Yer: Van, Rescate Otel program ve özetler programme and abstracts

Summary
       There is no single definition of morality valid for all times and places .
As is known, Immanuel Kant, regarded as a major figure and the turning point for 
moral principles in the Western philosophy.
     Under this assumption, the principle of Kant's moral action determines not the 
moral content but the emphasis in the moral proposition.It's not a secret that Kant 
quoted this proposition 
in question, from Spinoza.On the other hand, prominent thinker of the Frankfurt 
School, Walter Benjamin ,transferred the same philosophical impact from Kant, to 
the left-wing political philosophy.
     "Action, that is comply with the norms of morality, is not enough! Principle of 
action,should also be made for moral norms !"
      This study will draw attention to the connection of ethics with religion.
In this respect, Spinoza's Jewish and Kant's "Christian" cleric personalities does not 
surprise people.
     Interestingly,even though these moral criteria entered in Western Philosophy in 
17-18 Century; feeding from hadiths of Hz. Muhammad all that exists in teachings 
and practice of Eastern Philosophy since time immemorial.
“Deeds are according to intentions!"
      I must admit ,it was Chalabi Hamdullah from Bektashi dargah who first warned 
me about it.During the defense of Shariah court in Tokat 1832, Chalabi, passed the 
same measures referring of course not from Kant; but Haci Bektas-i Veli.
     Today, we say that morality determined by the time and place but also in all 
religions, thoughts, countries, and at times there is a generally accepted principles 
of morality!
     "Morally good it is not enough that it should conform the need to be done for 
good!" 
Yüz Seneden Fazla Saklı Kalan Bir Sır. Tıbbiyenin 
Demirkapı'dan Haydarpaşa Tıp Fakültesi'ne Taşınmasının 
Sebebi
A Secret more than 100 Years Old. Moving the Medical 
School from Demirkapı to Haydarpaşa Medical School.
M.Engin ÇORUH
Dr.Diş Hekimi ve Tıp Tarihi Uzmanı
Markt Str.41/1 -Marbach
e-mail:[e-mail]
Özet
    Tıp  tarihcilerimiz  Demirkapı'daki  askeri  tıp  okulunun  ani  bir  kararla  yeni 
yapılmakta  olan  Haydarpaşa'ya  naklini  çeşitli  sebeplere  bağlamışlardır.  Ama 
Osmanlı ve Alman arşivlerinde yapılan çalışmalar şimdiye kadar hiç bilmediğimiz 
sebeplerden dolayı fakültenin nakil sebebini ortaya çıkarmıştır. 
Summary
        Historians  estimate  and  explained  moving  of  Demirkapı  Medical  School  to 
Haydarpaşa with different arguments. But new documents show us the real reasons. 
In this part , I will show the documents about the reason of moving the Medical 
School from Demirkapı to Haydarpaşa. 
93

Tıp’ta ve Genelde Ahlâki Olmanın Ortak Ölçütü Var mı?
Nazım BERATLI 
- Dr.Girne Amerikan Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi. Hemşirelik 
Okulu. Öğretim Görevlisi.
e-mail:[e-mail]
Özet
 
Bütün zamanlar ve mekânlar için geçerli bir tek ahlâk tanımı yoktur denilir.  
 
Bilindiği gibi batı felsefesi, İmmanuel Kant’ı özellikle ahlâk konusunda, 
bir dönüm noktası olarak kabul eder. Bu kabulün altında, Kant’ın eylemin şeklinin 
değil, içeriğinin ahlâki olması ile ilgili önermesi yatır. Kant’ın söz konusu öner-
meyi,  Spinoza’dan  aktardığı,  bir  sır  değil.  Öte  yandan,  Frankfurt  Okulu 
düşünürlerinden Walther Benjamin’in de İmmanel Kant’tan aktararak, aynı öner-
meyi,  sol  felsefeye  de  aktardığını  biliyoruz:  “  Eylemin  ahlâk  normuna  uyması, 
yetmez! Ahlâk normu için yapılmış olması da gerekir!”
 
Bu çalışma, ahlâk felsefenin dinlerle bağlantısına dikkat çekecektir.
 
Bu  bakımdan,  Spinoza’nın  Musevi,  Kant’ın  ise  “  İsevi”  din  adamları 
olmaları, insanı şaşırtmıyor.
 
