UŞaqlarin hüquqlari və jurnaliSTİka praktikasi hüquqlara əsaslanan perspektiV

BÖLMƏ 2: uşaqların hüquqları və peşəkar jurnalistika praktikası

Uşaqların Hüquqları və Jurnalistika Praktikası – Tələbənin İstiqamətləndirilməsi

73

ЯСАС АРАШДЫРМА ПРЕДМЕТЛЯРИ 

•

 Ушагларын медиадан истифадя етмясиня имкан йарадылмасы 

•

 Ушаьын медиада юз фикрини ифадя етмяк щцгугуна неъя тяминат верилмялидир?

•

 Ушагларын медиасы 

Mükəmməl texnologiyalar və yeniliklər 

VASİTƏSİLƏ insanları informasiya və hərtərəfli bi-

lik əldə etmək imkanları ilə təmin etməklə medi-

anın rolu son onillikdə əhəmiyyətli dərəcədə art-

mışdır. Belə irəliləyişlər mediada və bunun-

la öz həmyaşıdlarına məlumat verilməsi, dəstək 

göstərilməsi və təsir edilməsi baxımından 

ümumilikdə cəmiyyətdə uşağın və gəncin, eləcə 

də yaşlıların geniş şəkildə iştirakına imkan yara-

dır. Bu imkanların gücləndiriləcəyinə baxmaya-

raq, medianın tərkib hissələri uşaqları istismar 

etməkdə, habelə uşaqların və onların vəziyyətinin 

stereotiplənmiş təsvirlərini işıqlandırmaqda davam 

edir. 

Uşaqları cəlb etməklə, media yeni perspek-

tiv verə bilər. Uşağın mediada iştirakının artırılması 

üzrə əsaslı dəlillər mövcuddur. 

Uşaqlar ilə medianın arasındakı əlaqənin 

əhəmiyyəti aşağıdakı kimi tanınır: 

•

  BMT-nin Uşaq Hüquqları haqqında Kon-

vensiyasının 12-ci Maddəsi uşaqlara toxu-

nan bütün məsələlərdə onların öz fikirlərini 

sərbəst şəkildə ifadə etməsi və həmin fikirlərin 

dinlənilməsi hüququna təminat verilməsində iş-

tirakçı dövlətlərin rolunu təsbit edir;

•

  Maddə 13 uşaqların seçdiyi media qu-

rumları vasitəsilə fikir azadlığı hüququnu 

müəyyənləşdirir;

•

  Maddə 17 ifadə edir ki, uşaqların müxtəlif mil-

li və beynəlxalq mənbələrdən məlumat əldə 

etdiyinə təminat vermək işirakçı dövlətlərin 

öhdəliyidir. Kütləvi informasiya vasitələri üçün 

bu, uşağa sosial və mədəni fayda gətirən 

məlumatların təmin edilməsi mənasını kəsb 

edir. 

Media uşaqların müvafiq məlumat almaq və fikir 

azadlığı hüquqlarını yerinə yetirməklə; Konvensiya 

və onun tərkibi haqqında məlumatlılığı yaratmaq-

la və onun icrasına nəzarət olunmasında əsaslı rol 

oynamaqla Uşaq Hüquqları haqqında Konvensiya-

nın prinsiplərinin və normalarının reallığa çevrilməsi 

üçün geniş potensiala malikdir.

Bununla yanaşı, dünya əhalisinin üçdə bir 

hissəsinin 18 yaşından aşağı olan uşaqlardan və 

gənclərdən ibarət olmasına baxmayaraq uşaqla-

rın rəyləri və vəziyyəti nadir hallarda mediada dəqiq 

şəkildə əks etdirilir. Tədqiqat (Media Monitorinq 

Layihəsi, 2004-cü il) onu göstərir ki, uşaqlar ciddi 

surətdə mediada natamam şəkildə təmsil olunma-

ğa meyl edirlər. Uşaqlardan biri media-monitorinq 

təlimində öz iradını bildirmişdir: 

«Xəbərlər təcrid edilmiş olduğumu mənə 

hiss etdirdi. Sanki uşaqlar mövcud deyildirlər.» 

Uşaqların əhvalatları xəbər başlıqlarında yer 

alarkən, bu adətən onların yaşayış tərzinə uyğun 

olan məsələlər haqqında deyil, gərgin və ağır şərait 

haqqında öz əksini tapır. Həqiqətən uşaqların me-

diada işıqlandırılmasına dair xəbər materialların bö-

yük hissəsi mənfi xarakter daşıyır. 

Uşaqlar mediada iştirak etmək imkanı-

nı qazanarkən onlar nə haqqında düşünürlər? 

Beynəlxalq Plan adlı uşaq hüquqlarına əsaslanan 

qeyri-hökumət təşkilatı bir qrup azyaşlı jurnalistdən 

onların mediada iştirakının nə üçün əhəmiyyət kəsb 

etdiyini soruşmuşdur. Onlar aşağıdakı şəkildə sor-

ğunu cavablandırmışlar: 

•

  bu, uşaqları öz hüquqları və öhdəlikləri haq-

qında məlumat almaq imkanı ilə təmin edir və 

onların xəbər materiallarında düzgün şəkildə 

təmsil olunduğuna təminat verir;

•

  bu, uşaqlara sərbəst surətdə mediada işti-

rak etmək və öz fikirlərini ifadə etmək hüqu-

qunu yerinə yetirməyə imkan yaradır və on-

ların prioritetlərinin və narahatlıqlarının lazımi 

şəkildə əks etdirildiyinə təminat verir;

•

  bu, uşaqlara maariflənmək və öz hüquqlarını 

valideynlərindən, icmalarından və hökumətdən 

tələb etmək fikrini bildirməyə imkan yaradır;

 

7. UŞAQLARIN ÖZ FİKİRLƏRİNİ İFADƏ ETMƏLƏRİ VƏ UŞAQLARA 

YÖNƏLƏN MEDİA

74

•

  bu, uşaqları birləşdirir və bir-birlərinə yaxınlaş-

dırır, eləcə də onların öz həyat tərzində baş 

verənlər haqqında həmyaşıdlarına məlumat 

çatdıra bildiyi bir vasitə olaraq hesab edilir;     

•

  bu, uşaqlara qorxmadan və cəzalandırılmadan 

həssas məsələləri nəzərdən keçirməyə, yar-

dım istəməyə və riskli vəziyyətdən yayınmaya 

aid davranış metodikalarını (məsələn, uşaq al-

veri kimi hüquqlarının pozulması hallarına qar-

şı özlərinin necə müdafiə edilməsi) öyrənməyə  

kömək edir. 

Uşaqların mediada iştirakının asanlaşdırılma-

sı praktikası onu göstərmişdir ki, uşaqlar media qu-

rumlarını formalaşdırmağa, uşaq hüquqlarına dair 

məsələləri araşdırmağa, problemlərinin həlli üsul-

larını müəyyən etməyə və öz hüquqlarının qo-

runması üzrə hüquq müdafiəçisi qismində iştirak 

etməyə qadirdirlər. Tədricən yaşlılar uşaqların me-

diada iştirakı barədə öz mövqelərini  dəyişməyə 

və icmalarda dəyişiklik «vasitəçiləri» kimi uşaqla-

rı qiymətləndirməyə başlayırlar. Bütün dünyadakı 

uğurlu uşaq mediası layihələrinin nümunələri uşaq-

ların iştirakının əhəmiyyətli tərzdə necə həyata 

keçirilə biləcəyini təsvir edir. 

Uşaqların cəlb olunması 

Uşaqların və gənclərin media istehsalında işti-

rakının başlıca çətinliyi onların potensial dərəcədə 

riskli iş yerinə cəlb olunması ilə izah edilir. Əgər 

bu, xeyli sayda insanlar, ictimai fəaliyyət və ava-

danlıqlar ilə birlikdə işgüzar yerdirsə, onlar konk-

ret təhlükəyə məruz qalacaqlar. Təbii maraq və orta 

yaşlı boyundan aşağı olan şəxslər üçün nəzərdə tu-

tulmayan bu cür yerlər onları risk altında qoya bilər. 

