Умаров Умид Дильшод ўғли


YES - yillik eskirish summasi; AQ



Yüklə 147,06 Kb.
səhifə5/7
tarix21.06.2023
ölçüsü147,06 Kb.
#133821
1   2   3   4   5   6   7
Kurs ishii (1)

YES - yillik eskirish summasi;
AQ - aktivning amortizatsiyalanadigan qiymati;
AXM - aktivning xizmat muddati; AM - amortizatsiya me’yori; OES - oylik eshkirish summasi.


18 O’z R. Banklarida asоsiy vоsitalarning buхgaltеriya hisоbi to’g’risidagi yo’riqnоma (yangi tahriri) 15.11.2019y.

    1. jadval

ATB “SQB” teng maromli (to’g’ri shiziqli) hisoblash usuli bo’yicha hisob-kitob


Avtomobilning Boshlang’ich qiymati 4.000.000 so’m; uning besh yillik foydalanish muddati oxiridagi tugatish qiymati 100.000 so’m. Ushbu holda har yillik amortizatsiya amortizatsiyalanadigan qiymatning 20%ini tashkil
qiladi. Bu hisob-kitoblar quyidagi tarzda bajariladi:



YES =

4.000.000 so’m. - 100.000 so’m.



= 780.000 so’m.







5







Besh yil mobaynida amortizatsiya hisoblanishini quyidagi tarzda aks
ettirish mumkin (so’mda):




ABQ

YES

Jamlangan
eskirish

Qoldiq qiymati

Xarid qilish
sanasi

4.000.000

-

-

4.000.000

1-yilning oxiri

4.000.000

780.000

780.000

3.220.000

2-yilning oxiri

4.000.000

780.000

1.560.000

2.440.000

3-yilning oxiri

4.000.000

780.000

2.340.000

1.660.000

4-yilning oxiri

4.000.000

780.000

3.120.000

880.000

5-yilning oxiri

4.000.000

780.000

3.900.000

100.000

Mazkur usul amortizatsiya faqat foydali xizmat muddatiga bog’liq degan taxminga asoslangan.


Bajarilgan ishlar hajmiga mutanosib ravishda eskirishni hisoblash usuli amortizatsiya summasini aktivning taxmin qilinayotgan ishlatilishi yoki taxmin qilinayotgan unumdorligidan kelib chiqqan holda hisoblashga asoslangan. Ushbu usul har bir muayyan yildagi asosiy vositaning mahsulotlarini hisobga olishga asoslangan. Ushbu usul bo’yicha har yillik eskirish miqdorini hisoblash uchun butun foydali xizmat muddatidagi umumiy baholangan mahsulotlar yig’indisini va mazkur muayyan yildagi mahsulotlarni aniqlash lozim.
Mahsulot sifatida ishlar (mahsulotlar) hajmi, ishlangan soatlar soni olinishi mumkin. Bunda amortizatsiya quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi:

AQ






SHBS






SA = x DBS, bu erda:






SA - amortizatsiya summasi;
AQ - aktivning amortizatsiyalanadigan qiymati;
DBS - mazkur davrdagi birliklar soni;
SHBS - aktivning butun foydali xizmat muddati uchun hisoblab shiqilgan (shamalangan) birliklar soni.

    1. jadval

ATB “SQB” bajarilgan ishlar hajmiga mutanosib ravishda eskirishni hisoblash usuli bo’yicha eskirish summasi hisob-kitobi


Avtomobilning Boshlang’ich qiymati 4.000.000 so’m; u 200.000 km yo’l yurichig mo’ljallangan. Tugatish qiymati - 100.000 so’m. Bir km yo’l yurishga to’g’ri keladiga amortizatsiya ajratmasi quyidagi tarzda aniqlanadi:



YES = 4.000.000 so’m. - 100.000 so’m. = 19,5 so’m/km.




200.000




Agar foydalanish chog’ida avtomobil birinchi yilda 40.000 km, ikkinshi yilda 50.000 k uchinchi yil 40.000 km, to’rtinshi yil 50.000 km va beshinshi yil 20.000 km yo’l yurga bo’lsa, amortizatsiya ajratmalari jadvali quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi (so’mda):




ABQ

Km

YES

Jamlangan eskirish

Qold
qiym

Xarid qilish
sanasi

4.000.000

-

-

-

4.000.

1-yilning oxiri

4.000.000

40.000

780.000

780.000

3.220.

2-yilning oxiri

4.000.000

50.000

975.000

1.755.000

2.245.

3-yilning oxiri

4.000.000

40.000

780.000

2.535.000

1.465.

4-yilning oxiri

4.000.000

50.000

975.000

3.510.000

490.0

5-yilning oxiri

4.000.000

20.000

390.000

3.900.000

100.0

Bajarilgan ishlar hajmiga mutanosib ravishda eskirishni hisoblash usuli amortizatsiya (eskirish) faqat foydalanish natijasi bo’lib hisoblanichigagina asoslanadi va davrning bir qismi uning hisoblanish jarayonida biror-bir rol


o’ynamaydi.
ATB “SQB”ning aktivlardan intensiv foydalanilganda, shuningdek ilmiy-texnikaviy jarayonning katta ta’sirida aktivlar eskirishini jadallashtirilgan amortizatsiya usullari asosida hisoblash maqsadga muvofiqdir.
Yillar summasi usuli hisob-kitob koeffitsientida maxraj bo’lib hisoblangan ob’ektning xizmat muddati yillari summasi bilan belgilanadi. Ushbu koeffitsientning suratida ob’ektning xizmat muddati oxiriga qadar qoladigan yillar soni (teskari tartibda) bo’ladi.

    1. jadval

ATB “SQB” tomonidan yillar summasi usuli bo’yicha eskirish summasi hisob-kitobi



Avtomobilning Boshlang’ich qiymati 4.000.000 so’m; uning besh yillik foydalanish muddati oxiridagi tugatish qiymati 100.000 so’m. Avtomobilning taxmin qilinayotgan foydali xizmat muddati 5 yil. Sonlar-foydalanish yillari summasi 15 ni tashkil qiladi (kumulyativ son):
1 + 2 + 3 + 4 + 5 = 15
har bir kasrni 3.900.000 so’mga teng (4.000.000 - 100.000) amortizatsiyalanadigan qiymatga ko’paytirish yo’li bilan yillik amortizatsiya summasi aniqlanadi.
5/15, 4/15, 3/15, 2/15, 1/15.




ABQ

YES

Jamlangan
eskirish

Qoldiq
qiymati

Xarid qilish
sanasi

4.000.000

-

-

4.000.000

1-yilning oxiri

4.000.000

(5/15 x 3.900.000) =
1.300.000

1.300.000

2.700.000

2-yilning oxiri

4.000.000

(4/15 x 3.900.000) =
1.040.000

2.340.000

1.660.000

3-yilning oxiri

4.000.000

(3/15 x 3.900.000) =
780.000

3.120.000

880.000

4-yilning oxiri

4.000.000

(2/15 x 3.900.000) = 520.000

3.640.000

360.000

5-yilning oxiri

4.000.000

(1/15 x 3.900.000) =
260.000

3.900.000

100.000

ATB “SQB” kamayib boruvshi qoldiq usuli hisoblanadigan


amortizatsiya summasini aktivning foydali xizmat muddati mobaynida kamayishini anglatadi. Ushbu usul yillar summasi usulidagi printsipga asoslangan. Ushbu usulda teng maromli (to’g’ri shiziqli) usulida foydalaniladigan me’yorga qaraganda ikki baravar oshirilgan amortizatsiya me’yori olinadi.
4-jadval

Kamayib boruvshi qoldiq usuli bo’yicha eskirish summasi


hisob-kitobi



Avtomobilning Boshlang’ich qiymati 4.000.000 so’m. Avtomobilning taxmin qilinayotgan foydali xizmat muddati 5 yil. Tegishlicha to’g’ri shiziqli usulda har bir yildagi amortizatsiya me’yori 20%ni (100% / 5 yil) tashkil qiladi. Kamayib boruvshi qoldiq usulida ikkilangan hisobdan chiqarish me’yori bilan amortizatsiya me’yori 40%ga (2 x 20%) teng bo’ladi. Ushbu 40% qat’iy stavka har bir yilning oxiridagi qoldiq qiymatga ko’paytiriladi. Taxmin qilinayotgan tugatish qiymati amortizatsiya hisob-kitobida hisobga olinmaydi, bundan foydali xizmat muddatining oxirgi yili mustasno. Oxirgi yilda amortizatsiya summasi buyumning qoldiq qiymatini tugatish qiymatigasha kamaytirish uchun zarur bo’lgan miqdor bilan cheklanadi.




ABQ

YES

Jamlangan
eskirish

Qoldiq qiymati

Xarid qilish
sanasi

4.000.000

-

-

4.000.000

1-yilning
oxiri

4.000.000

(40% x 4.000.000)
= 1.600.000

1.600.000

2.400.000

2-yilning
oxiri

4.000.000

(40% x 2.400.000)
= 960.000

2.560.000

1.440.000

3-yilning
oxiri

4.000.000

(40% x 1.440.000)
= 576.000

3.136.000

864.000

4-yilning
oxiri

4.000.000

(40% x 864.000) =
345.600

3.481.600

518.400

5-yilning
oxiri

4.000.000

418.400

3.900.000

100.000

Asosiy vositalarga nisbatan qo’llaniladigan amortizatsiya usuli vaqti-vaqti bilan qayta ko’rib chiqilishi lozim, agarda ushbu aktivlardan iqtisodiy foyda olishning taxmin qilinayotgan chizmasida sezilarli o’zgarishlar bo’lgan holda, usul ushbu o’zgarishlarni aks ettirish uchun o’zgartirilishi va buxgalteriya baholarida o’zgarishlar sifatida aks ettirilishi lozim.



Yüklə 147,06 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin