Urganch davlat pedagogika instituti umumiy filologiya kafedrasi "tasdiqlayman"


Tovushning kuchi (intensivligi) -



Yüklə 1,17 Mb.
səhifə33/113
tarix03.10.2023
ölçüsü1,17 Mb.
#151654
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   113
til nazariyasi uchun ma\'ruza

2.Tovushning kuchi (intensivligi) - 1sm2 maydondan 1 sekundda ota’digan energiya miqdori. Bunday energiya miqdorining ko‘p yoki oz bo‘lishi tebranish amplitudasining (kengligining) katta yoki kichikligiga bog‘liqdir; tebranish amplitudasining katta bo‘lishi unga berilayotgan zarba darajasiga, masalan, o‘pkadan kelayotgan havo oqimi kuchiga bog‘liq. Masalan, zarb urg‘usini (dinamik urg‘uni) yuzaga keltirishda havo zarbi kuchli bo‘ladi. Demak, tovush kuchining nutqdagi ahamiyati ko‘proq zarb urg‘usini ifodalashda namoyon bo‘ladi.
Tovush kuchi odatda detsibel bilan o‘lchanadi. Masalan, soatning chiqillashi – 20 db, pichirlash – 40 db, yarim ovoz bilan gapirish-60 db, baland ovoz bilan gapirish-h0 db, simfonik orkestr ovozi-100 dan 110 detsibelgacha bo‘ladi. 130 detsibeldan ortiq kuchdagi tovush quloqqa og‘riq beradi, insonni noxush qiladi.
3.Tovush tembri - tovushning asosiy ton va yordamchi tonlar (oberton, parsial tonlar) qo‘shilmasidan tarkib topadigan sifati. Tovush tembrini ifodalovchi va uning boshqa tovushlar tembridan farqini ko‘rsatuvchi chastotalar formantlar deyiladi. Tovush formantlari maxsus eksperimental apparat -spektograf yordamida aniqlanadi.
Tovush tembrining turli xil formantlarga ega bo‘lishida bo‘g‘iz bo‘shlig‘i, halqum, og‘iz bo‘shlig‘i va burun bo‘shlig‘i maxsus rezonatorlik (akustik fil`trlik) vazifasini bajaradi: bunday bo‘shliqlarning turli shaklga kirishi, hajmi, undagi a`zolarning harakati-holati tovushning bo‘yoqdorligini (sifat belgilarini) o‘zgartirib turadi, shu tariqa fonemalarning O‘zaro farqlanishi ta`minlanadi. Odatda, tovush tembri unli fonemalarda muhim rol o‘ynaydi: hamma unli fonemalarda ovoz bor, ammo ular bir-biridan tembri bilan farq qiladi. Ayni paytda, tovush tembri ayrim undoshlarni, masalan, sonantlarni farqlashda ham qatnashadi. Bulardan tashqari, tembr nutqning supersegment birligi, ovoz tovlanishlari tarzida ham namoyon bo‘ladi: quvnoq tembr, ma`yus tembr kabi. Tembrning bu turlari nutqning ekspresssiv-emotsional xususiyatlarini ta`minlaydi.

Yüklə 1,17 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   113




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin