Va axborot texnologiyalari 6-sinf toshkent – 2021

1
2
3
2
3
4
1

---

II BOB. 
MATN PROTSESSORIDA HUJJATLARNI QAYTA ISHLASH
52
Hujjatda ro‘yxat yaratishda quyidagi qoidalarga amal qilish lozim: 
1) ro‘yxatdan avvalgi gap nuqta yoki ikki nuqta bilan yakunlanishi mumkin. Agar ushbu 
jumladagi so‘z yoki ibora undan keyin qandaydir ro‘yxat mavjud ekanini ko‘rsatsa yoki ro‘yxatdagi 
ma’lumotlar undan avvalgi gapni tushuntirib bersa, ikki nuqta ishlatiladi. Aks holda, ro‘yxat 
oldidan nuqta qo‘yiladi;
2) arab yoki rim raqamli ro‘yxatlarda:
a) agar raqamdan keyin nuqta bo‘lsa, matn katta harf bilan; 
b) agar raqamdan keyin qavs qo‘yilgan bo‘lsa, matn kichik harf bilan boshlanadi;
3) raqamli ro‘yxatda kirill yoki lotin harflari ishlatilsa:
a) agar katta harfdan keyin nuqta qo‘yilsa, matn katta harf bilan;
b) agar kichik harfdan keyin qavs ishlatilsa, matn kichik harf bilan boshlanadi;
4) markerli ro‘yxatlarda matn kichik harf bilan boshlanadi;
5) ro‘yxat elementidan keyin quyidagi tinish belgilari qo‘yilishi mumkin:
a) vergul, agar ro‘yxat bitta elementdan iborat bo‘lsa;
b) nuqtali vergul, agar ro‘yxat elementi kichik harf bilan boshlanishi kerak bo‘lsa;
d) nuqta, agar ro‘yxat elementi katta harf bilan boshlanishi kerak bo‘lsa;
6) ro‘yxatning oxirgi elementidan keyin nuqta qo‘yiladi.
Ma’lumki, kundalik hayotda turli rasmiy hujjat tayyorlashga ehtiyoj katta bo‘lib, ularni MS Word 
matn protsessorida tayyorlash juda ham qulay va oson.
Rasmiy hujjatlar soni juda ham ko‘p, ulardan ish yuritish jarayonida foydalaniladiganlari 
mа’lumot-ахborot hujjatlari
hisoblanadi. Bularga ariza, bayonnoma, bildirishnoma, vasiyatnoma, 
ishonchnoma, ma’lumotnoma, tavsifnoma, tavsiyanoma, taklifnoma, tarjimayi hol, tushuntirish xati, 
e’lon, hisobot kabi hujjatlarni misol keltirish mumkin.
Ariza
– muayyan muassasa yoki mansabdor shaxs nomiga biror iltimos, taklif, shikoyat va 
hokazo mazmunda yoziladigan rasmiy hujjat. Maktab о‘quvchisi, talaba, menejer, fermer, 
muhandis, olim, tadbirkor, mansabdor shaxs – jamiyatning har qanday a’zosi ariza yozish 
huquqiga ega. Ariza boshqa rasmiy hujjatlar kabi aniq, qisqa jumlalar bilan lo‘nda va tushunarli 
yozilishi zarur.
ESLATMA

---

53
Arizaning zaruriy qismlari: 
1) ariza yо‘llangan muassasa yoki 
mansabdor shaxs nomi; 
2) ariza yozuvchining yashash joyi, 
vazifasi, ismi, otasining ismi va 
familiyasi; 
3) hujjat nomi (ariza); 
4) asosiy matn (taklif, iltimos, shikoyat 
va h. k.); 
5) arizaga ilova qilinadigan hujjatlar 
nomi (agar zarur topilsa); 
6) ariza yozuvchining imzosi, ismi va otasining ismi bosh harflari, familiyasi; 
7) ariza yozilgan sana (kun, oy, yil). 
Ta’kidlash joizki, arizaning zaruriy qismlari barcha hollarda ham bir xil bo‘lavermaydi. Aksariyat 
arizalar uchun ilovaning hojati bо‘lmasligi mumkin va hokazo.
Tarjimayi holning asosiy zaruriy qismlari: 
1) hujjat nomi (tarjimayi hol); 
2) matn: 
– muallif familiyasi, ismi va otasining ismi; 
– tug‘ilgan sanasi (kun, oy, yil) va joyi; 
– millati, ijtimoiy kelib chiqishi; 
– ota-onasi haqida qisqacha ma’lumot (familiyasi, ismi va 
otasining ismi, ish joyi); 
– ma’lumoti (qayerda, qachon va qanday о‘quv yurtini 
tugatganligi, ma’lumotiga kо‘ra mutaxassisligi); 
– ish faoliyatining turlari; 
– oxirgi ish joyi va lavozimi; 
– mukofot va rag‘batlantirishlari; 
– jamoat ishlaridagi ishtiroki; 
– oilaviy ahvoli va oila a’zolari tarkibi; 
– pasport ma’lumotlari; 
– yashash joyi (uy manzili), telefon raqami; 
3) sana; 
4) imzosi. 
Tarjimayi hol oddiy qog‘ozga yozilib, chop etilishi mumkin. Matnni bayon qilish shakli hikoya 
uslubida bо‘lib, birinchi shaxs tilidan yoziladi.
Tarjimayi hol 
– ma’lum bir 
shaxs tomonidan о‘z shaxsiy 
hayoti va faoliyati haqida bayon 
qilingan yozuv. Tarjimayi hol bir 
xil andazaga ega emas, har kim 
o‘z yondashuvi asosida yozishi 
mumkin. U muallif tomonidan 
mustaqil tuziladigan hujjat. 
Garchi erkin (ixtiyoriy) tuzilsa-da, 
bu hujjatda ayrim qismlarning 
bо‘lishi shart.