Umumiy psixologiya

16.1.Pedagogikfaoliyatningpsixologikxususiyatlari

Pedagogikfaoliyato‘qituvchiningo‘quvchigaunishaxsvaintellektualjihatdanrivojlanishigayordamberuvchita’limiyvatarbiyaviyta’sirinio‘zichigaqamraboladi.

Pedagogikfaoliyathaminsonfaoliyatiningboshqajabhalarikabitavsiflanadi. Buengavvalomaqsadgayo‘nalganlik, motivlashganlik, predmetlilikdir. N.V. Kuzminata’rifigako‘ra, pedagogikfaoliyatningmuhimjihati – buuningmahsuldorligidir. Pedagogikfaoliyatmahsuldorligining 5 tadarajasiajratibko‘rsatiladi:

I – (minimal) reproduktiv: pedagogo‘zibilgannarsalarniboshqalargaetkazibberaoladi;

II – (quyi) moslashgan: pedagogo‘zfikrlariniauditoriyagao‘zigaxosjihatlaribilanma’lumqilaoladi.

III – (o‘rta) lokalmodellashtirilish: o‘qituvchifanningma’lumbirbo‘limibo‘yichao‘quvchilardabilim, ko‘nikmavamalakalarningstrategiyasiniegallaydi.

IV – (yuqori) o‘quvchilarbiliminisistemalimodellashtirish; o‘qituvchio‘quvchilardafanmalakalarinishakllantirishningyo‘l-yo‘riqlarinibiladi.
V – (engyuqori) modellashtirilgantizimlifaoliyatvao‘quvchilarxulq-atvori. Bundapedagogo‘zfaninio‘rgatishdagiyo‘l-yo‘riqlarnishundayegallaydiki, natijadauo‘quvchiehtiyojlaridao‘z-o‘zinitarbiyalash, o‘z-o‘zigata’limberish, o‘z-o‘zinirivojlantirishvositasisifatidaxizmatqiladi.

Pedagogikfaoliyatborasidaso‘zyuritilgandayuqorimahsuldorliktushunchasiasosiyo‘rinniifodalaydi.

Pedagogikfaoliyatboshqafaoliyatturlarikabio‘zmotivatsiyasi, maqsadi, predmeti, vositalari, usullari, mahsulivanatijasiniaksettiruvchipsixologikmazmunniifodalaydi.

Pedagogikfaoliyatningpredmetibo‘lib, shaxsrivojlanishiningshartivaasosibo‘lmishijtimoiymadaniyatnisingdirishgaqaratilgano‘quvfaoliyatiningmanbaihisoblanadi. Pedagogikfaoliyatningvositalarisifatidailmiy (nazariyvaempirik) bilimlarniko‘rishmumkin. YOrdamchivositalargaesatexnik, kompyuter, grafikvositalarnikiritishmumkin.

Pedagogfaoliyatidagiijtimoiy-madaniymalakanietkazishbutushuntirish, ko‘rsatish (illyustratsiya), darslikmashqlarinitahsiloluvchilarbilanbirgaishlash, tahsiloluvchinibevositaamaliyoti (laboratoriya, amaldagi) vatreningdaniborat. Pedagogikfaoliyatningmahsulibo‘libo‘quvchiningaksiologik, emotsional-mazmuniy, predmetli, baholashmezonlariniaksettiruvchiindividualmalakasiningshakllanganligihisoblanadi. Pedagogikfaoliyatningnatijasiasosiymaqsaddankelibchiqqanholdao‘quvchilarningshaxsiy, intellektualrivojlanishi, ularnio‘quvfaoliyatiningsub’ektivashaxssifatidashakllanishihisoblanadi.

Pedagogikfaoliyatningmuhimtarkibiyqismlaridanbiribumotivatsiyahisoblanadi.Pedagogikfaoliyatda hamo‘quvfaoliyatdagikabimotivatsionsohaajratilibko‘rsatiladi.Butashqivaichkimotivlardir. Tashqimotivsifatidabirorbirnarsagaerishishistagini, ichkimotivsifatidaesao‘zfaoliyatiningjarayonivanatijasigae’tiborberishnimisolqilishmumkin.

Pedagogikfaoliyatpedagogikvaziyatdagiturlitumanxatti-harakatlarningumumlashmasidaniborat: perseptiv, mnemik, kommunikativ, izlanuvchanlik, nazoratqilish, baholashvah.k. Ushbuturli-tumanfaoliyatlarningjamlanmasibirqanchapsixologo-pedagogikfunksiyalarnibelgilabberadi.

P.F.Kapterevo‘qituvchigaxosbo‘lganob’ektivvasub’ektivxususiyatlarniko‘rsatibo‘tadi. Umumiyko‘rinishdauquyidagichaaksetadi:

O‘zaromunosabatdoirasidao‘qituvchibilano‘quvchio‘rtasidagita’sirlashuvningemotsionaldarajasinitadqiqotpredmetitarzidaqo‘yilishi, xususan, tarbiyachilikfaoliyatiningyo‘nalishidakamuchraydi. BumuammogaoidishlarjumlasigaAbramovaG.S., BeknazarovA.A., BernsR, SHuvanovI.B.vaboshqalarningtadqiqotlarinikiritishmumkin. Aynanushbumuammogaaloqadoro‘zbeko‘qituvchisigabag‘ishlanganilmiyizlanishlarnihoyatdakamchiliknitashkiletadi. BusohadaBeknazarovA.A., IsmagilovaF.S., G‘ozievE.G‘. vaboshqalarningishlarininamunasifatidasanabo‘tishjoiz.