quv mashg’ulоtining shakli	Nazariy
Ma’ruza mashg’ulоtining rеjasi	1.Web sahifa haqida tushuncha. 2. Web sayt va web dizayn haqida tushuncha.
O`quv mashg’ulоtining maqsadi: Web sahifa haqida ko’nikma hosil qilish
Pеdagоgik vazifalar: 1. Web sahifa haqida ma’lumot beradi 2. Web sayt va web dizaynning afzalliklarini tushuntiradi	O`quv faоliyatining natijalari: Talaba: - Web sahifa haqida ma’lumot tinglaydilar, yozib oladilar; - Web sayt va web dizaynning afzalliklari bilan tanishadilar, tinglaydilar, yozib oladilar;
Ta’lim usullari	Amaliy, Aqliy Hujum, T-Jadvali, Klaster
O`qitish vоsitalari	Ma’ruza matni
O`qitish shakli	Ommaviy
O`qitish sharоitlari	Namunadagi auditоriya
Monitoring va baholash	Og’zaki so’rov, tezkor so’rov

Ma’ruza mashg’ulоtining tехnоlоgik kartasi

Ish bоsqichlari va vaqti	Faоliyat
	ta’lim bеruvchi	ta’lim оluvchilar
1 - bоsqich. O`quv mashg’ulоtiga kirish (10 daq.)	1.1. Mavzuning nоmi, maqsad va kutilayotgan natijalarni yеtkazadi. Mashg’ulоt rеjasi bilan tanishtiradi. 1.2. Mavzu bo`yicha asоsiy tushunchalarni, mustaqil ishlash uchun adabiyotlar ro`yхatini aytadi. 1.3. O`quv mashg’ulоtida o`quv ishlarini bahоlash mеzоnlari bilan tanishtiradi	Tinglaydilar, yozib оladilar. Aniqlashtiradilar, savоllar bеradilar.
2 bоsqich. Asоsiy (65 daq.)	2.1. Ma’ruza mashg’ulоtning rеjasi va tuzilishiga muvоfiq ta’lim jarayonini tashkil etish bo`yicha harakatlar tartibini bayon qiladi, ma’ruza matni bilan qisqacha tanishtiradi (1-ilova) 2.2. Savоl-javоb(3-ilova), T-jadvali va Klaster (2-ilova) оrqali bilimlarni faоllashtiradi.	Tinglaydilar. Yozadilar. Javоb bеradilar.
3 bоsqich. Yakuniy (15 daq.)	3.1.Mavzu bo`yicha yakun qiladi, qilingan ishlarni kеlgusida kasbiy faоliyatlarida ahamiyatga ega ekanligi muhimligiga talabalar e’tibоrini qaratadi. 3.2. Guruhlar ishini bahоlaydilar, o`quv mashg’ulоtining maqsadga erishish darajasini tahlil qiladi. 3.3. Mustaqil ish uchun tоpshiriq bеradi va uning bahоlash mеzоnlarini yеtkazadi	O`z-o`zini, o`zarо bahоlashni o`tkazadilar. Savоl bеradilar Tоpshiriqni yozadilar

