Umumiy psixologiya fanidan



Yüklə 0,55 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/12
tarix03.06.2023
ölçüsü0,55 Mb.
#124618
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Umumiy psixologiya fanidan

V.I.Selivanov irodaning psixologik jabhalarini yoritayotib, u shunday g‘oyani 
ilgari suradi, insonning ongini jarayonlar, holatlar, xislatlarni o‘zida 
mujassamlashtiruvchi yaxlit tizim sifatida tasavvur qilish mumkin. Shaxsning u 
yoki bu ongli harakati o‘zining tuzilishiga ko‘ra bir davrning o‘zida ham aqliy, 
ham hissiy, ham irodaviy hisoblanadi.
Tadqiqotchi V.I.Ivannikov esa irodani motivatsiyaning ixtiyoriy shakli 
sifatida tushunadi. Shuningdek, harakat ma’nosining o‘zgarishi hisobiga 
tarmoqlovchi yoki qo‘shimcha turini yaratuvchi imkoniyat yangi real motivlarni 
harakat bilan birlashtiruvchi, yoinki vaziyatning tasavvur motivi tariqasida talqin 
qiladi. Irodaviy boshqaruv esa harakatni "ixtiyoriy boshqaruv ko‘rinishlarining 
bittasi sifatida" tushuniladi, bunda boshqaruv motivatsiyaning ixtiyoriy o‘zgarishi 
orqali amalga oshirilishi sifatida qaraladi.
Keltirilgan mulohazalardan ko‘rinib turibdiki, psixologiya fanida irodani 
tushunish, ta’riflash bo‘yicha bir xil munosabat yaratilmaganday, irodaviy 
sifatlarning ma’naviy asosini tahlil qilish yuzasidan ham umumiylik, mustaqillik
qat’iyatlilik, sabr-toqatlilik, intizomlilik, dadillik, jasoratlilik va tirishqoqlilikni 
kiritadi. 
P.M.Yakobson bo‘lsa, irodaning muhim sifatlari sifatida mustaqillik
qat’iylik, tirishqoqlik o‘zini uddalashni ko‘rsatadi. Insonda namoyon bo‘ladigan 
irodaviy sifatlar sarasiga A.I.Shcherbakov quyidagilarni kiritadi: sobitqadamlik va 


25 
tashabbuskorlik, tashkillashganlik va intizomlilik, urinchoqlik va qat’iyatlilik, 
chidamlilik va o‘zini uddalashlik, botirlik va jasoratlilik. 
Iroda borasidagi tadqiqotlarda "ishonch" atamasi qo‘llanilishi kamdan-kam 
hollarda qo‘llaniladi. Shunga qaramasdan ishonch, iroda sifati tariqasida tadqiq 
etilishga haqlidir. Buning uchun A.I.Shcherbakov tomonidan quyidagicha 
tadqiqot ishi amalga oshirilgan. Tadqiqotchining ta’kidlashicha, bir talabaga qisqa 
vaqt (fursat) ichida insititutni tugatish taklif qilingan, lekin sinaluvchi bu ishni 
uddasidan chiqa olmaslikni oshkora bildirgan. Shundan so‘ng tadqiqotchi talabada
o‘z kuchiga ishonch uyg‘otishni maqsad qilib qo‘ygan va unda irodaviy zo‘r 
berish, qiyinchiliklarni yengish vositalarini shakllantirgan. Buning natijasida talaba 
o‘z maqsadiga erishishga musharraf bo‘lgan. Xuddi shu bois hozirgi zamon 
psixologiyasining irodaga oid nazariyasi zaifligi tufayli irodaviy sifatlarni 
tasniflashning asosiy tamoyili ishlab chiqilmagandir.

Yüklə 0,55 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin