Umurtqasizlar zoologiyasidan

27-mashg‘ulot. Qora suvarak misolida hasharotlarning tashqi
tuzilishi va tana bo'limlari
Qora suvarakning sistematik o ‘rni
Tip. Bo‘g‘imoyoqlilar-Arthropoda
Kenja tip. Traxeyalilar-Tracheata
Katta sinf. Hasharotlar-Insecta, ya ’ni oltioyoqlilar-Hexapoda
Sinf. Ochiq jag ‘li hasharotlar-Insekta-Ectognatha
Kenja sinf. Qanotli hasharotlar-Pterygota
Turkum. Suvaraklar-Blattoidea
Vakil. Qora suvarak-Blatta orientalis
Kerakli materiallar va jihozlar:
tirik suvaraklar (urg'ochi va 
erkagi), xloroform, vannachalar, suvarakning tashqi tuzilishini aks 
ettiruvchi jadvallar. Preparoval ninalar, entomologik to'g'nag'ichlar, 
qo'l lupalari, binokulyarlar, o'tkir uchli kichik qaychilar, buyum 
oynachalari, jarrohlik pichoqlari, oq karton qog'ozining (10x10 sm) 
bo'laklari.
Mavzu maqsadi:
Qora suvarak misolida hasharotlarning tashqi 
tuzilishi, tanasining bo'lim lari va ularda joylashgan organlar bilan 
tanishish.
Identiv о ‘quv maqsadlari:
1. Qora suvarakning tashqi ko'rinishi va uning tana bo'limlarini 
tushuntira oladi.
2. Qora suvarakning og'iz organlari haqida m a’lumot bera oladi.
3. Qora suvarakning qanotlari va oyoqlarining tuzilishini izohlay 
oladi.
Darsning qisqacha mazmunL
Suvaraklar uylarda (xonadonlarda), 
omborlarda, novvoyxonalarda, oshxonalarda va ular uchun oziq-ovqat
182

---

mavjud bo‘lgan boshqa joylarda ko‘p uchraydi. Silindrsimon tanasi 2-3 
sm uzuniikda bo'Iib, yelkadan qorin tomoniga qarab yassilangan. 
Jinslaming bir-biridan farqi (jinsiy dimorfizm) yaqqol ifodalangan. 
Urg‘ochilarining tanasi erkaklariga nisbatan kengroq va ularning 
qanotlari rivojlanmagan (rudiment) holatda bo‘ladi (66-rasm).