Uo’K 11. 124 Kbk 5ya2+81. Lat-4 Tuzuvchilar


Tish qattiq to’qimalarining kariesga aloqador bo’lmagan shikastlanishi



Yüklə 25,53 Mb.
səhifə52/65
tarix21.10.2023
ölçüsü25,53 Mb.
#158573
növüУчебник
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   65
kitob tayyor15.04.2018 (Восстановлен)

Tish qattiq to’qimalarining kariesga aloqador bo’lmagan shikastlanishi.

hypoplasia

gipoplaziya/ yetarlichaakillanmaslik/

pathologica

patalogik yedirilish

lacunacuneiformis

ponosimon nukson

erosio

eroziya, yemirilish

necrosis

nekroz, chirish

acidosa

kislotali

alcalina

ishkorli

endogenes

ichki sababli

traumadentis

tish shikasti

mechanicum

mexanik shikastlanish

chemicum

ximiyaviy shikastlanish

physicum

fizikaviy shikastlanish

pigmentatio

pigmentatsiya , ranglanish

pigmentationigrities

korayish, kora pigmentatsiya

indumentum

karash

osteopetrosis

mramor kasalligi

dysplasia

displaziya

amelogenesisimperfecta

yetilmagan amilogenez

dentinogenesisimperfecta

yetilmagan dentinogenez

osteogenesisimperfecta

yetilmagan osteogenez

fracturadentis

tish sinishi





cardi/o/gram






1–57

1.57 misolidan 1.62 misoligacha so‘z yasalishi uch qoidasidan
Cardi va -gram dan so‘z yasang: _____________ / _______ /_______
(root) (suffix)
Ushbu misolda qaysi qoidadan foydalanilgan?

foydalaning.
2 - qoida:







carcin/oma






1–58

Carcin va -oma dan so‘z yasang:
Ushbu misolda qaysi qoidadan foydalanilgan?



________________ / __________
(root) (suffix)

1 - qoida:













enter/o/cyst/o/plasty






1–59

Complete the following frames to reinforce the three rules of
word building on page 10.
Enter + cyst + -plasty dan so‘z yasang:
__________ / _____ / __________ / _____ / ____________________
Ushbu misolda qaysi qoidalardan foydalanilgan? to indicate combining form.)

1.38.
(Use CF
3 - qoida:




2 - qoida:












1–60

Leuk + cyt + -penia dan so‘z yasang:
__________ / _____ / __________ / _____ / __________.
Ushbu misolda qaysi qoidalardan foydalanilgan?



3 - qoida;




2 - qoida:







Barbara A.Gylys, Regina M.Masters”Medical Terminology Simplified fourth edition “USA2010/Chapter-1.P.12


III BO‘LIM

RETSEPTURA BILAN BOG‘LIQ LOTIN GRAMMATIKASI ELEMENTLARI. FARMASEVTIK TERMINSHUNOSLIK VA RETSEPT





Nulla regŭla sine exceptiōne. – Hech qaysi qoida istisnosiz emas.
Consuetūdo est altěra natura. – Odat - ikkinchi tabiat.

§20. Farmasevtik terminologiyaga kirish. Dori vositalari nomenklaturasi.


Maqsad:Ba’zi asosiy farmasevtik terminlarni; dori vositalarining nomlarining yasalish usullari va namunali tuzilishini bilib olish. Dori-darmon nomlari va qisman, ularning tarkibiy qismlari yozilish xususiyatlarini bog‘lay olish.