İlgi  çekici  olan,  Batı  Felsefesi’ne  17-18.  Yy’larda  giren  bu  ahlâki 
ölçütünün, Hz. Muhammet’in hadisleri arasından beşleyerek, doğu felsefesinde çok 
daha eskiden beri var olmasıdır.  “Ameller, niyetlere göredir!”
 
İtiraf etmeliyim ki bu konuda beni uyaran, Bektaşi postnişini Hamdullah 
Çelebi  olmuştur.  1832’de  Tokat  Şer’i  mahkemesindeki  savunması  esnasında, 
Çelebi  aynı  ölçüyü,  elbette  Kant’tan  değil,  Hacı  Bektaş-ı  Veli’den  aktararak 
söylemiştir. 
 
Günümüzde ahlâkın zaman ve zemine göre belirlendiğini söylüyoruz ama 
bütün dinler, düşünceler, ülkeler ve zamanlarda genel kabul gören bir ahlâk ilkesi de 
vardır!
 
“Ahlâki  olan,  iyi  olandır! Ama  bu  yetmez,  iyi  için  de  yapılmış  olması 
gerekir!”
Summary
       There is no single definition of morality valid for all times and places .
As is known, Immanuel Kant, regarded as a major figure and the turning point for 
moral principles in the Western philosophy.
     Under this assumption, the principle of Kant's moral action determines not the 
moral content but the emphasis in the moral proposition.It's not a secret that Kant 
quoted this proposition 
in question, from Spinoza.On the other hand, prominent thinker of the Frankfurt 
School, Walter Benjamin ,transferred the same philosophical impact from Kant, to 
the left-wing political philosophy.
     "Action, that is comply with the norms of morality, is not enough! Principle of 
action,should also be made for moral norms !"
      This study will draw attention to the connection of ethics with religion.
In this respect, Spinoza's Jewish and Kant's "Christian" cleric personalities does not 
surprise people.
     Interestingly,even though these moral criteria entered in Western Philosophy in 
17-18 Century; feeding from hadiths of Hz. Muhammad all that exists in teachings 
and practice of Eastern Philosophy since time immemorial.
“Deeds are according to intentions!"
      I must admit ,it was Chalabi Hamdullah from Bektashi dargah who first warned 
me about it.During the defense of Shariah court in Tokat 1832, Chalabi, passed the 
same measures referring of course not from Kant; but Haci Bektas-i Veli.
     Today, we say that morality determined by the time and place but also in all 
religions, thoughts, countries, and at times there is a generally accepted principles 
of morality!
     "Morally good it is not enough that it should conform the need to be done for 
good!" 
Tıp Tarihi Müzeleri içinde İslam Tıp Tarihi’nin Yeri
Place of Islamic Medical History in the Museums of History 
of Medicine
 
