Umummetodologik fanlar kafedrasi

Nazariy tekshirish metodlari. U quyidagi hollarda tatbiq etiladi:

1. 
   biror hodisaning metodik asosini, unga bog‘liq boshqa fanlarni o‘rganish, qo‘yilgan gipotezani asoslash, izlanishning asosiy yo‘nalishini belgilashda;
   
2. 
   masala tarixi, chet el maktab tajribalari va mavzuga doir adabiyotlarni o‘rganish, tajribani tahlil qilish, masalaning isbotlanmagan va hal qilinmagan o‘rinlarini aniqlash, ilgarigi tajriba bilan hozirgi ahvolni taqqoslash, hozirgi kun talabi bilan baholashda;
   

v) bir-biriga yaqin fanlar (psixologiya, lingvistika, sostiologiya)ning tekshirish metodlarini, olimlarning tekshirish ishlari tajribasini o‘rganish, qulay metodlarni tanlash, o‘zining yangi eksperimental metodikasini yaratish, materiallarni tayyorlash maqsadida;
g) empirik tajriba yo‘li bilan olingan materiallarni tahlil qilish va umumlashtirish, o‘qituvchilarning ish tajribasini o‘rganish, eksperiment natijasini tahlil qilish, amaliy tavsiyanomalarni shakllantirishda.

2. 
   Empirik metod (tajribaga asoslangan metod). Bu metod quyidagi maqsadlarda qo‘llanadi:
   

1. 
   bu metod o‘qituvchilarning ish tajribasini o‘rganish, yangiliklarini tanlash, umumlashtirish, baholash va ommalashtirish, o‘qituvchi va o‘quvchilar faoliyatining darajasini aniqlash;
   
2. 
   o‘quvchilarni o‘qitish jarayonini maqsadga muvofiq kuzatish (dars, uning biror qismini, o‘quvchilarning javobi, hikoyasini, yozma ishini tekshirish), o‘qituvchi va o‘quvchilarning faoliyatini so‘rovnoma orqali tekshirish;
   

5. 
   eksperiment (tajriba) metodidan foydalanish. Hozirgi kunda keng tarqalgan bu usulda deduktiv yo‘ldan boriladi, ya’ni gipoteza qo‘yiladi, mavzuga asosan eksperiment uchun material (o‘quv materiali) tayyorlanadi. Eksperiment bir necha marta takrorlanadi, bir necha sinf va bir necha guruhlarda o‘tkaziladi. Eksperimentda 2 ta sinf tanlanadi. Biri tajriba sinfi, ikkinchisi taqqoslash uchun tanlangan tekshiruv sinfi. Tajriba sinfida yangi metod, yangi darslik, yangi ishlanmadan foydalanilsa, tekshiruv sinfida amaldagi metod, darslik, ishlanmadan foydalaniladi. Ikkinchi marta sinflar almashtiriladi, bu chaprost deb nomlanadi. Har ikki holda ham natija yuqori bo‘lsa, demak, ish usuli foydali sanaladi.
   

Eksperimental tekshirish o‘z maqsadining kengligi bilan farqlanadi: ayrim metodik usullarni tekshirishda ommaviylik talab qilinmaydi, ammo yangi dastur, yangi darsliklarni tekshirishga butun tuman, viloyat jalb qilinadi.
Eksperiment vazifasiga ko‘ra quyidagi hollarda o‘tkaziladi:

1. 
   yangi metod, yangi darslikning muvofiqligini tekshirishda;
   
2. 
   metod yoki qo‘llanmaning qay darajada foydaliligini tekshirishda;
   
3. 
   metod yoki qo‘llanmaning muvofiqligini va samaradorligini aniqlashda.
   

Eksperiment natijasini chiqarishda belgilangan baho me’yoriga amal qilinadi. Bunday me’yor aniq, barcha holatlar uchun ham bir xil bo‘lishi lozim. Ona tili metodikasida yozma ishlarda yo‘l qo‘yilgan xatolar soni va xarakteri, ma’lum bir vaqtda o‘qilgan yoki yozilgan so‘zlar soni, og‘zaki hikoya va yozma inshoning hajmi va izchilligi me’yoridan foydalaniladi.
Boshlang‘ich sinflarda ona tili o‘qitish metodikasi o‘z predmeti va vazifalariga mos ravishda quyidagi tekshirish metodlaridan ham foydalanadi:

1. 
   Ilg‘or o‘qituvchilar ish tajribasini umumlashtirish. Buning uchun ilg‘or o‘qituvchilarning ish-tajribalari o‘rganiladi, tahlil qilinadi, eng foydali jihatlari aniqlanadi va umumlashtiriladi. Bu metodika fani nazariy xulosalarining to‘g‘rililigini tekshirishda asosiy mezon bo‘lib xizmat qiladi, bu fanni yangiliklar bilan boyitib boradi.
   
2. 
   Boshlang‘ich sinflarda ona tili o‘qitish metodikasi sohasidagi meros va yangiliklarni o‘rganish.
   
3. 
   Ta’lim berishning u yoki bu usullari va vositalarining foydali ekanini tekshirish.
   
4. 
   Ona tilidan o‘quvchilarning o‘qishlari, yozuvi, mustaqil va ijodiy ishlari ustidan kuzatish olib borish.
   
5. 
   O‘quvchilar ijodiy faoliyatining natijalarini og‘zaki qayta hikoyalash, yozma ish kabi usullar yordamida tahlil qilish.
   

Yuqoridagi tekshirish metodlari ushbu fanning davr talabidan kelib chiqib rivojlanishida katta ahamiyat kasb etadi.

8.