Farmasevtik terminshunoslik


Farmasevtik terminshunoslik «farmatsiya» (yun. pharmakeia – dori tayyorlash va qo‘llash) nomi ostiga birlashuvchi va dori-darmonlar tarkibini o‘rganish, qidirib topish, ishlab chiqarish va qo‘llash bilan shug‘ullanuvchi qator maxsus fanlar majmuasidan iborat. Bu majmuada markaziy o‘rinni qo‘llash uchun rasmiy ruxsatnomaga ega bo‘lgan dorivor moddalar va preparatlar ya’ni dori darmonlar nomenklaturasi egallaydi. Dorivor moddalar sifatida qo‘llanuvchi ko‘pchilik kimyoviy birikmalar 2 xil nomga ega:

  1. ilmiy yoki tizimli nom;

  2. trivial (lot. trivialis - odatiy) nom

Trivial nomlardagi tarkibiy qismlar


1. Kimyoviy tarkib haqida ma’lumot beruvchi tarkibiy qismlar:

Tarkibiy qism

Ma’nosi

Misol

-acet(yl)-

atsetilsalitsil kislota mavjudligi

Acetosal

-aeth(yl)- (yun. aither - efir)

etil, etilen mavjudligi

Aethacardinum

-arsen-

margimush mavjudligi

Myarsenolum

-az(o)-, -(a)zid-, -(a)zin-, -zol- (yun. azotos - hayotsiz)

azot yoki azot guruhi mavjudligi

Azetidin

-benz- (ar. benzoa - xushbo‘y shira)

benzol halqa mavjudligi

Benzohexonium

-bis-

vismut mavjudligi

Bisalum

-cyan-

sianid kislota yoki uning unumlari mavjudligi

Cyanocobalaminum

-fer(r)-

temir mavjudligi

Ferramidum

-form- (lot. formica - chumoli)

chumoli kislotasi unumlari mavjudligi

Formalinum

-glyc-

glukoza, shakar mavjudligi

Corglyconum

-io(d)-

yod mavjudligi

Iodolein

-merc- (lot. Mercurius - Merkuriy, savdo-sotiq homiysi)

simob vositalari mavjudligi

Mercuropin

-meth(yl)- (yun. methy - asal)

metil, metilen mavjudligi

Methacyclinum

-ox(y)- (yun. oxys - nordon)

kislorod mavjudligi

Oxytetracyclinum

-phen(yl)- (yun. phaino - yoritmoq)

fenil mavjudligi

Phenobarbitalum

-phosph- (yun. phosphoros - nur sochuvchi)

fosfor mavjudligi

Phosphemidum

-phthor- (yun. phthoros - buzilish)

ftor mavjudligi

Phthorocort

-thi(o)- (yun. theion - oltingugurt)

oltingugurt mavjudligi

Thiodipinum

-yl- (yun. hyle - modda; daraxt)

kislota va uglevodorod radikallari mavjudligi

Methylandrostendiol

-zep(am)-

benzodiazepin unumlari mavjudligi

Phenazepanum

2. Dori vositasining terapevtik yo‘nalganligini ko‘rsatuvchi tarkibiy qismlar:

-alg-, -dol-

og‘riq qoldiruvchi, analgetik

Promedolum

-aller(g)-

allergiyaga qarshi

Allergival

-atrax-

Tinchlantiruvchi

Atraxin

-barb-

uyqu chaqiruvchi

Barbamylum

-chol(e)-, -bil-

o‘t haydovchi

Cholenzimum

-cid- (lot. occidere - o‘ldirmoq)

mikrobga, parazitga qarshi

Streptocidum

-cor-, -card-

yurakka oid, toj tomirlarini kengaytiruvchi

Corvalolum

-c(o)um-, -arol-

qon ivishiga to‘sqinlik qiluvchi

Acenocumarol

-haem(at)-, -aem-

qon yaralishini rag‘batlantiruvchi

Haematogenum

-lax-

bo‘shashtiruvchi, surgi

Acetolax

-myc(o)-, -fung-

zamburug‘ga qarshi

Amycazolum

-orex-

ishtaha tushiruvchi

Anorex

-peps-

ovqat hazm bo‘lishini tartibga soluvchi

Pepsinum

-pres(s)-, -ten-

qon bosimini tushiruvchi, gipotenziv

Apressinum

-phlog- (-flog-)

