Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

1.6.1-jadval
M arketingning a n ’anaviy konsepsiyasi
i 
M arketingning an’anaviy konsepsiyasi 
|
Fokus 
Mahsulot
Vosita 
Sotish 
j
Yakuniy 
M aksimal savdo orqali
maqsad 
foyda
M arketingning zamonaviy konsepsiyasi
Zamonaviy marketing konsepsiyasi iste’molchilaming istaklari va 
ehtiyojlarini yetaklovchi xususiyat deb hisoblaydi va ushbu ehtiyojlami 
eng samarali ta ’minlashi mumkin b o ig a n tovarlar va xizmatlami yetka­
zib berishga e ’tiborini qaratadi. Shu sababli, marketing iste’molchilar- 
ning ehtiyojlarini aniqiash bilan boshlanadi, keyin uni maksimal dara- 
jada qondirishni ta ’minlay oladigan mahsulot va xizmatlar ishlab chiqa- 
rishni rejalashtiradi. Boshqacha aytganda, mahsulot va xizmatlar xom- 
ashyo va texnika mavjudligiga k o ‘ra emas, balki mijozlaming ehtiyoj­
lariga k o ‘ra rejalashtiriladi. Bundan tashqari, barcha tadbirlar (tadqiqot 
va ishlab chiqarish, sifat nazorati, taqsimlash, sotish va boshqalar) 
iste’molchilaming ehtiyojini qondirishga yo‘naltiriladi. Zamonaviy 
konsepsiyaning asosiy xususiyatlari quyidagilar.
a) ushbu konsepsiyaning asosiy maqsadi mijozlarga y o ‘naltirilgan. 
Marketing faoliyati iste’molchilaming ehtiyojlarini baholash bilan bosh­
lanadi va bu ehtiyojlami samarali qondiradigan mahsulot va xizmatlami 
ishlab chiqarishni rejalashtiradi. Shuningdek, narxlash, qadoqlash, 
tarqatish va sotishni q o ‘llab-quvvatlash kabi boshqa barcha marketing 
amaliyotlari uchun ham amal qiladi,
b) mahsulotni rejalashtirish, narxlashtirish, qadoqlash, tarqatish va 
sotish kabi barcha muvofiqlashtirilgan faoliyat turlari marketing harakati
25

---

sifatida birlashtiriladi. Bunga marketingni integratsiya qilish deyiladi. 
Bu quyidagilami nazarda tutadi:
• iste’molchilaming ehtiyojlarini qondiradigan mahsulotni ishlab 
chiqish:
• Iste’molchilar mahsulot, uning xususiyatlari, sifati, mavjudligi va 
boshqalar haqida bilib olishlari uchun reklama tadbirlarini olib borish;
• maqsadli iste’m olchilaming sotib olish qobiliyatini va to ‘lovga 
tayyor bo lishini hisobga olgan holda mahsulot narxini belgilash;
• mahsulotni yanada jozibador qadoqlash, baholash va iste’mol- 
chilam i mahsulotni sotib olishga rag‘batlantirish maqsadida savdo-sotiq- 
ni rivojlantirish tadbirlarini amalga oshirish;
• iste’molchilaming ehtiyojlarini qondirish uchun turli xil boshqa 
choralami ko‘rish.
d) barcha harakatlaming asosiy maqsadi, mijozlar ehtiyojini 
qondirish orqali maksimal daromadga erishishdir. Bu shuni anglatadiki, 
agar mijozlar qoniqish hosil qilsa, ular mahsulot yoki xizmatni sotib 
olishda davom etadi va bu esa ko‘plab yangi mijozlar qo‘shilishiga 
sabab bo‘ladi. Bu, o ‘z navbatida, sotish hajmining ortishiga va shu bilan 
birga daromadlaming o ‘sishiga olib keladi.
Biznesning ijtimoiy ahamiyatga ega ekanligi anglab yetilganda, 
marketing ijtimoiy ehtiyojlami inobatga olish va iste’molchilami 
ehtiyojlarini qondirish darajasining sifatini oshirishini kafolatlashga va 
jam iyatning uzoq muddatli manfaatlariga e ’tibor qaratishi kerak.
Zamonaviy marketing konsepsiyalari juda keng va iste’molchiga 
qaratilgan b o iad i, bu oddiygina ishlab chiqarilgan tovarlarni iste’mol­
chiga yetkazish emas, balki “mijozlar auditoriyasi”ni shakllantirish va 
ular har birining ehtiyoj va xohishlariga binoan mahsulot yaratishni ang-