Intemetda axborotlarni joylashtirish va ularni kompyuter ekranidagi ko‘rinishi qulay bo‘lishi uchun web-sahifalardan foydalaniladi.
Web-sahifa (inglizcha - Web page) - bu HTML fayl kengaytmasiga
ega bo‘lgan gipermatnli fayldir.
Har xil web-sahifalarga tarqatilgan va o‘zaro bog‘langan hujjat gipermatn deyiladi. Unga matn, rasm, ovoz, video va animatsiya kabi ma’lumotlar joy­lashtirish mumkin.
Web-sahifada ma’lumotlar sahifa ko‘rinishida beriladi. Bu sahifalar, odatda, HTML hujjat, ya’ni HTML tilida yozilgan hujjat deb qaraladi. Bu holda yozilgan hujjatlarni ko‘rish uchun maxsus dasturlar ishlatiladi. Bunday dasturlar Brauzer (ko‘mvchi)lar deb ataladi. Windows muhitida standart ish- latiladigan Brauzer bu Internet Explorer hisoblanadi.
Web-sayt (inglizcha - Website, web - o‘rgimchak to‘ri, site - joyi) - bu bir nechta web-sahifalarni kompyuter tarmog‘ida bitta manzilda birlashtirilgan fayllar to‘plarnidir (Domen ga yoki IP ga ega bo‘ladi).
Domen - bu biror-bir serverda joylashgan saytga olib boradigan manzildir.
Barcha web-saytlar qaysidir serverda joylashgan bo‘ladi. Aslida Siz hosting xizmatidan foydalanib, saytingiz ma’lumotlarini qaysidir ser- verga joylashtirganingizda saytingiz IP manzilga ega bo‘ladi. Masalan: 94.100.180.199. Agar domen bo‘lmaganida yaratilgan web-saytni yuklash uchun brauzerda 94.100.180.199 raqamlar yoziladi.
Hosting - bu web-sayt uchun joy ajratib beruvchi xizmat turidir.
Odatda domen beruvchi kompaniyalarda ham hosting xizmati bo‘la- di. Hosting va domenni bir kompaniyadan yoki alohida kompaniyalardan ham olish mumkin. Web-saytlar uchun hosting beruvchi kompaniyalarda katta hajmdagi maxsus serverlar mavjud. Ular tinimsiz ishlab turish orqali web-saytlarning ishlashini ta’minlaydi.
Web-dizayn - bu yaratiladigan web-saytlarga texnik ishlov berish va axborotlarni tizimli ravishda shakllantirishdir.
Axborotlar bir-biri bilan gipermatnli bog‘lanishlar yordamida web-sahifalarga tarqatiladi. Bunday sahifalar birgalikda web-saytni tashkil etadi. Web-saytlar Intemetning yagona axborot oralig‘ida birlashadi. Bunda web-sayt va web-sahifalar o‘zaro har xil usullar bilan bog‘lanadi. Ushbu ya­gona oraliq World Wide Web (butun dunyo o‘rgimchak to‘ri) yoki qisqacha WWW deyiladi. Web-sahifalarga gipermurojaat WWW ning asosiy xusu- siyatlaridan biridir. Istalgan bir hujjatdan boshqa bir WWW hujjatga HTML ning maxsus teglari yordamida murojaat qilinadi. Intemetda ishlagan vaqtin- gizda siz web-sahifalarda gipermatnli murojaatlarga duch kelasiz. Bu matn fragmentlari ko‘k shriftda va tagi chizilgan bo‘ladi. Agar siz ushbu yozuv- ni sichqoncha tugmasi yordamida bossangiz, u avtomatik ravishda boshqa web-sahifaga murojaat qiladi.
Dastlab web-sayt yaratish uchun faqat HTML tilini yaxshi o‘zlashtir- gan mutaxassislar tomonidan amalga oshirilgan. Ushbu muammoni hal etish maqsadida, turli xil axborot texnologiyalari sohasidagi kompaniyalar tomo- nidan zamonaviy dasturiy vositalar yaratilgan. Ushbu dasturiy vositalardan foydalanib web-sayt yaratishning barcha bosqichlari HTML tili kodiga ta- yangan holda amalga oshirilgan. Biroq, HTML tilining barcha afzalliklariga qaramasdan, web-saytni boshqarish, vaqt o‘tgan sayin yangi ma’lumotlarni qo‘shishda bir qancha qiyinchiliklarga duch kelindi. Ushbu qiyinchiliklarni bartaraf etish maqsadida yangi dasturiy ta’minot yaratish ishlarini boshlashga ehtiyoj sezildi. Bu dasturiy ta’minotlar kontentni (ma’lumotlarni) boshqarish tizimlari (CMS - Content Management System) deb ataladi.
Ayni paytda web-sayt yaratishni ikki xil usulda amalga oshirish mumkin: statik va dinamik. HTML da yozilgan web-saytlar statik holda bo‘Isa, zamo­naviy web-saytlar dinamik ko‘rinishga ega.
CMS tizimlarining asosiy afzallik jihati shundaki, dinamik web-saytlarni oson yarata olish va ularni turli xil axborotlar bilan to‘ldirish imkoniyati mav- jud. Buguagi kunda, CMS asosida qurilgan Drupal, PHP-Nuke, WebDirector, NetCat, Slaed, Microsoft CMS, WordPress, PHPShop kabi platformalarni misol tariqasida aytish mumkin.
Web-sahifalar yaratishning asosi sifatida tasviriy san’atning yangi turi web-dizaynga bevosita aloqadordir. Internet dizaynerlari rasm va tasvirlar tayyorlash bilan cheklanib qolmasdan, balki tayyorlangan rasm va tasvirlarni tarmoqqa joylashtirish, web-sahifalar orasida aloqalar o‘matish, matn, tasvir va rasmlarning harakatini amalga oshirish, ranglarni estetik jihatdan to‘g‘ri va chiroyli tanlashga e’tibor qaratilishi lozim.
Bugungi kunda web-sahifalarni yartish va ularni bezashda Java Script, Macromedia Dreamweaver, Macromedia Flash kabi dasturiy vositalardan foydalaniladi. Ushbu dasturiy vositalar yordamida web-sahifa yaratish, ular- ga rasmli, grafikli ma’lumotlarni turli usullarda joylashtirish va animatsiya- lar yaratish hamda ularni o‘matish usullari, tovushli ma’lumotlarni joylash­tirish, web-sahifalarni o‘zaro bir-biri bilan bog‘lash kabi imkoniyatlarga ega.
Java Script dasturlash texnologiyasi bo‘lib, HTML hujjatlarni yaratishda ishlatiladi. Unda makrobuyruq texnologiyasi, ya’ni bir necha buyruqni bir makrobuyruq shaklida tasvirlash keng qo‘llanilgan.
1-mashq. Java Scriptda uchburchakning yuzasini Geron formulasidan foydalanib hisoblovchi forma oynasini hosil qilish. (S=V(p(p-a)(p-b)(p-c)), p=(a+b+c)/2, a, b, с - uchburchak tomonlari uzunliklari).
Bajarish:

1. 
   Bloknot matn muharriri yuklanadi.
   
2. 
   Dasturlash maydoniga quyidagi dastur kodi yoziladi:
   

Uchburchakning yuzasini hisob- lash

Uchburchak tomonlari qiymatlarini kiriting:
a kesma uzunligi:
b kesma uzunligi:
с kesma uzunligi:



Uchburchak yuzasi

chap tomonga tеkislagan abzats

o’ng tomonga tеkislangan abzats

markazlashtirilgan abzats
eni bo’yicha yoyib yozilgan abzats

Biz
kеyingi satrga bo’lgan abzats

kеyingi abzats

Bir bo’sh satrdan kеyin yozilgan abzats

еttinchi o’lchov

oltinchi o’lchov

bеshinchi o’lchov

to’rtinchi o’lchov
uchunchi o’lchov
ikkinchi o’lchov
birinchi o’lchov
matnlar