Universiteti umarov b. M., Norbekova b. Sh. Bolalar psixologiyasi

Psixologik tadqiqotni o'tkazish shakllari. 
Bolani o'rganish ikki 
asosiy shaklda: "ko'ndalangiga kesim" va "uzunasiga kesim" metodi deb 
nomlanuvchi tadqiqot shaklida amalga oshiriladi. 
Tadqiqot ko'ndalangiga kesim shaklida o'tkazilganda turli yoshdagi 
bolalar guruhlarida muayyan psixologik jarayon, holat yoki xususiyat 
o'rganiladi va har xil yosh bosqichidagi bolalar ustidan olib borilgan 
6
К
arimova V., Akramova F. Psixologiya. Toshkent iqtisodiyot unversiteti.Toshkent. 2005. 9-bet 

---

13 
tadqiqot natijalari o'zaro solishtiriladi. Masala
n, D.B.Elkonin kichik, o’rta va 
katta maktabgacha yoshdagi bolalarning syujetli-
rolli o’yinlariga xos 
xususiyatlarni o’rganib, o’zaro solishtirib bolalar o’yinlari taraqqiyotiga xos 
umumiy qonuniyatni aniqlagan. Ko’ndalangiga kesim shaklidagi tadqiqotda 
as
osiy e’tibor sinaluvchi bolalar yoshidagi farqlarga qaratilishi kerak. Farq 
qanchalik kichiq bo’lsa, psixolog
-tadqiqotchi bola psixikasi va shaxsidagi 
muhim o’zgarishlarni payqash uchun ko’proq imkoniyatga ega bo’ladi.
Tadqiqot uzunasiga kesim shaklida o'tkazilganda bir yoki bir necha 
bolaning muayyan vaqt oralig'idagi hayoti o'rganiladi. Tadqiqotchi uzluksiz 
ravishda bir yosh bosqichidan ikkinchisiga o'tishda bola psixikasi va hulq-
atvorida ro'y beruvchi o'zgarishlarni aniqlab boradi. Masalan, maktabgacha 
ta'lim tashkilotida yangi dastur bo'yicha ish boshlangan bo'lsa, muassasaga 
endi qabul qilingan bolalarni 4-5 yil uzluksiz o'rganish orqali dasturning 
bola taraqqiyotiga ta'sirini aniqlash va u haqida xulosa chiqarish mumkin 
bo'ladi. Uzunasiga kesim shaklidagi tadqiqot shuningdek, ayrim hollarda 
longityud tadqiqot ham deb ataladi. Tadqiqotning bu shakli ancha 
murakkab va ko'p vaqt talab etadi.
7