3
KIRISH
O‘zbekiston Respublikasi birinchi prezidenti Islom Karimov “Yuksak
ma’naviyat – yengilmas kuch”. Asarida “Iroda –
bu aslida mustahkam ishonch
demakdir. Irodasi baquvvat odam o‘ziga ishonadi va har qanday murakkab vazifani
ham o‘z zimmasiga olishdan qo‘rqmaydi. Shuning uchun ham yuksak irodali
insonga suyanish mumkin. Bunday kishilar boshingizga
biror-bir tashvish yoki
muammo tushgudek bo‘lsa, loqayd qarab turolmaydi. Hech ikkilanmasdan,
yoningizda turib, qo‘lidan kelganicha yordam berishga,
qiyinchiliklarni siz bilan
birgalikda yengishga harakat qiladi” deb ta’kidlaganlar.
1
Shuningdek, birinchi Prezidentimiz o‘z fikrlarini yanada rivojlantirib
mazkur asarlarida yana shunday yozadilar: “Bugungi murakkab mafkuraviy
jarayonlarni ilmiy-amaliy jihatdan atroflicha
tahlil qilish va baholash, ularning
ustuvor yo‘nalishlarini, kimga va nimaga qarshi qaratilganini aniqlash, aholi turli
qatlamlariga ta’sirini o‘rganish, milliy manfaatlarimizga,
hayot tarzimizga zid
bo‘lgan zararli g‘oyalar va mafkuraviy xurujlarning mohiyatini ochib berish,
fuqarolarimiz qalbida milliy tafakkur va sog‘lom dunyoqarash asoslarini
mustahkamlash alohida ahamiyat kasb etadi.
Faqat ana shunday asosda yoshlarni o‘z
fikriga ega, turli ma’naviy
xurujlarga qarshi sobit tura olishga qodir bo‘lgan, irodali, fidoyi va vatanparvar
insonlar etib tarbiyalashga erishish mumkin”.
1
Psixologiya fanidagi irodaga taalluqli ta’riflarni umumlashtirgan holda uni
mana bunday shaklda tavsiflash mumkin: “Iroda – bu shaxsning oldiga qo‘yilgan
maqsadlarga erishish jarayonida uchraydigan qiyinchiliklarni yengib o‘tishga
qaratilgan faoliyati, xulq-atvori va muomalasini
ongli ravishda tashkil qilishi,
o‘zgartirishlar kiritishi hamda o‘zini o‘zi boshqarishi demakdir. Iroda – bu shaxs
faoliyati, muomalasining alohida shakli, sub’ekt xulq-atvorini tashkil etishning u
tomonidan qo‘yilgan maqsad bilan belgilanadigan o‘ziga xos turidir. Iroda tabiat,
jamiyat, shaxs kamoloti qonuniyatlarini egallab oladigan va shu tariqa ularni o‘z
1
Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda. – Toshkent: “O‘zbekiston”, 1997. - 35 b.
4
ehtiyojlariga ko‘ra o‘zlashtirish imkoniyatiga ega bo‘ladigan
shaxsning mehnat,
o‘yin, o‘quv faoliyatida, muomala jarayonida, xulq-atvorida paydo bo‘ladi”.
O‘smirlar
xarakterning
irodaviy
xususiyatlarini
shakllantirish
muammosining dolzarbligi «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»ning amalga
oshirilishi bilan bevosita bog‘liqdir. Ushbu muammo mamlakatimizning Prezidenti
I.A.Karimov asarlarida, Oliy Majlis sessiyalarida va psixologiyaning sohasiga oid
adabiyotlarda ko‘p marta yoritilgan. 1-Prezidentimiz o‘zining «O‘zbekiston XXI
asr bo‘sag‘asida:
xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot
kafolatlari» va «O‘zbekiston yangilanish va taraqqiyot yo‘lida» nomli asarlarida
ko‘rsatib o‘tganidek, O‘zbekiston Respublikasi
kishilarining ruhiyatini
shakllantirishga jiddiy ta’sir qiladigan ulkan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni amalga
oshirmoqda Mazkur nuqtai nazardan har bir o‘quvchida shaxs fazilatlarini
shakllantirish jarayoniga, ayniqsa, uning irodaviy sifatlarni tarkib toptirishga jiddiy
e’tibor qaratish orqaligina ijtimoiy taraqqiyotning barqarorligini ta’minlash
mumkin