Variant №1 Boshqaruv usullarining mazmun-mohiyati

3.Korxonalar faoliyatida qo‘llaniladigan boshqaruv usullari va ulaming
o‘ziga xos xususiyatlari
Boshqaruv usullarini iqtisodiyotni ng m a’lum aniq sohalarida amal qilishning turli yoNlari orasidagi umumiy hodisa sifatida ajratish mumkin. M asalan, boshqaruv darajalari b o kyicha boshqaruv usullari (davlat sektorini boshqarish usullari, sex, korxona, birlashm a, m intaqani boshqarish usullari) yoki tarm oqlarni boshqarish usullari (sanoat, transport, qishloq xo‘jaligini boshqarish usullari) haqida so‘z yuritish mumkin. Shuningdek, turli subyektlar tom onidan qo ‘llaniladigan boshqaruv usullarini ajratib ko’rsatish mumkin: davlat boshqaruvi usullari jam oat tashkiiotlarini boshqarish usullari. Yoki iqtisodiyotning ayrim sohalarida qo’llaniladigan boshqaruv usullarini (ishlab chiqarishni, m oliyaviy sohani, fan va m aorifni boshqarish usullari) ham ko’zda tutish lozim. Boshqaruv tashkilotlari tizimi turli-tumanligi bu tashkilotlar faoliyati usullarini ajratish uchun asos bo'lib xizm at qiladi. Bu yerda so'z vazirliklar, assotsiatsiyalar, aksiyadorlar jam iyati, davlat qo ’m italarini boshqarish usullari haqida boradi. Va nihoyat, turli turkum ga kiruvchi ishlovchilar boshqaruv faoliyatida m enejerlar, direktorlar, b o ’lim lar boshliqlari to m o n id an qo’llaniladigan boshqaruv usullarini ajratib k o ’rsatish mumkin. Demak, boshqaruv nazariya va am aliyotida turli boshqaruv usullari mavjuddir. U lar boshqaruv usullarining har bir guruhi o ‘z xususiyatlariga ega bo’lgan tizimni tashkil etgan. Milliy xo’jalikni boshqarishda quyidagi usullardan foydalaniladi: iqtisodiy, tashkiliy, ijtimoiy, psixologik va huquqiy. Boshqaruvning bu usullari o ’zaro uzviy bog’liqdir, shu sababli ularning birortasiga ortiqcha ahamiyat berish butun ishlab chiqarishning m e’yorda borishi buzilishiga olib keladi. Hoziigi davrda bozor iqtisiodiyotini boshqarishning iqtisodiy usullari m uhim aham iyat kasb etm oqda. B oshqaruvning iqtisodiy usullari kishilarga iqtisodiy m anfaatlar orqali ta ’sir ko‘rsatadi. Iqtisodiy usullarning mohiyati xodim lar va ishlab chiqarish jam oasiga ular m anfaati bo ‘lishini ta ’m inlovchi iqtisodiy sharoit yaratishdan iboratdir. Boshqaruv usullari tizim ida iqtisodiy usullar yetakchi o ‘rinni egallaydi. X o‘jalik tashkilotlarining ishlab chiqarishni boshqarish bo‘yicha faoliyati boshqanivning turli tashkiliy farmoyish usullarini q o ‘llash bilan bog‘liqdir. Boshqanivning tashkiliy farmoyish usullari boshqaruvchi va boshqariluvchi tizim lar sam arali faoliyat yuritishini ta’minlovchi ta ’sir etish tizim idan iboratdir. Boshqaruvning tashkiliy farm oyish usullari iqtisodiy usullarni to ‘ldirib, bozor iqtisodiyoti qonunlari, huquqiy aktlam i hisobga olish va bajarishga asoslanadi. Boshqaruvning ijtimoiy-psixologik usullari — bu ishlab chiqaruvchi va ayrim shaxslarga ulam ing ijtimoiy ehtiyojlari va psixologik xususiyatlariga ta’sir etish bilan boshqarish vositasidir. Boshqaruvning ijtimoiypsixologik usullarini q o ‘llash korxonada yuz berayotgan ijtim oiy hodisalam i chuqur o‘rganish, xodim lar nerv sistemasi, kayfiyatiga ta ’sir etuvchi psixologik (ruhiy) om illam i bilishni talab etadi.