Universiteti umarov b. M., Norbekova b. Sh. Bolalar psixologiyasi
Bog’cha yoshidagi bolalarda xotiraning rivojlanishining o’ziga
Yüklə 2,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
12.2.4.
Bog’cha yoshidagi bolalarda xotiraning rivojlanishining o’ziga xos xususiyatlari O’tkazilgan tajribalarning ko’rsatishicha, kichik bog’cha yoshidagi bolalarga nisbatan o’rta va katta yoshdagi bog’cha bolalarida ixtiyor siz va mexanik ravishda esda olib qolish hamda esda tushunish qobiliyati biroz susayadi. Ammo bundan, bolalar ulg’aygan sari ularning xotirasi kuchsizlanadi, degan xulosa kelib chiqmaydi. Bu е rda gap shundaki, bolalar o’sib, turmush tajribasi ortgan va nutqi o’sgan sari ular narsa va xodisalar surunkasiga, ya’ni to’g’ri kelganicha emas, balki tanlab, ya’ni o’zlariga kerakligini esda olib qoladigan bo’la boshlaydilar. Shuni ham alohida ta’kidlab o’tish lozimki. Keyingi yillar mobaynida bog’cha yoshidagi bolalarda mantiqiy, ya’ni ma’nosiga tushunib esda olib qolishga nisbatan mexanik esda olib qolish ustun bo ’ladi, degan fikr mavjud bo’lib, shu bilan birga mexanik esda olib qolish mantiqiy esda olib qolishga qarama- qarshi qo’yilar edi. So’nggi yillarda o’tkazilgan ekserimental tekshirishlar natijalarining ko’rsatishicha, bog’cha yoshidagi bolalarda ham narsa v a so’zlarning ma’nosiga tushunib eslab qolish katta o’rin to’tadi. Lekin bog’cha yoshidagi bolalarning mantiqiy esda qoldirishlari ularga to’la tushuniladigan material berilganda yaqqol ko’rinadi. Tarbiyachi bolalarni esda olib qolishlari lozim bo’lgan ma terialni ularning yosh xususiyatlariga mos qilib tanlashi kerak. Bolalar xotirasii mashq qildirishda turli mazmunli o’yinlardan foydalanish maqsadga movofiqdir. Umuman, bolalarning materialni esda olib qolishini va qayta esga tushirishini tarbiyachi doi mo boshqarib borishi zarur. Chunki bog’cha yoshidagi bola xotirasining barcha tiplari o’cha boshlaydi. Biroq shu narsa Xarakterliki, xotiraning asosiy turlari orasida (masalan, obrazli, mexanik, matiqiy kabi) harakat xotirasi nisbatan kuchliroq rivojlanadi. Shuning uchun ham turli Har akatlarni hamda musiqa ohangida o’ynashni bu yoshdagi bolalar osonlik bilan o’zlashtiradilar. Mexanik tarzda o’zlashtiriladigan nutq materialini ham qisman harakat xotirasiga kiritadi. Shu sababli bog’cha yoshidagi bolalar tez aytiladigan turli ritmdagi she’rlarni bir -ikki qaytarishdayoq yodlab oladilar. Masalan, bekinmachoq o’yinini o’ynash oldindan aytiladigan “sanashlar”. Bekinmachoq o’yinining sanashlarida hech qanday ma’no yo’q, lekin juda ifodali va jarangli ritmika bor. 194 Bog’cha yoshidagi bolalarda emosional xotira yaxshi bo’lsa ham, lekin xotiraning bu turi bolalarga nisbatan katta odamlarda kuchliroq bo’ladi. Katta odamlar kuchli emosional ta’sir qilgan ba’zi narsa va hodisalarni hech vaqt eslaridan chiqarmaydila r. Bog’cha yoshidagi bolalar esa kuchli emosional ta’sir qilgan narsalarni ham ba’zan eslaridan chiqarib qo’yishlari mumkin. Bolalar xotirasini o’stirishda tarbiyachi va ota - onalarning nutqi ham nihoyatda katta rol o’ynaydi. Bola bilan gaplashganda nutq sodda, talaffuz aniq va tushunarli bo’lishi kerak. Xotiraning taraqqiyoti bolaning bog’cha yoshi davrida tugallanmay, bolaning bundan keyingi taraqqiyotida, ya’ni ta’lim - tarbiya va turmush tarziga qarab o’zgarib, o’sib boradi. 36 Yüklə 2,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|