Müge DEMİR*, Aslıhan AKPINAR*
*Öğr.Gör.Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Ana-
bilim Dalı, Ankara
[e-mail]
[e-mail]
 [e-mail]
Özet
    İnsanlığın  kültür  ve  bilim  mirasını  gelecek  kuşaklara  taşıyacak  en  önemli 
araçlardan  biri  olan  tıp  tarihi  müzeleri,  tıbbın  sanatsal,  bilimsel  ve  kültürel 
özelliklerinin  öncelikle  geleceğin  hekimlerine  ulaştırılması,  toplumun  ve  sağlık 
alanındakilerin eğitimi, sağlık çalışanlarının tarihsel bağlarının güçlendirilmesi gibi 
işlevlere  sahiptir. Ayrıca  Tıp  Tarihi  alanında  araştırma  ve  eğitim  çalışmalarında 
önemli yeri sahibidir. 
Son yıllarda Avrupa ve Amerika’da kurulan tıp tarihi müzeleri ve ziyaretçileri hızla 
artmaktadır.   Avrupa’da  yaklaşık  240, ABD  ve  Kanada’da  150  tıp  tarihi  müzesi 
bulunduğu bildirilmekte, tıp tarihi müzeciliği hakkında bilimsel etkinlikler düzen-
lenmektedir. Bu durum tıp tarihi müzeciliğine toplumsal ve bilimsel ilginin arttığını 
düşündürmektedir.  
   Tıp tarihinde dokuzuncu ve on altıncı yüzyıllar arasında altın çağını yaşamış olan 
İslam tıbbının önemi tartışılamaz. Dünyada çok geniş bir coğrafyaya yayılmış olan 
milyonlarca el yazmasının da dâhil olduğu İslam tıp tarihi eserlerinden söz edile-
bilir. Bununla birlikte bu eserlerin toplanması, korunması ve yaygınlaştırılmasına 
hizmet edebilecek müzecilik anlamında İslam tıp tarihine yönelik benzer ilgiden 
söz edilememektedir. 
    Ülkemizde az sayıda da olsa İstanbul Üniversitesi, Gülhane Askeri Tıp Akad-
emisi,  Trakya  Üniversitesi  gibi  bazı  üniversiteler  bünyesinde  kurulmuş  olan  tıp 
tarihi müzeleri bulunmaktadır. Gerek bu müzelerin bir kısmında bulunan İslam tıp 
tarihi eserleri, gerek 2008 yılında kurulmuş olan İstanbul İslam Bilim ve Teknoloji 
Tarihi Müzesi’ndeki tıp tarihi eserleri İslam tıp tarihi müzeciliğine katkı sunabi-
lecek az sayıdaki örneklerdendir. Bu nedenle İslam tıp tarihi eserlerini toplayarak 
eğitim ve araştırma amacıyla kullanılmasını sağlayacak bir İslam Tıp tarihi müzes-
inin gerekliliğinden söz edilmektedir.  
  Bu çalışmada Türkiye ve dünyadaki tıp tarihi müzelerine ilişkin literatür gözden 
geçirilerek  tıp  tarihi  müzeciliğinde  İslam  tıp  tarihinin  yerini  tartışmak 
amaçlanmıştır. 
Summary
    Some functions of history of medicine museums are carrying the culture of medi-
cine to the future physicians, training community and the health care professionals, 
and strengthening ties within the medical community. History of medicine muse-
ums are also important sources for research and education activities in history of 
medicine area. 
It is reported that in Europe and America, several museums of history of medicine 
were established recently and their visitors have been gradually increasing. In addi-
tion  there  have  been  several  scientific  meetings  were  conducted  in  more  than 
hundreds of history of medicine museums in Europe, Canada, and the USA. There-
fore it can be said that public and scientific interest of history of medicine museums 
has been increased in the western countries.    
Contribution of Islamic medicine in the history of medicine was unchallengeable. It 
is  mentioned  that  historical  heritage  of  Islamic  medicine  including  more  than 
millions of manuscripts spread across the world. However there is less interest for 
collection and preservation of this heritage and dissemination of this knowledge by 
museums. 
In Turkey, there are several history of medicine museums especially affiliated to 
universities such as Istanbul and Trakya Universities. History of Islamic medicine 
heritage within these museums and the Istanbul Museum for the History of Science 
and Technology were rare examples for Islamic history of medicine. Therefore the 
necessity of a museum for Islamic medical history was stated.  
In this study we aimed to discuss the place of Islamic history of medicine within the 
literature on history of medicine museums. 
94

Tıp’ta ve Genelde Ahlâki Olmanın Ortak Ölçütü Var mı?
Nazım BERATLI 
- Dr.Girne Amerikan Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi. Hemşirelik 
Okulu. Öğretim Görevlisi.
e-mail:[e-mail]
Özet
 
Bütün zamanlar ve mekânlar için geçerli bir tek ahlâk tanımı yoktur denilir.  
 
Bilindiği gibi batı felsefesi, İmmanuel Kant’ı özellikle ahlâk konusunda, 
bir dönüm noktası olarak kabul eder. Bu kabulün altında, Kant’ın eylemin şeklinin 
değil, içeriğinin ahlâki olması ile ilgili önermesi yatır. Kant’ın söz konusu öner-
meyi,  Spinoza’dan  aktardığı,  bir  sır  değil.  Öte  yandan,  Frankfurt  Okulu 
düşünürlerinden Walther Benjamin’in de İmmanel Kant’tan aktararak, aynı öner-
meyi,  sol  felsefeye  de  aktardığını  biliyoruz:  “  Eylemin  ahlâk  normuna  uyması, 
yetmez! Ahlâk normu için yapılmış olması da gerekir!”
 
Bu çalışma, ahlâk felsefenin dinlerle bağlantısına dikkat çekecektir.
 
Bu  bakımdan,  Spinoza’nın  Musevi,  Kant’ın  ise  “  İsevi”  din  adamları 
olmaları, insanı şaşırtmıyor.
 
