Umumiy psixologiya

V.A.Krutetskiyo‘spirinlardauchraydiganmotivlarningquyidagilarinialohidaifodalaydi:

a) Biroro‘quvfanigaqiziqish;

b) Vatangafoydakeltirishistagi;

v) SHaxsiyqobiliyatiniro‘kachqilish;

g) Oilaviyan’analargarioyaqilish;

d) Do‘st-birodarlargaergashish;

e) moddiyta’minlashvahokazolar.

RespublikamizdaprofessorM.G.Davletshinrahbarligidao‘tkazilganF.I.Haydarovtadqiqotidaqishloqmaktabio‘quvchilariningo‘qishmotivlari, N.S.Jo‘raevtadqiqotidakichikmaktabYoshidagio‘quvchilardao‘qishmotivlarinishakllantirishningpsixologikxususiyatlario‘rganildi. UshbutadqiqotdakichikmaktabYoshidagio‘quvchilardao‘quvmotivlarinipsixologiko‘yinlaryordamidashakllantirishgamahalliysharoitdailkborkompleksyondashildi. O‘quvjarayonidafoydalanilganpsixologiko‘yinlaro‘quvchilarningo‘qishgaijodiyyondashuviga, psixiktaraqqiyotigavapsixikjarayonlarigata’siretishimumkinligiko‘rsatibberildi. SHubilanbirgabahoolishgayo‘nalganlikmotivlaritashqimotivlarsirasigakirsa-da, ichkimotivlarnimuayyandarajadarivojtopishigako‘makberishiko‘rsatibberildi. Ta’limjarayoniningnatijasio‘zlashtirish, ichkivatashqifaoliyatnimaqsadgamuvofiqravishdao‘zgartirishdir. Ta’limbirodamningboshqasigabilimvako‘nikmalarberishidir. Bilim, ko‘nikmavamalakalarta’limjarayoniningnatijasidir. Bilimlarnio‘zlashtirishjarayonimuammosiP.YA.GalperinvaN. F. Talizinatomonidano‘rganilgan. Ularaqliyxatti-harakatlarnibosqichma-bosqichshakllantirishnazariyasiniishlabchiqqanlar. Mualliflaraqliyxatti-harakatlarnimoddiyholdatashkinutqyordamidahamdaaqliyshaklda, fikrdanamoyonbo‘lishiniizohlabberdilar. Akliyxatti-harakatlarningbirinchibosqichirasm,sxema, diagrammavashartlibelgilartarzidao‘zifodasinitopadi. Aqliyxatti-harakatlarningikkinchibosqichiko‘rgazmalardanolgantasavvurlarito‘g‘risidao‘quvchilarningovozchiqarib, fikryuritishidaniboratdir. Uchinchibosqichesa, sub’ektongidatasavvur, tushuncha, qonuniyat, xossa, xususiyat, operatsiya, usultariqasidanamoyonbo‘ladi. Ma’lumki, o‘quvchilargataklifetiladiganaxborotlaraqlbovarqilmaydigandarajadatezlikbilanko‘payibbormoqda. Shuningdek, ularningjudatezeskiribqolib, yangilashnitaqozoetishihamo‘z-o‘zidanma’lumbo‘lmoqda.To‘rtinchibosqichdabajarilganxatti-harakatlarichkirejadaovozchiqarilmaybajariladi.Beshinchibosqichdaesafaoliyatnifikranbajarishgao‘tiladi. Bundanravshanko‘rinibturibdiki, materialniasosanyodlabolishvaxotiradasaqlabqolishgaasoslanadiganta’limhozirgitalablargaqismanjavobbermoqda. O‘quvchilargahamishayangilanibturadiganaxborotnimustaqilravishdao‘zlashtiribborishgavao‘qishnibitiribketganidankeyin, kishigajadalsur’atlarbilano‘sibborayotganfan-texnikataraqqiyotidanorqadaqolibketmaslikimkoniyatiniberadiganqobiliyatlartaraqqiyotiniberuvchitafakkursifatlarinitarkibtoptirishmuammosibirinchio‘ringachiqibbormoqda.

Tadqiqotlarshuniko‘rsatadiki, turliindividualtipologikxususiyatlargaegao‘quvchilaruchunta’limningyagonaqulay, optimalsharoitlariniyaratishmumkinemas. Ammoo‘zlashtirishningsamaradorliginioshirishdamuammolita’lim, noan’anaviyta’limusullariniqo‘llashmuhimahamiyatgaegadir.

Ta’limjarayonidao‘zlashtirishningmuvaffaqiyatiquyidagilargabog‘liq: