Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

Sovrinlar (tanlovlar, aksiyalar, o ‘yinlar). 
Sovrin - bu xarid 
natijasida pul summasini, sayohat yoki tovar sotib olish imkoni. 
Tanlovga artistlar eng yaxshisini tanlab oladigan iste’molchilar ishlari 
qo‘yiladi. Aksiyalar iste’molchilar o ‘z ismlari va boshqa m a’lumotlarini 
xabar qilib, uyida ishtirok etishlarini m a’lum qilishlarini talab etadi:
- g ‘oliblar tasodifiy ravishda tanlanadi. 0 ‘yin davomida har bir xaridi 
davomida biror narsa oladi. Bu bingo o ‘yini uchun raqam, so‘z tuzish 
uchun harflar v.b. b o iib , uni sovrin olishiga yordam beradi.
Doimiy m ijozlam i rag‘batlantirish. 
Pul yoki boshqa chegirmalar 
sotuvchi yoki ulam ing guruhi tomonidan mutanosib holda belgilanadi.
Bepul sinab (sotib) ko‘rish. 
Keyinchalik sotib olinishini hisobga 
olib, tovami bepul sinab (totib) ko ‘rishni taklif etish.
Kafolatlar. 
Sotuvchining tovar m a’lum vaqt davomida iste’molga 
yaroqliligi va aks holda sotuvchi tovar sifatini tiklashi yoki sotib olgan 
xaridorga pulni qaytarishi haqida yozma yoki og‘zaki kafolati q o ‘shma 
rag'batlantirish. Ikki yoki undan ortiq savdo markalari (kompaniyalar) 
ta ’sir etishni kuchaytirish uchun kuponlar, kompensatsiyalar yoki 
tanlovlar taklif etib birlashadilar.
Kesishgan rag‘batlantirish. 
Bitta savdo markasi boshqa, raqobat- 
lashmaydigan markadan ligarilash uchun foydalanadi.
Savdo joyida ekspozitsiyalar va namoyishlar. 
Tovarlarni sotib 
olish va sotish joylarida o ‘tkaziladigan savdo ekspozitsiyalari (stendlari) 
va namoyishlar.
Iste’molchilarni rag‘batlantirish uslubini tanlash. 
Iste’molchilar- 
ni rag'batlantirishning asosiy usullari ishlab chiqaruvchilar va chakana 
savdo sotuvchilari tomonidan rag‘batlantirishni farqlash zarur. Birinchi- 
siga misol qilib sanoatda tarqalgan mavjud avtomobillaming qiymati, 
sinov sayohati va xarid qiluvchilarga kreditlashning foydali shartlari 
kabi rag'batlantirishni ko‘rsatish mumkin. Ikkinchisiga narxlar, kupon- 
laming (sotuvchilar nomidan) pasayishi, tanlovlar, bonuslar kiradi. 
Shuningdek, rag‘batlantirish usullari ularning ustuvor savdo markasiga 
ta ’siri bo‘yicha ham b o iish mumkin. Bir guruhga tovarlaming bepul 
namunalari, doimiy xarid uchun taqdirlash, m a iu m tovami sotib olish 
bilan b o g iiq kuponlar (agar ular reklama murojaatlariga kiritilgan
265

---

bo'lsa) va bonuslar uchun foydali takliflar yordamida ustuvorlikni 
shakllantirishga ko ‘maklashuvchi vositalar kiradi. Boshqa guruhga bir 
xil narxda hajmning oshishi, tovar bilan bog‘liq bo‘lmagan bonuslar, 
reklama konkurslari va aksiyalar, sotib olingan tovar narxining bir qis- 
mini narxini qaytarishga takliflar, chakana savdo bo‘yicha kompensat- 
siyalar kabi ustuvorlikni shakllantira olmaydigan rag'batlantirish vosita­
lari kiradi. Xulosa qilish mumkinki, savdoni rag‘batlantirish reklama 
bilan birgalikda olib borilsa, ancha samarali bo‘ladi. Tadqiqotlar natija- 
sidan ko‘rinadiki, o ‘tkazilgan faol reklama bilan birgalikda o ‘tkazilgan 
narxni rag ‘batlantirish savdo hajmini