Óìóìèé ÿêóíèé íàçîðàò ñàâîëëàðga-javob. “Parazitologiya” fani, u
35._O’simliklar nematodalari va ularning tuzilishi, ko’payishi, keltirib chikaradigan kasalliklari.Bug‘doy nematodasi fAnguina tritici) o‘simlik nematodalari ichida eng yirigi hisoblanadi. .Erkagining uzunligi 2,5 mm, urg‘ochisiniki esa 5 mm atrofida boiadi. Bu nematoda bug‘doy va boshqa boshoqii ekinlarga zarar yetkazadi. Zararlangan bug'doyning boshogida don o‘mida qora yoki jigarrang bo'rtma (tugunak) hosil boiadi. Tugunak ichida 15-17 mingtagacha nematoda lichinkalari boiib, ular quruq holda oziqlanmay 20-28 yilgacha yashashi mumkin. Urugiik bug‘doylarga aralashgan tugunaklar ichida yotgan lichinkalari bilan birga yerga tushadi. Namlikda lichinkalar tugunakdan chiqib, yangi unayotgan bug‘doy maysasining ildiziga kirib, tanasidan yuqoriga ko‘tariladi va barg qoitigiga keladi. Bug‘doy gullay boshlaganda lichinkalar gul g‘unchalari ichiga kiradi va gulning kurtagi (murtagi) bilan oziqlanib, tugunak hosil qiladi. Tugunak ichida lichinkalar jinsiy voyaga yetadi. Bitta tugunakda 40—50 tagacha nematoda boiadi. Bitta urg‘ochi nematoda otalangandan so‘ng 2500 tagacha tuxum qo‘yadi. Tuxumdan birinchi yoshdagi lichinka chiqadi. Lavlagi nematodasi ffleterodera schachtii) lavlagi ildizida parazitlik qilib, o‘simlikni o‘sishdan qoldiradi va so‘ldiradi. Urg‘ochisi 1 mm boiib, u 600 tagacha tuxum qo‘yadi. Tuxum tuproqda bir necha yilgacha saqlanishi mumkin. Tuxumdan chiqqan lichinkalar tuproq ichida ancha vaqtgacha yotishi mumkin, so‘ngra ular lavlagi ildiziga kiradi. 0 ‘sishi 4-5 hafta davom etadi. U Ukraina sharoitida 5-6 marta nasi beradi. Bu nematoda kartoshka va poliz ekinlariga ham zarar yetkazadi. Kartoshka nematodasi (Ditilenchus destructor^ urg‘ochisining uzunligi 1,4 mm, erkaginiki 1,3 mm atrofida boiadi. Ular kartoshka hosil berganga qadar tuproqdan kartoshka poyasiga o‘tadi. Ichida nematodasi boigan kartoshkaning poyasi sogiariga nisbatan yo‘g‘on, barglari kichkina va och rangli boiadi. Sog‘ kartoshkagaqaragandakasallanganiningtuplari 1,5-2 marta kichik bo‘ladi. Nematoda kartoshka hosilbo‘laboshlashioldidanpoyadan kartoshka ichiga o'tadi. Poya va kartoshka ichida parazit juda tez ko‘payadiva bir necha marta nasi beradi. So‘ngra kartoshka quriganga qadar tuproqqa chiqib ketadi. Bu nematodabilan40-60%gaqadarkartoshka zararlanadi.Bir yilda 1-2 marta nasi beradi. Har birnaslningrivojlanishdavri50kunatrofidaboiadi.Nematodamingdan ortiq tuxum qo‘yadi. Zararlangano‘simliko‘sishdanqoladivanobudboiadi.Kartoshka nematoda bilan zararlanmasligi uchun faqat sogiom kartoshka ekish, yuqori darajada agrotexnika chora-tadbirlarini ko‘rish hamda ekishni to‘g‘ri yoiga qo‘yish kerak.
