Vazirligi toshkent farmatsevtika instituti ijtimoiy fanlar kafedrasi

3. Jismoniy shaxslardan olinadigan er solig‘i.
Er bilan bog‘liq masalalar o‘ta muhim, o‘z o‘rnida soliq siyosati ham imkoni boricha mukammal ko‘rinishda olib borilishi lozim.
"Er — o‘lkamizning eng asosiy boyligi. U ediradi, ichiradi, yashash uchun asosiy shart—sharoitlarni yaratib beradi. SHu sababli respublikaning kelajagi, O‘zbekiston xalqining kelajagi ko‘p jihatdan erdan foydalanish munosabatlari qanday tashkil etilishiga bog‘liq bo‘ladi",¹³ deya e’tirof etgan respublikamiz Prezidenti I.A. Karimov. O‘z o‘rnida er kabi resurslarni soliqqa tortish, soliq siyosati masalalarda ham doimo qat’iy e’tibor berib kelmoqda: "Soliq tizimining eng muhim vazifasi — ishlab chiqarishni rivojlantirishga, moddiy—xom-ashyo, tabiiy, moliyaviy va mehnat resurslaridan, to‘plangan mol—mulkdan samarali foydalanishga rag‘batlantiruvchi ta’sir ko‘rsatishdir.
...YAngi soliq siyosati doirasida soliq tushumlari tarkibini tubdan o‘zgartirish, resurslar, mol — mulk solig‘ining rolini oshirish, jismoniy shaxslardan soliq undirishning progressiv tizimini joriy etish vazifasi qo‘yildi".¹⁴
YUqoridagilarni inobatga olib, amaliyotimizda davlat byudjeti daromadlarida er solig‘ining nisbiy va miqdoriy salmog‘i oshib kelishiga erishilmoqda.
Jismoniy shaxslardan olinadigan er solig‘ining to‘lovchilari. [ОКОЗ:
1.07.00.00.00 Молия ва кредит тўғрисидаги қонунчилик. Банк фаолияти / 07.11.00.00 Маҳаллий солиқлар ва йиғимлар / 07.11.02.00 Ер солиғи / 07.11.02.01 Ер солиғи тўловчилар ва солиққа тортиш объекти]

Mulk huquqi, egalik qilish huquqi, foydalanish huquqi yoki ijara huquqi asosida er uchastkalariga ega bo‘lgan jismoniy shaxslar, shuningdek yuridik shaxs tashkil etgan va tashkil etmagan holda tuzilgan dehqon xo‘jaliklari er solig‘ini to‘lovchilardir.

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan ijaraga berilgan er uchastkalari uchun to‘lanadigan ijara haqi er solig‘iga tenglashtiriladi. Er uchastkalarini ijaraga olgan jismoniy shaxslarga er solig‘ini to‘lovchilar uchun belgilangan imtiyozlar, soliqni hisoblab chiqarish va soliqni to‘lash tartibi tatbiq etiladi.
Uy-joy, yashash uchun mo‘ljallanmagan imorat va inshootlar meros bo‘yicha o‘tishi bilan birgalikda mulk huquqi, egalik qilish huquqi va foydalanish huquqi o‘tgan er uchastkalari uchun er solig‘i meros qoldiruvchining soliq majburiyatlari hisobga olingan holda merosxo‘rlardan undiriladi.
[ОКОЗ:
1.07.00.00.00 Молия ва кредит тўғрисидаги қонунчилик. Банк фаолияти / 07.11.00.00 Маҳаллий солиқлар ва йиғимлар / 07.11.02.00 Ер солиғи / 07.11.02.01 Ер солиғи тўловчилар ва солиққа тортиш объекти]
Soliq solish ob’ekti. Jismoniy shaxslar uchun quyidagi er uchastkalari soliq solish ob’ektidir:
1) dehqon xo‘jaligi yuritish uchun meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilishga berilgan er uchastkalari;
2) yakka tartibda uy-joy qurilishi uchun meros qilib qoldiriladigan, umrbod egalik qilishga berilgan er uchastkalari;
3) jamoa bog‘dorchiligi, uzumchiligi va polizchiligini yuritish uchun berilgan, shuningdek yakka tartibdagi garajlar egallagan er uchastkalari;
4) xizmat yuzasidan berilgan chek erlar;
5) meros bo‘yicha, hadya qilinishi yoki olinishi natijasida uy-joy va imoratlar bilan birgalikda mulk huquqi, egalik qilish va foydalanish huquqi ham o‘tgan er uchastkalari;
6) qonun hujjatlarida belgilangan tartibda mulk qilib olingan er uchastkalari;
7) tadbirkorlik faoliyati yuritish uchun foydalanishga yoki ijaraga berilgan er uchastkalari.
Ko‘p kvartirali uylar egallagan er uchastkalari soliq solish ob’ekti bo‘lmaydi.
Soliq solinadigan baza. [ОКОЗ:
1.07.00.00.00 Молия ва кредит тўғрисидаги қонунчилик. Банк фаолияти / 07.11.00.00 Маҳаллий солиқлар ва йиғимлар / 07.11.02.00 Ер солиғи / 07.11.02.01 Ер солиғи тўловчилар ва солиққа тортиш объекти]
Ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni amalga oshiruvchi organning er uchastkalarining maydoniga doir ma’lumotlari soliq solinadigan bazadir.
[ОКОЗ:
1.07.00.00.00 Молия ва кредит тўғрисидаги қонунчилик. Банк фаолияти / 07.11.00.00 Маҳаллий солиқлар ва йиғимлар / 07.11.02.00 Ер солиғи / 07.11.02.04 Ер солиғини ҳисоблаш ва тўлаш тартиби]
Jamoa bog‘dorchiligi, uzumchiligi va polizchiligini yuritish uchun fuqarolarga berilgan, shuningdek yakka tartibdagi garajlar egallagan er uchastkalarining maydonlari bo‘yicha soliq solinadigan baza ushbu er uchastkalarini bergan tashkilotlar boshqaruv organlarining ma’lumotlari bo‘yicha aniqlanadi.
[ОКОЗ:
1.07.00.00.00 Молия ва кредит тўғрисидаги қонунчилик. Банк фаолияти / 07.11.00.00 Маҳаллий солиқлар ва йиғимлар / 07.11.02.00 Ер солиғи / 07.11.02.04 Ер солиғини ҳисоблаш ва тўлаш тартиби]
Xizmat yuzasidan berilgan chek erlarning maydonlari bo‘yicha soliq solinadigan baza o‘z xodimlariga er uchastkalari bergan korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning ma’lumotlari bo‘yicha aniqlanadi.
[ОКОЗ:
1.07.00.00.00 Молия ва кредит тўғрисидаги қонунчилик. Банк фаолияти / 07.11.00.00 Маҳаллий солиқлар ва йиғимлар / 07.11.02.00 Ер солиғи / 07.11.02.03 Ер солиғи бўйича имтиёзлар]

Jismoniy shaxslardan olinadigan er solig‘ining davri. [ОКОЗ:

1.07.00.00.00 Молия ва кредит тўғрисидаги қонунчилик. Банк фаолияти / 07.11.00.00 Маҳаллий солиқлар ва йиғимлар / 07.11.02.00 Ер солиғи / 07.11.02.04 Ер солиғини ҳисоблаш ва тўлаш тартиби]
Kalendar yil soliq davridir.
[ОКОЗ:
1.07.00.00.00 Молия ва кредит тўғрисидаги қонунчилик. Банк фаолияти / 07.11.00.00 Маҳаллий солиқлар ва йиғимлар / 07.11.02.00 Ер солиғи / 07.11.02.04 Ер солиғини ҳисоблаш ва тўлаш тартиби]
Soliqni hisoblab chiqarish tartibi. Er solig‘ini hisoblab chiqarish davlat soliq xizmati organlari tomonidan amalga oshiriladi.
Davlat soliq xizmati organlari er solig‘ini to‘lovchilar bo‘lgan jismoniy shaxslarning hisobini muntazam yuritadi.
Er solig‘i summasi va uni to‘lash muddatlari ko‘rsatilgan to‘lov xabarnomasi jismoniy shaxslarga davlat soliq xizmati organlari tomonidan har yili 1 maydan kechiktirmay topshiriladi.
Yil mobaynida er uchastkasi maydoni o‘zgarganda va imtiyozlarga bo‘lgan huquqlar vujudga kelganida (bekor qilinganda) davlat soliq xizmati organlari mazkur o‘zgarishlardan keyin bir oy ichida er solig‘ini qayta hisob-kitob qilishlari hamda soliq to‘lovchiga er solig‘i summasi va uni to‘lash muddatlari ko‘rsatilgan yangi yoki qo‘shimcha to‘lov xabarnomasini taqdim etishlari kerak.
[ОКОЗ:
1.07.00.00.00 Молия ва кредит тўғрисидаги қонунчилик. Банк фаолияти / 07.11.00.00 Маҳаллий солиқлар ва йиғимлар / 07.11.02.00 Ер солиғи / 07.11.02.04 Ер солиғини ҳисоблаш ва тўлаш тартиби]
Soliq to‘lash tartibi. Er solig‘i er uchastkasining mulkdori, erga egalik qiluvchi, erdan foydalanuvchi yoki ijarachining yashash joyidan qat’i nazar, er uchastkasi joylashgan hududdagi tuman yoki shaharning mahalliy byudjetiga to‘lanadi.
Yil mobaynida ajratilgan er uchastkalari uchun er solig‘i jismoniy shaxslar tomonidan er uchastkasi ajratilganidan keyingi oydan e’tiboran to‘lanadi.
Er uchastkasi maydoni kamaytirilgan taqdirda, er solig‘ini to‘lash er uchastkasi kamaytirilgan oydan e’tiboran to‘xtatiladi (kamaytiriladi).
Er solig‘i bo‘yicha imtiyozlar belgilangan taqdirda, bu soliq imtiyoz huquqi vujudga kelgan oydan e’tiboran to‘lanmaydi. Er solig‘i bo‘yicha imtiyozlarga bo‘lgan huquqlar bekor qilingan taqdirda, bu soliq mazkur huquq bekor qilinganidan keyingi oydan e’tiboran to‘lana boshlaydi.
Belgilangan tartibda berilgan er uchastkalari uchun er solig‘i er uchastkasidan foydalanish faktidan qat’i nazar, jismoniy shaxslar tomonidan to‘lanadi.
Soliq davri uchun er solig‘i to‘lash jismoniy shaxslar tomonidan yiliga bir marta 15 oktyabrgacha amalga oshiriladi.