Kerakli materiallar va jihozlar. Spirtda fiksatsiya qilingan (70°C li
spirtda)
kanalar,
ularning
og‘iz
apparatidan
tayyorlangan
mikropreparatlar,
dioproektor,
mikroskoplar,
binokulyarlar,
qo‘l
lupalari, Petri shisha idishlar, qisqichlar, soat oynachalari, tomizgichlar,
preparoval ignalar, kanalarning tashqi va ichki tuzilishini aks ettiruvchi
jadvallar.
M avzuning
m aqsadi.
Kanalardan-it
kanasining
tuzilishi,
parazitlikka moslashish belgilari va rivojlanish siklini o'rganish.
Identiv o'quv maqsadlari: 4.1. Kanalarning tuzilishi to‘g‘risida m a’lumot bera oladi.
4.2. Kanalarning ko'payish va rivojlanishini tushuntirib beradi.
4.3. Kanalarning keltiradigan kasalliklari haqida m a’lumotga ega.
Mavzuning qisqacha mazmuni. Kanalami o'rganuvchi fan
akaralogiya deb ataladi. Ayrim zoolog olimlar kanalarni 3 ta turkumga
bo'Iib
o ‘rganishni
tavsiya
qilishadi:
1.
Akariformli
kanalar
(Acariformes) turkumi; 2. Parazitiformli kanalar (Parasitiformes)
turkumi; 3. Pichano'rar kanalar (Opilioacarina) turkumi. Dastlabki 2 ta
turkurn vakillari mahsuldor hayvonlarga va odamlarga katta ziyon
yetkazadi. Hozirgi vaqtda parazitiformli kanalar turkumiga 15 mingga
yaqin tur kiradi. Bu kanalarning aksariyati odam va har xil
hayvonlaming ektoparazitlari bo‘lishi bilan bir qatorda, xilma-xil xavfli
kasalliklarni ham tarqatadi. Yaylov kanasining tana uzunligi 1,5-3 mm
bo'Iib, uning bosh-ko'krak va qorin (abdomen) qismlari o'zaro qo'shilib
ketgan, tanasi segmentlarga bo'linmagan (63-rasm).
Tanasining
oldingi
qismida
xelitsera
va
pedipaipalarining
birikishidan hosil bo'lgan xartumchasi (gnatosoma) bor. Bu sanchib-
so'ruvchi og'iz apparati hisoblanadi. Xelitseralarida uchi orqa tomonga
174
qarab joylashgan xitindan iborat ko'p ilmoqchalari mavjud. X o‘jayindan
qon so‘rish paytida kanalar xelitseralari yordamida terini qirqadi.