Yüksək gərginlikli media qurumları daxilində 

işləmək mədəniyyəti uşaqlar üçün əlverişli deyil-

dir: həvəsləndirmə təcrübəsi ilə əhatə edilənlər 

mükəmməl hazırlığı olmayan bütün maraqlı tərəflər 

üçün çaşdırıcı və riskli ola bilər. Qorxu çox vaxt on-

dan ibarət olur ki, uşaqlar ətrafdakı digər vasitələrə 

nisbətən bahalı və ya ən dəqiq avadanlıqlara zərər 

vura bilərlər.

Tələb olunan texniki təhlükəsizlik tədbirlərinin 

bəziləri xərc hesabına başa gəlir, lakin uşaqlara qar-

şı əksər təhlükələrin yaşlılara da təsir edəcəyi ehti-

mal edilir. Uşaqlar üçün təhlükəsiz iş yerinin təmin 

edilməsi həmçinin yaşlılar üzrə təhlükəsiz şəraiti 

önə çəkən əlavə zəmanətdən ibarət olmalıdır. 

Qarşıda duran planlaşdırma hər hansı iş yerində 

uşaqların təhlükəsiz iştirakı üçün başlıca amil-

dir. Çoxsaylı media təşəbbüslərində təşkilatdaxili 

təlimatlar tərtib olunur, lakin adətən bu cür 

məsələlər xüsusi şəkildə nəzərdən keçirilir. Ən op-

timal praktika nümunələrindən birgə istifadə olunar-

sa, işçi standartlar yaradıla, gücləndirilə və nəzarət 

edilə bilər. Bəzi tövsiyələr aşağıdakı kimidir: 

•

  Sahədən kənarda uşaqların hazırlaşdırılması 

üçün vaxt sərf edin.

•

  Uşaqlar sahədə olarkən, onların risklər və 

yardım üçün hara gedə biləcəkləri barədə 

məlumatlı olduqlarına təminat verin. Onların 

təmiz sanitar qovşaqlarına malik olduqlarına, 

istirahət edə bilmək üçün müvafiq ölçülü otaq-

dan istifadə etdiklərinə və yüngül qəlyanaltı 

etmək imkanlarından faydalandığına əmin 

olun. 

•

  Bunlardan ən vacibi kimi, onların tanıdıqları və 

yardım və ya məsləhət üçün müraciət etdikləri 

bir münasib yaşlının bütün mümkün vaxtlarda 

onların yanında olmasına təminat verin. 

•

  Uşaqların iştirakının idarə olunmasına 

məsuliyyət daşıyan şəxslər uşaqlara tətbiq olu-

nan sağlamlıq və texniki təhlükəsizlik qayda-

larını yoxlamalıdırlar. Onlar iş yerində uşaqla-

ra və onların himayəçilərinə əməyin mühafizəsi 

və texniki təhlükəsizlik tədbirlərinin sadə və ay-

dın şəkildə izah olunduğuna təminat verməli və 

uşaqların onları dərk etdiklərini yoxlamaq üçün 

sadə metod və vasitələri işləyib hazırlamalıdır-

lar – məsələn, fövqəladə hallar zamanı evaku-

asiya eksperimentində iştirak etməklə. 

•

  Fəaliyyət yerində çalışan şəxslər uşaqla-

rın müəyyən yerlərdə və müəyyən vaxtlar-

da iştirak edə biləcəkləri, habelə onlar və 

uşaqlar üçün bunun nəticələrini müzakirə 

etmək imkanına malik olduqları barədə 

məlumatlandırılmalıdırlar.

•

  Uşaqlarla birbaşa işləyən şəxslər müfəssəl 

şəkildə və diqqətlə müzakirə olunmuş və razı-

laşdırılmış təlimatlara uyğun olaraq vəziyyəti 

idarə etməlidirlər. 

Uşaqlara aid olan məsələlərin onlar tərəfindən 

nəzərdən keçirilməsinə və ya bununla əlaqədar 

iradlarını bildirməsinə imkan yaradılması prose-

sin başlanğıcı kimi ola bilər; məsələn, onlar yaşlılar 

üçün nəzərdə tutulan qəzetlərdə və digər kütləvi in-

formasiya vasitələrində uşaqlara aid filmləri və ya 

kitabları nəzərdən keçirə bilərlər. 

Uşaqlar ilə və onlar üçün 

hazırlanmış media proqramlarının 

faydaları 

Media layihələrinin qiymətləndirilməsi uşaqların 

mediada iştirakından əldə olunan çoxsaylı faydala-

rı göstərir: 

Təkmilləşdirilmiş media məhsulu: Uşaq me-

diasına kütləvi informasiya vasitələrində çalışan 

peşəkarların cəlb olunması uşaqlar üçün nəinki 

daha çox media verilişlərinə gətirib çıxarır, eləcə də 

uşaqlar ilə və onlar üçün daha mükəmməl media 

proqramlarının hazırlanması ilə nəticələnə bilər: 

BÖLMƏ 2: uşaqların hüquqları və peşəkar jurnalistika praktikası

Uşaqların Hüquqları və Jurnalistika Praktikası – Tələbənin İstiqamətləndirilməsi

75

Qərbi Afrikada həyata keçirilən «Mən uşağam, la-

kin mənim hüquqlarım da var !» layihəsinə (Birləşmiş 

Millətlər Təşkilatının Uşaq Hüquqları haqqında Kon-

vensiyasına hörmətlə yanaşılması üzrə valideynlərə, 

uşaqlara və hökumət rəsmilərinə öz funksiyaları və 

öhdəlikləri barədə məlumat verir) cəlb olunmuş 100 ra-

dio stansiya çox vaxt dinləyicilərin davamlı tələbatına 

görə uşaqlar üçün tərtib olunan proqramların sayını ar-

tırmışdır. Aparılan hesablamalar daha mükəmməl proq-

ramların tərtibatı və uşaqların prosesə cəlb olunması 

potensialının gücləndirildiyini nümayiş etdirir. Həmçinin 

uşaqların öz hüquqları və onların ölkəsindəki uşaqların 

vəziyyəti barədə məlumatlılıq və bilik səviyyəsində artım 

müşahidə olunur.      

Dəyişikliyin formalaşdırılması: Mediada uşaqların 

iştirakı hökumət səviyyəsində ali vəzifəli şəxslərə təsir 

göstərə bilər: 

Hindistanda «Uşaqların deməyə sözü vardır» 

layihəsində gənclər onların həyat tərzinə toxunan bir 

sıra məsələlər barədə filmlər və animasiyalar yarada 

bilər. Qutkaya (tütün, böcək qozu və cökənin qarışığı) 

qurşanma haqqında bir film tələbələri elə ruhlandırmış-

dır ki, onlar öz məktəblərinin yaxınlığında yerləşən ma-

ğazalarda onun satışının dayandırılması üçün şikayət 

etmişlər. Onlar əyalətdəki bütün məktəblərdə qutka-

nın istifadəsini qadağan edən və tələbələrlə əməkdaşlıq 

şəraitində kütləvi məlumatlılığın artırılması kampaniya-

sına başlayan əyalət hökumətinə iddia ərizəsini təqdim 

etmişlər.

Uşağın inkişafı: Mediada uşaqların iştirakı onla-

rın bütöv inkişafına öz töhfəsini verir. Texniki və peşə 

bacarıqlarını (o cümlədən, avadanlığı necə işlətməyi, 

əlyazmaları necə tələffüz və şərh etməyi) öyrəndikcə, 

uşaqlar problem həlletmə, ünsiyyət, öz fikrini ifadəetmə 

və dialoq bacarıqları vasitəsilə onlar rəylərini formalaş-

dırmağa və ifadə etməyə imkan verən mühüm həyat 

qabiliyyətlərinə yiyələnirlər.  

Mediada iştirak uşaqlara media və məlumat, is-

tehsal funksiyası ilə tanış olmağa kömək edir və on-

ları məlumatlı şəkildə qərar qəbul etməyə imkan 

verən aktual məlumatların geniş miqyasda istifadəsi 

ilə təmin edir. Media proqramlarının monitorinqinə və 

qiymətləndirilməsinə daxil edilməklə, onlar media sa-

vadlılığı üzrə öz dəyərli bacarıqlarını inkişaf etdirirlər və 

özünün bütün formalarında zəruri media istifadəçilərinə 

çevrilə bilərlər.      

Uşaqların cəlb olunmasında mediaya qarşı bəzi 

kommersiya maraqları mövcuddur, bununla gələcəyin 

media istifadəçilərinə təminat verilə bilər. Xüsusən, çox-

saylı qəzetlər gənclərə yönələn layihələri həyata keçir-

mişdir, lakin bir qism qəzetlər ucqar yerlərdə yaşayan 

uşaqları daha çox cəlb etmişdir.    

Uşaq mediası sahəsində çalışan fəallar vasitəsilə 

uşaqlar bir-birləri ilə qarşılıqlı əlaqədə ola və digər oğlan 

və qızlardan bilik əldə edə, yeni dostlar qazana və öz 

həmyaşıdlarının dərdinə şərik ola bilərlər ki, bu da siyasi 

şüuru və sosial məlumatlılığı inkişaf etdirmək üçün mü-

hüm bacarıq hesab olunur.    

Bununla yanaşı, media vasitəsilə ifadə edilən fi-

kir ümid qığılcımını yaratmaqla sarsıntı keçirmiş uşaq-

ların psixo-sosial müalicəsində və səhhətinin normal 

vəziyyətə gətirilməsində faydalı ola bilər. 

Şri-Lankada Gənc Asiya Televiziyası bir qrup uşaq-

ların sənədli filmdə iştirakını asanlaşdırmışdır ki, bu da 

onların Hind Okeanında 2004-cü ildə tüğyan edən su-

nami haqqında öz hisslərini ifadə etməsinə imkan ver-

mişdir. Bütövlükdə uşaqlar tərəfindən hazırlanmış film 

faciənin təsirlərini və təbii fəlakətin onların həyat tərzini 

necə dəyişdirdiyini canlandırır. Nişak (16 yaşlı oğlan) 

demişdir ki, onlar bu filmdə uşaqların cəsarətlə öz həyat 

tərzinə necə davam gətirdiklərini nümayiş etdirmək 

istəmişlər.   

Uşaqlara etibar edilməsi və fəal vətəndaşlıq: Me-

dia layihələrinin bütün mərhələlərinə gənclərin cəlb 

olunması fəal vətəndaşlar və hüquq müdafiəçiləri kimi 

öz potensialını sonradan inkişaf etdirə bilər. Uşaqlar on-

ların hüquqlarının pozulmasının öz həyat tərzinə necə 

təsir göstərdiyi barədə münasib müjdəçi rolunu oyna-

ya bilərlər və mediada iştirak öz fikirlərinin ifadə edilməsi 

ilə onların dəyişikliyi tələb etməsinə imkan yarada 

bilər. Təcrübə həmçinin uşaqların digər forumlarda öz 

fikirlərini ifadə etməsinə təkan verir. 

Uşaqların mediada iştirakının nəticəsi olaraq, onlar 

özlərini qiymətləndirilmiş kimi hiss edirlər və özünəinam 

hissinə yiyələnə bilərlər. Bu, onların özünəməxsus 

istedadının aşkar edilməsinin və yaşlıların və öz 

həmyaşıdlarının hörmətinin qazanılmasının nəticəsidir. 

İcmaya fayda vermək duyğusu uşaqların digər 

sahələrdə də fəal olmasına gətirib çıxara bilər və onlara 

yeni funksiyaların və öhdəliklərin həvalə edilməsində eti-

mad göstərilə bilər. 

Qlobal kontekst 

Uşaqlara dair çoxsaylı qlobal görüşlər və media 

uşaqların bu sahədə iştirakının vacibliyini qəbul etmişdir. 

Bunlara daxildir: 

•

  Uşaq Hüquqları Komitəsi tərəfindən «Uşaq və Me-

dia» mövzusunda Ümumi Müzakirə Günü (İsveçrə, 

1995-ci il): «Uşaqlara öz fikirlərini ifadə etmək im-

kanının verilməsi üçün media əhəmiyyət daşıyır. 

Konvensiyanın prinsiplərindən biri odur ki, uşaqla-

rın fikirləri dinlənilməli və onlara hörmətlə yanaşıl-

malıdır ... uşaqlar nəinki xəbər materialını istifadə 

etməyə, eləcə də mediada iştirak etməyə qadir ol-

malıdırlar.»

