Umumiy psixologiya

17.2.Pedagogningindividualfaoliyatuslubi
O‘qituvchilik – insonjamiyatitarixiboshlangandane’tiborandavometib, shubilanbirgahammavaqtjamiyatvajamoatchiliktomonidane’tiborgaloyiq, e’zozlabkelingankasbdir.

NasiriddinTusiyo‘zining "O‘qituvchilarnitarbiyalashto‘g‘risida" deganasaridashundaydeydi: "…O‘qituvchimunozaralarniolibborishni, radetibbo‘lmaydigandarajadagiisbotqilishnibilishi, o‘zfikrlariningto‘g‘riligigaishonishi, nutqiesamutlaqotoza, jumlalarimantiqiyifodalanadiganbo‘lishilozim… O‘qituvchinutkihechqachonvahechqaerdazaharxandali, qo‘polyokiqattiqbo‘lishimumkinemas. Darspaytidao‘qituvchiningo‘zinitutaolmasligiishnibuzishimumkin…"

Qobiliyatli, ijodkorinson –uhardoimo‘zigaxosshaxsdir. Pedagogdaindividuallikningshakllanishibolaniijodiyshaxssifatidatarbiyalashgayordamberadi. Harqandaykattaodamongliravishdapedagoglikkasbinitanlarekan, utanlaganyo‘liniamalgaoshirishchog‘idaallaqachonshaxsbo‘libshakllanadivashak-shubhasizindividualdir. O‘qituvchivatarbiyachilarichidaturli-tumanshaxslarqanchako‘pbo‘lsa, ularbolalarnio‘qitibtarbiyalaganlaridabubolalarko‘pdan-ko‘p, shubilanbirgafoydaliindividualxususiyatgaegabo‘lishlariningehtimolishunchayuqoridir.

YUqoridako‘ribo‘tilgan, harbiro‘qituvchivatarbiyachiegabo‘lishilozimbo‘lganpedagogikfaoliyatningumumiytalablari, pedagogikqobiliyatningko‘pdan-ko‘pjihatlaribilanularningindividuallikkaintilishlariniqandaybog‘lashmumkin? Pedagogikfaoliyatningindividualuslublariniko‘ribo‘tamiz. Ularquyidagichanamoyonbo‘ladi:

Pedagogikfaoliyatningindividualyo‘nalishihaqidagapirganda, odatdashunazardatutiladiki, uyokibupedagogikta’sirvositalarivao‘zinitutishshakllarinitanlashdapedagogo‘ziningindividualimkoniyatlaridankelibchiqadi. Harxilindividuallikgaegabo‘lganpedagoglarko‘pdan- ko‘po‘quvvatarbiyaviymisollarichidanaynanbirxilinitanlashimumkin, lekinulardanharxilfoydalaniladi.

SHunita’kidlabo‘tishjoizki, buyuqoripedagogiktajribaniqabulqilinishivaunikengtarqatilishigataalluqlidir. Unitahlilqilaturibpedagogdoimoshuniyoddatutishilozimki, bundaytajriba, malakaamaliyjihatdanolibqaralgandauningmuallifishaxsidanajralmasbo‘ladivao‘qituvchiningindividualligihamdaumumahamiyatgaegabo‘lganpedagogiktopilmalarbirlashmasidantashkiltopadi.

SHusabablipedagogiktajribalarnito‘g‘ridan-to‘g‘riboshqao‘qituvchilaryokitarbiyachilartomonidanko‘chiribolishningkelajagiyo‘qhamdabuholyomonnatijalarberadi. Buningyuzagakelishsababishundaki, pedagogningpsixologikindividualliginiaynanqaytarishqiyin, ularsiznatijalaro‘z-o‘zidanboshqachabo‘libchiqadi. Buholatdanchiqibketishuchunpedagogiktajribaningmuhimqisminiajratibolib, ongliravishdamuammoqo‘yishvauniijodiyindividualqaytaishlab, haletishlozim. Boshqachaqilibaytganda, harqandaypedagogiktajribanishundayligichako‘chiribolmaslikkerak: undagiasosiyg‘oyanianiqlab, doimoo‘zligichaqolmog‘i, ya’niyorqinindividualhislatlargaegabo‘lmog‘ilozim. Buholatbolalarnio‘qitishvatarbiyalashsamarasinikamaytirmaydi, balkisezilarlidarajadaoshiradi, ungayuqoripedagogiktajribanio‘rganishorqalierishiladi.

O‘qituvchitomonidantashkiletilgano‘quvjarayonidasub’ektningta’limolishiuningo‘zigaxosligivaxarakteridanamoyonbo‘ladi, buuningo‘quvusuligata’sirko‘rsatadi. SHakllanganindividualo‘quvusullarisxematikravishdaikkiqutbbilanko‘rsatilishimumkin: “ijobiy” – “salbiy”. Quyidakeltirilganjadvalo‘quvjarayonidabundayusullarniko‘rsatibberadi. O‘qituvchidarsjarayonidabuniinobatgaolganholdayondoshishimaqsadgamuvofiqdir.

O‘quvjarayonidao‘quvchilarningindividualfarqi

(G.Klausbo‘yicha)