İlgi  çekici  olan,  Batı  Felsefesi’ne  17-18.  Yy’larda  giren  bu  ahlâki 
ölçütünün, Hz. Muhammet’in hadisleri arasından beşleyerek, doğu felsefesinde çok 
daha eskiden beri var olmasıdır.  “Ameller, niyetlere göredir!”
 
İtiraf etmeliyim ki bu konuda beni uyaran, Bektaşi postnişini Hamdullah 
Çelebi  olmuştur.  1832’de  Tokat  Şer’i  mahkemesindeki  savunması  esnasında, 
Çelebi  aynı  ölçüyü,  elbette  Kant’tan  değil,  Hacı  Bektaş-ı  Veli’den  aktararak 
söylemiştir. 
 
Günümüzde ahlâkın zaman ve zemine göre belirlendiğini söylüyoruz ama 
bütün dinler, düşünceler, ülkeler ve zamanlarda genel kabul gören bir ahlâk ilkesi de 
vardır!
 
“Ahlâki  olan,  iyi  olandır! Ama  bu  yetmez,  iyi  için  de  yapılmış  olması 
gerekir!”
Summary
       There is no single definition of morality valid for all times and places .
As is known, Immanuel Kant, regarded as a major figure and the turning point for 
moral principles in the Western philosophy.
     Under this assumption, the principle of Kant's moral action determines not the 
moral content but the emphasis in the moral proposition.It's not a secret that Kant 
quoted this proposition 
in question, from Spinoza.On the other hand, prominent thinker of the Frankfurt 
School, Walter Benjamin ,transferred the same philosophical impact from Kant, to 
the left-wing political philosophy.
     "Action, that is comply with the norms of morality, is not enough! Principle of 
action,should also be made for moral norms !"
      This study will draw attention to the connection of ethics with religion.
In this respect, Spinoza's Jewish and Kant's "Christian" cleric personalities does not 
surprise people.
     Interestingly,even though these moral criteria entered in Western Philosophy in 
17-18 Century; feeding from hadiths of Hz. Muhammad all that exists in teachings 
and practice of Eastern Philosophy since time immemorial.
“Deeds are according to intentions!"
      I must admit ,it was Chalabi Hamdullah from Bektashi dargah who first warned 
me about it.During the defense of Shariah court in Tokat 1832, Chalabi, passed the 
same measures referring of course not from Kant; but Haci Bektas-i Veli.
     Today, we say that morality determined by the time and place but also in all 
religions, thoughts, countries, and at times there is a generally accepted principles 
of morality!
     "Morally good it is not enough that it should conform the need to be done for 
good!" 
Tıp Tarihi Müzeleri içinde İslam Tıp Tarihi’nin Yeri
Place of Islamic Medical History in the Museums of History 
of Medicine
 
Müge DEMİR*, Aslıhan AKPINAR*
*Öğr.Gör.Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Ana-
bilim Dalı, Ankara
[e-mail]
[e-mail]
 [e-mail]
Özet
    İnsanlığın  kültür  ve  bilim  mirasını  gelecek  kuşaklara  taşıyacak  en  önemli 
araçlardan  biri  olan  tıp  tarihi  müzeleri,  tıbbın  sanatsal,  bilimsel  ve  kültürel 
özelliklerinin  öncelikle  geleceğin  hekimlerine  ulaştırılması,  toplumun  ve  sağlık 
alanındakilerin eğitimi, sağlık çalışanlarının tarihsel bağlarının güçlendirilmesi gibi 
işlevlere  sahiptir. Ayrıca  Tıp  Tarihi  alanında  araştırma  ve  eğitim  çalışmalarında 
önemli yeri sahibidir. 
Son yıllarda Avrupa ve Amerika’da kurulan tıp tarihi müzeleri ve ziyaretçileri hızla 
artmaktadır.   Avrupa’da  yaklaşık  240, ABD  ve  Kanada’da  150  tıp  tarihi  müzesi 
bulunduğu bildirilmekte, tıp tarihi müzeciliği hakkında bilimsel etkinlikler düzen-
lenmektedir. Bu durum tıp tarihi müzeciliğine toplumsal ve bilimsel ilginin arttığını 
düşündürmektedir.  
   Tıp tarihinde dokuzuncu ve on altıncı yüzyıllar arasında altın çağını yaşamış olan 
İslam tıbbının önemi tartışılamaz. Dünyada çok geniş bir coğrafyaya yayılmış olan 
milyonlarca el yazmasının da dâhil olduğu İslam tıp tarihi eserlerinden söz edile-
bilir. Bununla birlikte bu eserlerin toplanması, korunması ve yaygınlaştırılmasına 
hizmet edebilecek müzecilik anlamında İslam tıp tarihine yönelik benzer ilgiden 
söz edilememektedir. 
    Ülkemizde az sayıda da olsa İstanbul Üniversitesi, Gülhane Askeri Tıp Akad-
emisi,  Trakya  Üniversitesi  gibi  bazı  üniversiteler  bünyesinde  kurulmuş  olan  tıp 
tarihi müzeleri bulunmaktadır. Gerek bu müzelerin bir kısmında bulunan İslam tıp 
tarihi eserleri, gerek 2008 yılında kurulmuş olan İstanbul İslam Bilim ve Teknoloji 
Tarihi Müzesi’ndeki tıp tarihi eserleri İslam tıp tarihi müzeciliğine katkı sunabi-
lecek az sayıdaki örneklerdendir. Bu nedenle İslam tıp tarihi eserlerini toplayarak 
eğitim ve araştırma amacıyla kullanılmasını sağlayacak bir İslam Tıp tarihi müzes-
inin gerekliliğinden söz edilmektedir.  
  Bu çalışmada Türkiye ve dünyadaki tıp tarihi müzelerine ilişkin literatür gözden 
geçirilerek  tıp  tarihi  müzeciliğinde  İslam  tıp  tarihinin  yerini  tartışmak 
amaçlanmıştır. 
Summary
    Some functions of history of medicine museums are carrying the culture of medi-
cine to the future physicians, training community and the health care professionals, 
and strengthening ties within the medical community. History of medicine muse-
ums are also important sources for research and education activities in history of 
medicine area. 
It is reported that in Europe and America, several museums of history of medicine 
were established recently and their visitors have been gradually increasing. In addi-
tion  there  have  been  several  scientific  meetings  were  conducted  in  more  than 
hundreds of history of medicine museums in Europe, Canada, and the USA. There-
fore it can be said that public and scientific interest of history of medicine museums 
has been increased in the western countries.    
Contribution of Islamic medicine in the history of medicine was unchallengeable. It 
is  mentioned  that  historical  heritage  of  Islamic  medicine  including  more  than 
millions of manuscripts spread across the world. However there is less interest for 
collection and preservation of this heritage and dissemination of this knowledge by 
museums. 
In Turkey, there are several history of medicine museums especially affiliated to 
universities such as Istanbul and Trakya Universities. History of Islamic medicine 
heritage within these museums and the Istanbul Museum for the History of Science 
and Technology were rare examples for Islamic history of medicine. Therefore the 
necessity of a museum for Islamic medical history was stated.  
In this study we aimed to discuss the place of Islamic history of medicine within the 
literature on history of medicine museums. 
95

