Roll teoremi
Əgər 1) 2) parçanın daxilində törəməsi varsa, 3) onda və nöqtələri arasında elə nöqtəsi var ki,
İsbatı. Laqranj teoremini tətbiq edək. olduğundan . olduğundan T.i.o.
Koşi teoremi
2) parçanın daxilində sonlu törəmələri varsa onda və nöqtələri arasında elə nöqtəsi var ki,
İsbatı. Laqranj teoremini və funksiyalarına tətbiq edək.
olduğundan -ya ixtisar edərək Koşi teoremini alırıq.
Misal1. və funksiyaları üçün Koşi teoreminin parçasında ödənildiyini yoxlayın və -nin qiymətini tapın.
Həlli. Verilmiş və funksiyaları bütün ədəd oxunda kəsilməz olduğu üçün parçasında da kəsilməzdir; törəmələri sonludur Beləliklə Koşi teoremi verilmiş funksiyalara tətbiq oluna bilər:
Axırıncı tənliyi həll edərək nin 2 qiymətini tapırıq: Bu 2 qiymətdən yalnız daxili nöqtədir.
Qeyri-aşkar şəkildə verilmiş funksiyanın törəməsi
Əgər funksiya şəklində verilmişdirsə, yəni sol tərəfdə dəyişəni, sağ tərəfdə isə yalnız arqumentindən asılıdırsa, onda deyirlər ki, fuhksiya aşkar şəkildə verilmişdir.Məsələn:
Çox məsələlərdə funksiya qeyri-aşkar şəkildə verilə bilər, yəni ![]()
Tutaq ki, verilmiş funksiya oblastında təyin olunmuşdur. Əgər hər bir -nin hər bir qiymətinə onun şərtini ödəyən funksiyasının qiyməti varsa onda deyirlər ki, bu funksiya qeyri-aşkar şəkildə verilmişdir. tənliyinin qrafiki koordinatları bu tənliyi ödəyən müstəvisinin bütün nöqtələr çoxluğudur. Qeyri-aşkar funksiyalara misal olaraq aşağıdakıları göstərmək olar:
və s.
Əlbəttə hər bir aşkar funksiyanı qeyri-aşkar şəkildə vermək olar:
Qeyri-aşkar funksiyanın törəməsini almaq üçün aşağıdakı əməlləri etmək lazımdır:
1) Əvvəlcə tənliyin hər iki tərəfini x dəyişəninə görə diferensiallayırıq.
Qeyd. Əgər tənliyin sağ tərəfi sıfırdan fərqlidirsə onda qeyri-aşkar funksiya aşağıdakı kimi olur: , bu zaman tənliyin hər iki tərəfini diferensiallayırıq.
2)Alınmış tənliyi -ə nəzərən həll edirik.
Misal1. ( parametrdir) funksiyasının törəməsini tapın.
Həlli. Verilmiş tənlik parabolanın kanonik şəkildə tənliyidir.
Misal 2. ![]()
Tənliyin hər iki tərəfini dəyişəninə görə diferensiallayaq:
Misal 3. əyrisinə nöqtəsində çəkilmiş toxunanın tənliyini yazın.
Həlli. Əyri tənliyinin hər iki tərəfini x dəyişəninəgörə diferensiallayırıq:
nöqtəsində nöqtəsində uyğun olaraq alırıq ki, Həqiqətən də verilmiş nöqtədə toxunanın tənliyi belə olur:
Dostları ilə paylaş: |