Умумий якуний назорат саволларga-javob. “Parazitologiya” fani, uning biologiya fanlari tizimida tutgan o’rni va boshqa fanlar bilano’zarobog’liqligi

32._Haqiqiy to’garak chuvalchanglar sinfining parazit vakillari va ularning tuzilishi, ko’payishi, keltirib chikaradigan kasalliklari . To'garak chuvalchanglar tipining umumiy tavsifivatasnifi.Nematodalarsinfivakillarining tarqalishi, tuzilishi, ко ‘payishi va rivojlanishi. Odam, hayvon va о ‘simliklarda parazitlik qiluvchi nematodalar*hamda ular qo ‘zg ‘atadigan kasalliklar.To‘garak chuvalchanglar boshqachasiga birlamchi tana bo‘shliqli chuvalchanglar ham deb aytiladi. Haqiqatan ham, tana bo‘shlig‘i (sxizotsel) bo‘lib, unda
ichki organlar joylashgan. Tana bo‘shlig‘i suyuqlik bilan to‘lgan bo‘ladi.
To'garak chuvalchanglar, ya’ni birlamchi tana bo‘shliqli chuvalchanglar yassi
chuvalchanglarga nisbatan ancha yuqori darajali tuzilishga ega. Ulaming tanasi
segmentlarga bo‘linmagan, ipsimon uzunchoq, dukka o‘xshagan, ko‘ndalang kesigi
to‘garak, doira shaklida. Shuning uchun ham tipning nomi to‘garak chuvalchanglar
deb ataladi. To‘garak chuvalchanglaming yassi chuvalchanglardan farqi yana shundaki, ular ayrim jinsli, jinsiy dimorfizm yaxshi ifodalangan. Ulaming rivojlanishi
bitta, ikkita ba’zan esa uchta xo‘jayinda ketadi.To‘garak chuvalchanglar yoki nematgelmintlar tipi vakillari yer yuzida nihoyatda keng tarqalgan bo‘lib, ko‘pchilik turlari dengiz va okeanlarda, chuchuk suvhavzalarida. tuproq biotsenozida erkin holda hayot kechiradi. Bir qancha turlari
esa odam, umurtqasiz va umurtqali nayvonlar hamda o‘simliklar tanasida parazitlik
qiladi.To‘garak chuvalchanglaming 12,5 mingdan ortia turi fanga ma’lum, ulardan
2000 ga yaqin turi MDH mamlakatlarida uchraydi.
To‘garak chuvalchanglaming tana uzunligi ham har xil, ya’ni 1 mm ga yetmaydigan turlari bilan bir qatorda 2-8 m gacha boradigan turlari ham mavjud. Masalan,
kashalotlaming yo‘ldoshida (platsentasida) parazitlik qiladigan (Placentonema gigantissima) turining uzunligi 8,4mgachaboradi.To‘garak chuvalchanglar tipi 5 ta sinfga boiinadi: 1. Qorinkipriklilar (Gastrotricha) sinfi; 2. Nematodalar, ya’ni haqiqiy to‘garak chuvalchanglar (Nematoda)sinfi; 3. Kinorinxlar (Kinorhyncha) sinfi; 4. Og‘izaylangichlilar (Rotatoria) sinfi;
5.Qilchuvalchanglar(Nematomorpha)sinfi.To‘garak chuvalchanglar tipida eng ko‘p parazitlik qilib yashaydigan turlariasosan nematodalar sinfi vakillari hisoblanadi.