•

  Oslo Çağırışına dair Seminar (Norveç, 1999-cu 

il) «Uşaqlara və gənclərə olan çağırış media-

da və medianın inkişafında onların fəal iştirakının 

gücləndirilməsi yollarının axtarılmasına yönəlmişdir; 

valideynlərə, müəllimlərə və tədqiqatçılara olan ça-

ğırış uşaqların özlərinin tərəqqisi üçün mediadan 

istifadə etmək, media qurumunda iştirak etmək və 

ondan bir vasitə kimi yararlanmaq hüquqlarının 

qəbul edilməsinə və dəstəklənməsinə yönəlmişdir.»

76

•

  Uşaqlar və Yeniyetmələr üzrə Mediaya dair 

4-cü Ümumdünya Sammitində (Braziliya, 

2004-cü il) yaşlılar təklif etdilər ki, «uşaqla-

rın və yeniyetmələrin iştirakı ilə media istehsa-

lı gücləndirilməlidir» və uşaqlar təklif etdilər ki, 

«uşaqlar və yeniyetmələr media məhsullarının 

istehsalında və çatdırılmasında zəmanətli 

məkana malikdirlər».

•

  Gənclərin Media İnkişafı Forumu (Mali, 2006-

cı il): Plan ölkələri (Albaniya, Benin, Burki-

na Faso, Kamerun, Ekvador, Salvador, Efiopi-

ya, Qana, Qvineya, Qvineya-Bissau, Haiti) da-

xil olmaqla dünyanın 60 ölkəsindən 400 nəfər 

nümayəndə iştirak etmişdir.    

•

  Uşaqlar üzrə Mediaya dair 5-ci Ümumdünya 

Sammiti (İohannesburq, 2007-ci il): Təxminən 

90 ölkədən 1000 nəfər, o cümlədən ən azı 300 

yerli və beynəlxalq miqyaslı uşaq konfrans-

da iştirak etmişdir; uşaqların mediada öz fikri-

ni ifadə etməsinə imkan yaradılması üçün üsul 

və vasitələrin öyrənilməsi baxımından interak-

tiv seminarlar, debatlar və müzakirələr keçi-

rilmişdir. Konfrans uşaqların mediada təmsil 

olunması məsələsinə və ümumilikdə medianın 

uşaqların nümayiş etdirilmə metoduna necə 

töhfə verdiyinə toxunmuşdur. Həmçinin sam-

mit uşaqların özünəməxsus obrazlarının yara-

dılmasında uşaqların iştirakının yüksəldilməsi 

üçün üsul və vasitələri nəzərdən keçirmişdir. 

Debatın əsas qayəsi uşaqların özləri üçün ob-

razların yaradılması və proqramların tərtibatı 

prosesinə onların necə cəlb edilə bilməsindən 

ibarət olmuşdur.      

Uşaqların mediada mühüm iştira-

kına qarşı çətinliklər və maneələr

Uşaq Hüquqları Komitəsi bir dəfə bəyan etmiş-

dir: «Uşaqlıq dövrü həyatın gözləmə otağı deyildir». 

Dünya əhalisinin üçdə bir hissəsinin 18 ya-

şından aşağı olan uşaqlardan və gənclərdən 

ibarət olmasına baxmayaraq, media nadir hal-

larda bu təbəqənin rəylərini və reallıqlarını 

əks etdirir. Ümumilikdə həm şimal, həm cənub 

yarımkürələrində media qurumları uşaqların me-

diada iştirak etmək hüququnun və onlara toxunan 

məsələlərdə öz fikirlərini ifadə etmək hüququnun 

yerinə yetirilməsi baxımından uşaqlar üçün məhdud 

imkanlar yaradır.  

Media monitorinqi daxil olmaqla, media-

nın hər bir səviyyəsində uşaqların mühüm iştira-

kı zərurətinə lazımi diqqət yetirilməmişdir. Onların 

media qurumlarında iştirakına hələ də layiqli başlı-

ca diqqət göstərilməmişdir. Lakin uşaqların iştirakı-

nın təmin edilməsinə qarşı bir sıra ümumi çətinliklər 

mövcud olaraq qalmaqdadır.   

