Skelet mushaklari ko’ndalang targ’il mushak tolalarining yig’indisidan
tuzilgan, ular
qisqarish qobiliyatiga ega.
Aksariyat mushaklarda qisqaruvchi qismi (tanasi) va ikki uchi (paylar) bor. Tanadagi
mushak qismining har-bir tolasi yupqa nozik biriktiruvchi to’qima bilan qoplangan bo’lib,
endomysium
deyiladi. Mushak tolalarining tutamini o’rab
turuvchi parda esa
perimysium
deyiladi. Har bir mushakni o’rab turuvchi mustahkam biriktiruvchi to’qima pardasi epimysium
yoki
fassiya
deyiladi.
Fassiya
bir mushakni ikkinchisidan, ba'zida bir gurux mushakni ikkinchi gurux
mushaklardan
ajratib turadi, shu bois bir mushak yoki mushaklar guruxi qisqarishiga imkon
beradi.
Yuqorida zikr etilgan biriktiruvchi to’qima pardalari (endomysium,
perimysium va
epimysium) bir-biriga bog’liq holda mushak qinini hosil qiladi va mushaklar qisqarmaydigan
pay qismni hosil qiladi va tugaydi.
Ba'zi mushaklarda pay qismi serbar bo’lib, (masalan qorinning
qiyshiq mushagi yoki
boshdagi peshona, ensa mushaklarida)
aponevroz
deb ataladi.
Mushaklar fiziologiyasi o’rganish uchun mushakdagi ikki uchining suyaklariga birikishini
o’zlashtirish lozim. Birinchi nuqtaga boshlang’ich yoki tanaga yaqin qismi bo’lib,
harakatsiz
yoki kamharakat uchi deb ataladi, ikkinchi nuqta oxirgi yoqi tanadan uzoqdagi pay uchi bo’lib,
harakatchan qismi hisoblanadi.
Mushaklar bajarayotgan ishiga qarab, 2 guruxga bo’linadi:
1.Antogonist (zid) mushaklar. Bunday mushaklar bir sohada joylashib bir- biriga qarama
-qarshi ish bajaradigan mushaklardir.
2.Sinergist (hamkor) mushaklar bir sohada joylashib bir-birga yordam berib, qisqaradigan
mushaklar guruxini hosil qiladi.
Gavdaning harakati mushaklarning joylashishi va bajaradigan ishiga bog’liq bo’ladi.
Mushaklar bajaradigan
vazifasi jihatidan bukuvchilar, yozuvchilar,
yaqinlashtirish va
uzoqlashtiruvchi mushaklaga bo’linadi. Mushaklardagi ana shu xususiyatlar borligi tufayli odam
yugurish, yurish, o’tirish, turish va hokazo vazifalarni ongli ravishda sodir etadi.
Dostları ilə paylaş: 