Doktor Mehmet Kâtibzâde Refi Efendi ve Tıp Eserleri
Doctor Mehmet Kâtibzâde Refi and His Medical Works
Nilüfer DEMİRSOY
Arş.Gör.Dr.Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik 
Anabilim Dalı
e-mail: [e-mail]
[e-mail]
Özet
   Kâtibzâde Mehmet Refi Efendi 1682–1769 yılları arasında yaşamıştır. Osmanlı 
İmparatorluğu'nun  39.  Hekimbaşıdır.   Ayrıca,  tıp  sanatının  yanında  hattatlıktada 
büyük bir ün kazanmıştır.  Babası Mustafa Efendinin, Divan-ı Hümayun çavuşları 
katiplerinden  olmasından  dolayı    "  Katipzade  "  ünvanıyla  tanınmıştır.    Teoloji 
eğitimin  ilk  yılında  sonra,  Tıp  eğitimi  almaya  başlamıştır.  Hayatının  ve 
çalışmalarının tüm dikkatlice  incelendiğinde, üç önemli alan ortaya çıkmaktadır; 
Din , Tıp ve Hat Sanatı .
  Tıp eğitimi tamamladığında, 1714 yılında Saray hekimi olarak göreve başlamış ve  
1757  de  hekim  başı  ,  1758’de  İstanbul  Kadısı,  1762’de  Rumeli  Kadıaskeri 
olmuştur.  Bugüne  kadar  ,  tıp  alanında  vermiş  olduğu  5  adet  önemli  eser 
bulunmaktadır.  Bunlar 1) "Ziyki Sadr Risalesi " -  Göğüs Hastalıkları, 2) " Evcaı 
Mefasil " - Ekstremite Hastalıkları,  3) " risâlei mesane " - İdrar Kesesi Hastalıkları, 
4) " risâlei Beyani Cedvar " - Antidotlar ve Bitkisel ilaçlar, Tıbbi Bitkiler ve 5 ) " 
Bahname "- formüller
      Prof.Dr.Süheyl  Ünver  "  Hekimbaşı  ve  Talik  Üstadı  Kâtibzâde  Mehmet  Refi 
Efendi Hayatı ve Eserleri e " başlıklı eseri yazmıştır . Çalışmamız bugünkü tıbbi 
bilgi  ve  uygulamalar  çerçevesinde  bu  eser  esas  alınarak  karşılaştırmalar 
yapılmasına dayanmaktadır. 
Summary
   Kâtibzâde Mehmet Refi Effendi lived between 11682 and 1769. He was the 39th 
chief physician of the Ottoman State. In addition to the art of medicine, he earned 
reputation  for  his  success  in  calligraphy.  He  received  the  title  of  “Katipzade" 
because  his  father  Mustafa  Effendi  was  one  of  the  clerks  (katip)  of  the  Divan-ı 
Hümayun  (Ottoman  Imperial  Council).  Following  the  first  year  of  his  study  in 
theology, he started studying medicine. His biography and works provide us with 
three fields in which he was interested: religion, medicine and calligraphy. 
    Completing his study in medicine, he started working as a physician in the palace 
in 1714, and became the chief physician in 1757, the kadi of Istanbul in 1758, and 
Tıp’ta ve Genelde Ahlâki Olmanın Ortak Ölçütü Var mı?
Nazım BERATLI 
- Dr.Girne Amerikan Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi. Hemşirelik 
Okulu. Öğretim Görevlisi.
e-mail:[e-mail]
Özet
 
Bütün zamanlar ve mekânlar için geçerli bir tek ahlâk tanımı yoktur denilir.  
 
Bilindiği gibi batı felsefesi, İmmanuel Kant’ı özellikle ahlâk konusunda, 
bir dönüm noktası olarak kabul eder. Bu kabulün altında, Kant’ın eylemin şeklinin 
değil, içeriğinin ahlâki olması ile ilgili önermesi yatır. Kant’ın söz konusu öner-
meyi,  Spinoza’dan  aktardığı,  bir  sır  değil.  Öte  yandan,  Frankfurt  Okulu 
düşünürlerinden Walther Benjamin’in de İmmanel Kant’tan aktararak, aynı öner-
meyi,  sol  felsefeye  de  aktardığını  biliyoruz:  “  Eylemin  ahlâk  normuna  uyması, 
yetmez! Ahlâk normu için yapılmış olması da gerekir!”
 
Bu çalışma, ahlâk felsefenin dinlerle bağlantısına dikkat çekecektir.
 
Bu  bakımdan,  Spinoza’nın  Musevi,  Kant’ın  ise  “  İsevi”  din  adamları 
olmaları, insanı şaşırtmıyor.
 
İlgi  çekici  olan,  Batı  Felsefesi’ne  17-18.  Yy’larda  giren  bu  ahlâki 
ölçütünün, Hz. Muhammet’in hadisleri arasından beşleyerek, doğu felsefesinde çok 
daha eskiden beri var olmasıdır.  “Ameller, niyetlere göredir!”
 
İtiraf etmeliyim ki bu konuda beni uyaran, Bektaşi postnişini Hamdullah 
Çelebi  olmuştur.  1832’de  Tokat  Şer’i  mahkemesindeki  savunması  esnasında, 
Çelebi  aynı  ölçüyü,  elbette  Kant’tan  değil,  Hacı  Bektaş-ı  Veli’den  aktararak 
söylemiştir. 
 
Günümüzde ahlâkın zaman ve zemine göre belirlendiğini söylüyoruz ama 
bütün dinler, düşünceler, ülkeler ve zamanlarda genel kabul gören bir ahlâk ilkesi de 
vardır!
 
“Ahlâki  olan,  iyi  olandır! Ama  bu  yetmez,  iyi  için  de  yapılmış  olması 
gerekir!”