Mühazirəçi: baş müəllim G. N. Əliyeva Ədəbiyyat

Funksiyanın törəməsinin mexaniki mənası
Tutaq kı, maddi nöqtə düz xətt üzrə hərəkət edir. Onda həmin nöqtənin absisi zamanının funksiyasıdır, yəni Nöqtə ilə arasındakı zaman fasiləsində

orta sürəti ilə məsafəsinə bərabər yol gedir. Bu nisbətin , şərtində limitinə isə nöqtənin zaman anındakı sürəti ( yaxud ani sürəti) deyilir:

Digər tərəfdən,

deməli,

Koordinatın zamana nəzərən törəməsi sürətdir. Törəmənin mexaniki mənası mənası budur.

Hərəkətin sürəti zamanın funksiyasıdır, yəni Bu funksiyanın törəməsinə isə hərəkətin təcili deyilir:

Sürətin zamana nəzərən törəməsi təcildir.

Misal. Maddi nöqtənin düşməsini nəzərdən keçirək. Koordinat düz xəttini şaqulı olaraq aşağı yönəltsək , maddi nöqtənin başlanğıc vəziyyəti 0 ilə üst-üstə düşərsə , fizikadan məlumdur ki,

Onda zaman anında nöqtənin düşmə sürəti

olur, təcil isə sabitdir:

Elementar funksiyaların törəmələrinin hesablanması

Əgər onda

;





şərtində birinci həddən başqa bütün toplananlar sıfra çevrildiyindən ,



Əgər onda

Buradan

funksiyasına baxaq.

.






Tutaq ki, onda