To sh k en t d a V la t y ur idik institu ti

Grajdanlik huquqi. 
1962-yilning may oyida Sobiq Ittifoqda 
Grajdanlik qonunlari Asoslari ishlab chiqilib, kuchga kiritildi. Ushbu 
asoslarga binoan, 0 ‘zSSRning Grajdanlik kodeksi (GK) 1963-yilning 23- 
martida ishlab chiqilib, 1964-yilning 1-martidan kuchga kiritildi. Ushbu 
Kodeks 0 ‘zSSRda grajdanlik-huquqiy munosabatlarni tartibga solishga 
xizmat qildi. 0 ‘zSSR GK 46 bob, 631-moddadan iborat bo‘lib, uning 
birinchi bobi umumiy qoidalar, ikkinchi bobi shaxslar haqida edi. 
Muomalaga layoqatli shaxslar haqida, 15 va 18 yoshgacha bo‘lgan 
shaxslaming muomala layoqatlari ko‘rsatilgan. 0 ‘zSSR GKning 1- 
moddasiga binoan 0 ‘zSSR grajdanlik qonunlari uch xil munosabatlarni 
tartibga soladi. 1. Mulkiy munosabatlar. 2. Mulkiy bo‘lmagan, shaxsiy 
munosabatlar. 3. Mulkiy bo‘lmagan, lekin mulk bilan bog‘langan shaxsiy 
munosabatlar. GKning 106-moddasiga ko‘ra 0 ‘zSSRda a) davlat mulki; b) 
kolxoz va boshqa kooperativ tashkilotlar mulki; v) kasaba uyushma 
tashkilotlari va shaxsiy mulklar mavjud edi.
Ya'ni, bu kodeks yangi mulk shakli - kasaba soyuz tashkilotlarining 
mulkchilik shakllarini ham o ‘matdi. Ushbu kodeksda faqat grajdanlarning 
shaxsiy mulklari to‘g ‘risidagina so‘z yuritiladi. Chunki, xususiy mulk bu 
vaqtda tamomila tugatildi. Shaxsiy mulk ana shu mulklardan hosila 
hisoblangan.
Asoslarda, tartibga solinishi Ittifoqchi Respublikalar vakolati 
doirasiga kiritilgan masalalar: mulk (ashyo) xuquqi subyektlari,
172

---

muddatlami hisoblash, talablarga yon bosish, qarzni o ‘tkazish (o‘zaro 
hisob) majburiyatlarining tugashi, majburiyatlaming turlari, almashuv, 
hadya, umrbod saqlab turish, qarz, mulkdan tekin foydalanish holatlari, 
ekspeditsiya shartnomasi, topshiriq, komissiya saqlab turish, o'rtoqlik kabi 
turlari yo‘q edi. Kodeksda esa bu masalapar maxsus boblarda berildi. 
Kodeksning majburiyatlaming kelib chiqishi bo‘limida yangi asoslar: 
planlashtirish aktlari, ma'muriy aktlar kabilami ham belgiladi. Shunday 
qilib, 0 ‘zSSRning yangi Kodeksida bir qancha yangi boblar va qoidalar 
mavjud edi. Keyin xam bir qancha to ‘ldirish va ko‘shimchalar kiritilgan.