Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda

g) Yenidən yerinə yetirmə 
Yenidən yerinə yetirmə iqtisadi subyektin daxili nəzarət sisteminin bir hissəsi 
olaraq əvvəl yerinə yetirilmiş prosedurların və ya yoxlamaların auditor tərəfindən 
müstəqil şəkildə icra edilməsindən ibarətdir. 
- Debitor borclarının köhnəlməsi müştəri tərəfindən auditorlara təqdim edilir. 
Auditor prosesi təkrar yerinə yetirir və köhnəlmə təhlilini hazırlayır. 
- Müştərinin işçiləri aparılmış inventarizasiyanın düzgün olub-olmadığını 
yoxlamaq üçün mal-material ehtiyatlarının bir neçə maddəsi auditor tərəfindən təkrar 
sayılır. 
h) Analitik prosedurlar 
Analitik prosedurlar ya maliyyə hesabatlarının rəqəmləri arasında, ya da maliyyə 
və qeyri- maliyyə məlumatları arasında əlaqələrlə bağlı tədqiqatlardan ibarətdir.
Bu prosedurlar aşağıdakı hallarda istifadə edilə bilər: 

---

55 
- Auditin planlaşdırılması prosesi zamanı - xüsusi diqqət tələb edən sahələri 
müəyyən etməkdə kömək etmək üçün. 
- Yekun yoxlama mərhələsi zamanı - audit nəticələrini təhlil etmək və 
əsaslandırmaq üçün. 
- Faktiki audit yoxlaması zamanı - mahiyyəti üzrə yoxlama prosedurları kimi
Analitik prosedurlar vasitəsilə yoxlanılan 
müddəalara tamlıq, dəqiqlik, 
qiymətləndirmə və təsnifat aiddir. 
Üstünlükləri 
- Məlumatların məqbulluğunu müəyyən etmək üçün sağlam zəmin yaradır. 
- Sonrakı yoxlamaların zəruriliyini qiymətləndirməkdə kömək edir. 
- Yaxşı audit planlaşdırılma vasitəsi ilə təmin edir, belə ki, auditora müxtəlif 
bəndlərin nisbi əhəmiyyəti və prioritetləri ilə bağlı qərar qəbul etmək imkanı verir. 
Çatışmazlıqları 
- Qeyrı-stabil əməliyyat mühiti əlaqələrin öncədən görülməsini çətinləşdirir. 
- Etibarlı məlumatların çatışmaması analitik prosedurlarından istifadə etmək 
qabiliyyətini məhdudlaşdıra bilər. 
Auditorun audit rəyinin əsaslanacağı ağlabatan qənaətlərə gələ bilmək üçün kifayət 
qədər uyğun auditor sübutu əldə etməsi lazımdır. 
“Kifayət qədər” anlayışı audit sübutunun kəmiyyət ölçüsüdür. "Uyğun" anlayışı 
audit sübutunun keyfiyyət ölçüsüdür. (500 saylı BAS) 
Audit sübutu auditor rəyini və hesabatını dəstəkləmək üçün zəruridir. Audit 
sübutunun keyfiyyəti onun uyğunluğu ilə, yəni ondan gözlənilən funksiyanın 
müddəalari dəstəkləmək və ya inkar etmək funksiyasını yetirib-yetirməməsindən asılı 
olaraq müəyyən edilir. 
Sübutun keyfiyyəti və ya onun uyğunluğu aşağıdakılardan asılıdır: 
- onun uyğunluğu və 
- əməliyyatların sinifləri, hesablar, açıqlamalar və əlaqəli müddəaların dəstəklən-
məsində və ya onlarda təhriflərin aşkar edilməsində onun etibarlılığı. 
a) Sübutun uyğunluğu 
Audit sübutu auditor rəyinin formalaşmasına töhfə verən nəticələrin çıxarılmasına 

---

56 
kömək etdikdə uyğun hesab edilir. 
Əvvəlki audit yoxlamalarında yerinə yetirilən audit prosedurları iqtisadi subyektin 
işgüzar fəaliyyəti, təşkilati strukturu və nəzarət mexanizmlərii ilə bağlı auditor sübutunu 
təqdim edir. Buna baxmayaraq, müəssisədə və ya onun mühitində belə sübut uyğun 
olmaya bilərdi. Auditor bu cür sübutun uyğunluğunu yoxlamalıdır. Məsələn, auditdən 
əvvəlki ilin satışları müstəqil distribyutorlar vasitəsilə həyata keçirilib. Audit keçirilən 
ildə şirkət özünün satış ofislərini açmışdır. Satış sahəsi üzrə nəzarət mexanizmləri 
yenidən yoxlanılmalı idi; əvvəlki ilin yoxlaması uyğun olmaya bilərdi. 
b) Sübutun etibarlılığı 
- Sübut müəssisədən kənar müstəqil mənbələrdən əldə edildikdə daha etibarlıdır, 
məsələn, müştəri tərəfindən qalıqların təsdiqlənməsi. 
- Daxili sübut (müəssisə daxilində yaranan sübut) əlaqəli nəzarət mexanizmləri 
effektiv olduqda daha etibarlıdır. 
Satış hesab-fakturaları şirkət daxilində yaranan sənədlərdir. Onlar satış üzrə daxili 
nəzarət mexanizmləri effektiv olduqda sübut kimi daha etibarlı ola bilər. 
- Auditor tərəfindən birbaşa əldə olunan sübut dolayısı ilə və ya nəticə çıxarılması 
yolu ilə əldə olunan sübutdan daha etibarlıdır. 
Auditor əmək haqları ilə bağlı ödəniş prosedurlarını şəxsən müşahidə etdikdə, 
nəzarət mexanizmlərilə bağlı əldə olunan sübut sadəcə müştərinin işçi heyətinə sorğu 
göndərməklə əldə olunan sübutdan daha etibarlı sayılır.
- Sübut sənəd formasında (yazılı şəkildə) yəni kağız, elektron və ya digər formada 
mövcud olduqda daha etibarlıdır. 
Auditor göruşun protokollarını tapa bilər, bu görüşdə baş verənlərin şifahi 
təsvirindən daha etibarlıdır. 
- Orijinal sənədlərdə təqdim olunan sübutlar sürəti çıxarılmış və ya faksimil 
sənədləri vasitəsilə təqdim olunan sübutdan daha etibarlıdır.