yallig‘lanishga qarshi

Flogicort

-pyr-

harorat tushiruvchi

Antipyrinum

-sed-, -tranqu-, -val-

tinchlantiruvchi, sedativ

Sedonal

-sept-

zararsizlantiruvchi, antiseptik

Enteroseptolum

-trast-, -gnost-, -graf-

rentgen kontrast, tashxisga oid

Choletrast

-tromb-

tromblar agregatsiyasiga to‘sqinlik qiluvchi

Trombolytinum

-ur-

siydik haydovchi

Diurometan

-vas-, -angi-

qon tomirini kengaytiruvchi, spazmni yo‘qotuvchi

Vasodilatol

-verm-, -helm(int)-

gijjaga qarshi

Univerm

-vom(it)-, -emet-

qayt qilishga qarshi

Emetisan

3. Dori vositaning farmakologik guruhini ko‘rsatuvchi tarkibiy qismlar:
a) og‘riqsizlantiruvchilar:

-aesthes-

og‘riqsizlantiruvchi, anestetik

Anaesthesinum

-cain-

mahalliy og‘riqsizlantiruvchi

Novocainum

-morph- (yun. Morpheus - Morfey, tush ma’budi)

umumiy og‘riqsizlantiruvchi (narkotik)

Morphinum

-narc-

umumiy og‘riqsizlantiruvchi (narkotik)

Narcotan

b) antibiotiklar, mikrobga qarshilar:

-ceph- (-cef-, -cep-)

sefalosporinlar guruhi antibiotiklari

Cephaloridinum

-cillin-

penitsillinlar guruhi antibiotiklari

Oxacillin

-cyclin-

tetrasiklin guruhi antibiotiklari

Tetracyclinum

-mycin-, -mycetin-

Streptomyces shtammi zamburug‘laridan ishlab chiqariladigan antibiotiklar

Laevomycetinum

-sulfa-

mikrobga qarshi sulfanilamidlar

Norsulfazolum

c) gormonal:

-cort(ic)-

buyrak usti bezi po‘stlog‘i gormonlari

Hydrocortisonum

-gest-

sariq tana gormonlari

Progesteronum

-insul-

me’da osti bezi gormonlari

Insulincridesum

-oestr- (yun. oistros - ehtiros)

ayol jinsiy gormonlari vositalari

Dimoestrolum

-stan-, -ster-, -vir-, -andr-, -test-

erkak jinsiy gormonlari vositalari

Tetrasteronum

-parathyr-

qalqon oldi bezi vositalari

Parathyreoidinum

-pitu(itr)-

gipofiz orqa bo‘lagi vositalari

Pituitrinum

-thyr- (-tyr-, -tir-)

qalqonsimon bez faoliyatiga ta’sir etuvchi vositalar

Liothyroninum

d) fermentli:

-as-

Fermentlar

Lydasum

e) vitaminli:

-vit-

Vitaminlar

Hexavitum

4. O‘simlik yoki hayvon mahsulotlarini ko‘rsatuvchi tarkibiy qismlar:

-al(li)-

sarimsoq, piyoz

Allisatum

-anth-

Gul

Strophanthinum

-api-, -virap-

asalari hayot faoliyati mahsulotlari

Apisatronum

-haemato-

hayvon qoni

Haematogenum

-ichthy- (yun. ichthyos - baliq)

qazilma baliq va boshqa dengiz hayvon qoldiqlari tutgan tog‘ jinslari

Ichthyolum

-papaver-

ko’knor boshchasi, guli, urug‘i

Papaverinum

-phyll-

Barg

Euphyllinum

-phyt-

o‘simlik

Phytinum

-rhiz-

ildiz, ildizpoya

Glycyrrhizin

-theo- (1. yun. theobroma - “ma’budlar taomi”, kakao; 2. xit. thea - choy)

choy bargi

Theophyllinum

-vipr-

ilon zahri

Vipraxinum

Yüklə 25,53 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   65




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin