Və vasiTƏLƏRİ fənnindən mühazirələr toplusu hazirladi qaim cəFƏrov metrologiya haqqında ümumi məlumat

Şəkil 15.2. İdeal xəttin impuls xarakteristikası

Xəttdə qeyri – bircins sahələr olduqda ( qısa qapanma və yaxud izolyasiyanın zədələnməsi ) zondlayıcı impuls həmin sahələrdən əks olunaraq qayıdacaqdır. Bu halda zondlayıcı impulsun xəttə gedib qayıtma zaman anını ( ∆t ) ölçməklə, zədələnmə yerinə qədər olan məsafəni ( l_x ) təyin etmək mümkündür. Belə ki, impulsun xəttə yayılma sürəti v olduğundan, zədələnmə yerinə qədər olan məsafəni aşağıdakı düsturla hesablamaq olar:

 ( 15.1 )
Rabitə dövrələrində xəttlərin növündən asılı olaraq impulsun yayılma sürəti təxminən işıq sürətinə bərabərdir.
Mis naqilli hava rabitə xətti üçün 286 . 10^{3 km}/_san
Koaksial kabellər üçün 270 . 10^{3 km}/ _san
Simmetrik kabellər üçün 220 . 10^{3 km}/_san
İmpuls üsulu ilə işləyən cihazın struktur sxemi şəkil 15.3 – də göstərilmişdir:


Şəkil 15.3. İmpuls cihazının struktur sxemi

VG verici generator xəttə göndərilmək üçün impulslar hasil edən ZİG zondlayıcı impuls generatorunun və AG açma generatorunun sinxron işini təmin etmək üçün sinxronlaşdırıcı impulslar hasil edir (şəkil 15.4 a ).

Şəkil 15.4. Dövrədə impuls üsulu ilə ölçmə apardıqda gərginliyin zaman diaqramı

ZİG sinxron impulsları amplitudasına görə stabil qısa müddətli impulslara çevirib xəttə ötürür (şəkil 15.4 b ). ZİG zondlayıcı impulsun müddətini dövrənin növündən və uzunluğundan asılı olaraq tənzimləməyə imkan verir. Açma generatoru mişarvari gərginlik hasil edir (şəkil 15.4 d ) və bunun sayəsində EŞB elektron - şüa borusunda şüanın üfüqi yerdəyişməsi baş verir. Açma periodu zondlayıcı impulsun dövrənin başlanğıcından sonunadək yayılma müddətinə bərabər götürülür. Xəttə göndərilən və qəbul olunan impulslar elektron - şüa borusunun ekranında görünür. İstehsalatda buna reflektoqramma deyilir. EŞB tədqiq olunan dövrənin reflektoqrammasını qeyd edir. MG miqyas işarə generatoru qısa müddətli müəyyən dəqiq periodlu impulslar hasil edir ( şəkil 15.4 ç ). Miqyas generatorunun impulsları EŞB – nin şaquli meyletmə lövhələrinə verildikdə reflektoqramda işarələr meydana çıxır ki, müqayisə üsulu vasitəsilə dövrənin zədələnməsinin növü və yeri müəyyən edilir ( şəkil 15.4 e ). Sxemdəki DS diferensial sistem cihazın 4 naqilli sxemdən tədqiq olunan 2 naqilli dövrəyə keçməsini təmin edir ( sxemdə göstərilməmişdir ). Dövrənin qeyri – bircins yerindən əks olunmuş impuls əks işarə ilə qeyd olunur ( şəkil 15.4 c ) və reflektoqrammada görünür. M və RQ məhdudlaşdırıcı və razılaşdırıcı qurğu qəbulediciyə verilən zondlayıcı impulsun amplitudasını məhdudlaşdırır və cihazın daxili müqavimətini xəttlə razılaşdırır. Buna əməl olunmazsa, cihazın xəttə qoşulma yerində “yalançı” impulslar yaranar və gedib – qayıdan “yalançı” impuls düzgün nəticənin alınmasına əngəl yaradar. QG qəbuledici gücləndirici əks olunmuş zəif impulsları gücləndirir ki, onu elektron şüa borusunda müşahidə etmək mümkün olsun.

İmpuls cihazının ekranında böyütmə aparmaqla dövrənin qeyri – bircins yerindən əks olunan impulsun müşahidə olunan işarəsinə əsasən zədələnmə yerini dəqiqliklə təyin etmək mümkündür ( şəkil 15.5 ).