Xodim va ish beruvchi huquqlari
Qonunchilikda xodim va ish beruvchining huquqlari aniq
belgilangan. Ya’ni, har bir xodim: qonun hujjatlarida belgilangan
eng kam oylik ish haqidan kam bo‘lmagan miqdorda ish haqi; dam
olish; xavfsizlik va gigiena talablariga javob beradigan sharoitlarda
ishlash; kasbga tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish;
ish bilan bog‘liq holatda sog‘lig‘iga, yoki mol-mulkiga etkazilgan
zaraming о‘mini qoplash; kasaba uyushmalariga hamda xodimlar
va mehnat jamoalarining manfaatlarini ifoda etuvchi boshqa
tashkilotlarga a ’zo bo‘lish; keksayganda, mehnat qobiliyatini
yo‘qotganda, boquvchisidan mahrum bo‘lganda va qonunda
nazarda tutilgan boshqa holatlarda ijtimoiy ta’minot olish; o ‘zining
mehnat huquqlarini himoya qilish, shu jumladan sud orqali himoya
qilish va malakali yuridik yordam olish; jamoalarga doir mehnat
nizolarida o ‘z manfaatlarini quwatlash huquqiga ega ( 0 ‘zR MK
16-modda).
Boshqa huquqlar qatorida ish beruvchi qonunchilikda
belgilangan tarzda shartnomalarni tuzish va ulami bekor qilish,
xodimdan mehnat shartnomasida ko‘rsatilgan ishni toMaqonli
bajarishni talab etish huquqlariga ega ( 0 ‘zR MK 17-modda).
Mehnat qonunchiligida xodim va ish beruvchining asosiy
majburiyatlari keltirilgan. 0 ‘zR MK 176-moddasiga muvofiq
xodim o‘z mehnat majburiyatlarini halol, vijdonan bajarishi; mehnat
intizomiga rioya qilish; ish beruvchining qonuniy farmonlarini
o ‘z vaqtida va aniq bajarishi, texnologiya intizomiga, mehnat
muhofazasi, texnika xavfsizligi va ishlab chiqarish sanitariyasi
talablariga rioya qilishi, ish beruvchining mol-mulkini avaylab
asrashi shart. Shuningdek, xodimning mehnat vazifalari ichki tartib
qoidalarida, intizom to ‘g‘risidagi ustav va nizomlarda, korxonada
qabul qilinadigan lokal hujjatlarda aniq belgilab qo‘yilishi
ta’kidlangan.
0 ‘zR MK 177-moddasiga muvofiq ish beruvchining
majburiyatlariga xodimlar mehnatini tashkil etish, qonunda va
boshqa normativ hujjatlarda, mehnat shartnomasida ko‘zda tutilgan
mehnat sharoitlarini yaratib berish, mehnat va ishlab chiqarish
intizomini ta’minlash, mehnat muhofazasi qoidalariga rioya etish,
xodimlaming ehtiyoj va talablariga e’tibor bilan qarash, ulaming
mehnat va turmush sharoitlarini yaxshilab borish, ushbu Kodeksga
muvofiq jamoa shartnomalarini tuzishi kiradi.
Shuningdek, ish bemvchi xodimdan uning mehnat vazifalari
doirasiga kirmaydigan ishlami bajarishni, qonunga xilof yoki xodim
va boshqa shaxslaming hayoti va sog‘lig‘i uchun xavf tug‘diruvchi,
ulaming sha’ni va qadr-qimmatini kamsituvchi harakatlar qilishni
talab etishga haqli emasligi ta’kidlangan.
|