Uşağın iştirakına qarşı sosial 

mövqelər və müqavimət 

Media qurumlarına çox vaxt yaşlılar tərəfindən 

nəzarət olunur ki, onlar da xəbər gündəliyinin 

müəyyən olunması üçün öz səlahiyyətlərində uşaq-

lara güzəştə getməyi və imkan yaratmağı həmişə 

istəmirlər. Digər tərəfdən, valideynlərin özləri də 

uşaqların verə biləcəyi töhfənin dəyərini qavramır-

lar; onlar çox vaxt hesab edirlər ki, media layihələri 

həddindən artıq vaxt tələb edir və məktəbdə uşaq-

ların rolunu əsaslandırmayacaqdır. Lakin fakt 

göstərir ki, uşaqların bu cür layihələrdə iştirakının 

nəticəsi kimi, onların məktəbdəki davranışı tez-tez 

təkmilləşir.  

Uşaq hüquqları haqda məlumat öyrənmək 

üçün öz uşaqlarına imkan yaradılması ilə əlaqədar 

valideynlər arasında həvəssizlik mövcud ola bilər. 

Çoxsaylı ölkələrdə uşaqların hüquqlarının adətən 

ənənəyə zidd olması kimi qəbul edilir ki, bunun-

la aidiyyəti işin icrası uşaqlara deyilməyənə qədər 

onlar yaşlılara sual vermir və ya hətta müraciət 

etmirlər. Əhəmiyyətlisi odur ki, media sektorunun və 

valideynlərin məlumatı və həssaslığı vasitəsilə bu 

cür münasibətlərə toxunulur.   

Etika və müdafiə məsələləri  

Mediada uşağın iştirakının artırılmasına dair bi-

zim kampaniyamızda həmçinin uşaqların medi-

anın təsirindən qorunmasına təminat verməliyik. 

Məsələn, zorakılıqdan əziyyət çəkmiş uşaqla-

rın media tərəfindən nümayiş etdirilməsi zama-

nı əgər uşağın şəxsiyyəti açıqlanarsa, yalan və 

hiylənin mümkünlüyü səbəbindən əlavə zorakılıq 

halının baş verməsi tez-tez müşahidə olunur. Yaş-

lı jurnalistlər kimi, uşaq yaşında olan jurnalistlər 

bəzən onlarla birlikdə çalışan digər uşaqları qoru-

ya bilmirlər.  

Kommersiyalaşdırma, zorakılıq, seksual təzyiq, 

gender stereotipləri və digər zərərli təsirlər uşaqla-

rın mediada iştirak etmək imkanını məhdudlaşdıra 

bilər. Dünyanın əksər bölgələrində geniş say-

da şou verilişləri və proqramlar (məsələn, televi-

ziyada) uşaqların və gənclərin real həyat tərzini 

əks etdirmir. Uşaqları zərərli təsirlərdən və mənfi 

təsəvvürlərdən qorumaq üçün onlar uşaqların həyat 

tərzindən bəhs edən və uşaq hüquqlarını pozma-

yan xoşməramlı məlumatları və əyləncəli proqram-

ları təmin etməklə media istehsalı prosesində tam 

şəkildə rol oynamalıdırlar.   

İnvestisiyaların azlığı və 

resursların çatışmazlığı

Həlledici məqam odur ki, media proqramı-

nı hazırlayarkən onun istifadəsinə və keyfiyyətinə 

BÖLMƏ 2: uşaqların hüquqları və peşəkar jurnalistika praktikası

Uşaqların Hüquqları və Jurnalistika Praktikası – Tələbənin İstiqamətləndirilməsi

77

təminat vermək üçün uşaqlar adekvat resurslarla 

təmin edilməlidirlər. Uşaqların təmsil olunduğu me-

dia dünyanın digər media məhsulları ilə «rəqabət 

aparır»; buna ciddi şəkildə yanaşıldıqda və müm-

kün qədər daha geniş oxucu kütləsi cəlb edildikdə, 

eyni yüksək keyfiyyət təqdim olunmalıdır. Uşaqlar 

ayrılıqda media peşəkarlarının köməkliyi olmadan 

yüksək keyfiyyəti əldə edə bilməzlər.   

Bacarıqları inkişaf etdirmək