Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
181 
Tanınmış  şairə  Firuzə  Məmmədlinin  ―Adın  gələndə‖ 
şeiri:  
 
(Xalq yazıçısı İlyas Əfndiyevə) 
 Sözlər əzizlənir adın gələndə, 
 Ey ustad, Tanrıya ucalır sözün. 
 Deyən arzusuna çatır qələmlər, 
 Həzin duyğuların açılır gözü.  
 
 «Dağlar arxasından» əl edir «üç dost», 
 Dağlar – xan qızının «Büllur sarayı». 
 İlişib «dağlarda qalan mahnını» 
 Daha nə axtaraq, nə də arayaq.  
 
 Daşsın gözümüzdən «Bahar suları», 
 Su deyil, qan axsın «Söyüdlü arxdan». 
 Nahaqca qurutduq axar suları, 
 Bu qanı su ilə yuduq nahaqdan.  
 
 «Üçaçılan» qınında qalıb paslanır, 
 «Salınan körpülər» laxlayır daha. 
 Cavanlar sabahı görmək istəmir, 
 «Qocalar geriyə baxmayır» daha.  
 
 «İşıqlı yollardan» keçdi min kərə, 
 «Mənim günahım»ın sınağı yoxdur. 
 Baxıram «Məhv olmuş gündəliklərə», 
 «Qəribə oğlan»ın günahı yoxdur.  
 
 Sözlər əzizlənir adın gələndə, 
 Ey ustad, Tanrıya ucalır sözün. 
 Deyən arzusuna çatır qələmlər, 
 Həzin duyğuların açılır gözü. 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
 
182 
                                                   2010. 
               (Bax: İlyas Əfəndiyev.Wirtual muzey.) 
 
Qocaman şair Oqtay Rzanın ―Müdrik  yazıçımız İlyas 
Əfəndiyevə‖ şeiri: 
 
  
 Yenə izdihama qoşulub mən də 
 Gəldim Xiyabana, İlyas müəllim! 
 Kaş bu sətirlərim anım günündə 
 Yayıla hər yana, İlyas müəllim!  
 
 Əsərlər – ədəbi sərvətin, varın, 
 İncisi, yaqutu çoxsaylı, min-min. 
 Fəxrimiz-sevimli yadigarların: 
 Şöhrətli Elçin, hörmətli Timuçin…  
 
 Sənətkar yaşamaz həyatdan ayrı, 
 Sağ olsun əhdinə sadiq qalanlar – 
 Coşub çağlayanda «Bahar» suları», 
 Dağ çayı üstündə «Körpü salanlar».  
 
 « Natəvan» özünün gül bağındadır, 
 Ruhu Şuşamızın Kirs dağındadır. 
 Bir gözəl boylanır «Büllur saray»dan, 
 «Hökmdarın qızı» otağındadır.  
 
 Yoxdur yad hüceyrə türkün qanında, 
 Fəqət çən çoxalıb, duman sürünür; 
 Çağdaş ədəbiyyat, söz meydanında 
 Ustad, həmişəlik yerin görünür.  
 
 Dərinlik, ucalıq rəmzidir adın, 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
183 
 Məzarın-müqəddəs, xatirən – əziz! 
 Möhtəşəm salnamə yaratmasaydın, 
 Kimə güvənərdi milli səhnəmiz?!  
 
 
 Yenə izdihama qoşulub mən də  
 Gəldim Xiyabana, İlyas Əfəndi! 
 Kaş bu sətirlərim anım günündə 
 Yayıla hər yana, İlyas Əfəndi! 
                                                   29 aprel 2010.  
                    (Bax: İlyas Əfəndiyev. Wirtual muzey) 
 
Şair  Əjdər  Qiyaslının  İlyas  Əfəndiyevin  anadan 
olmasının 100 illiyi münasibətilə yazdığı yeni şeiri: 
 
―DAHİLİK ZİRVƏSİ‖ 
(Zəkalar  kəhkəşanında  əbədi  parlayan  müdrik  xalq  yazıçısı 
İLYAS ƏFƏNDİYEVİN əziz və unudulmaz xatirəsinə.)  
 
Sən elə dağ idin zirvəsi qarlı, 
Əyilən deyildin tufana, qara. 
Bir ömür yaşadın qışlı, baharlı... 
Sədaqət gətirdin əhdə, ilqara. 
 
Vüqarın bənzərdi uca çinara, 
Min cürə nemətli barlı bağ idin. 
Zülmətə qərq olub düşsən də dara, 
Kəhkəşan qoynunda çilçıraq idin. 
 
 
Zəkan nur saçırdı... Hikmətin dərin, 
Sənin dərdin idi xalqın da dərdi. 
Can qoyub yazdığın hər bir əsərin, 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
 
184 
Ən yüksək dəyərli gövhərdi, zərdi! 
 
Dram əsərlərin düşdü dillərə, 
Oldu səhnəmizin nəcib zinəti. 
İncilər bəxş etdin bizim ellərə, 
Ucaltdın göylərə eşqi, sənəti. 
 
Nurlu olsun deyə Vətənin yazı, 
Canını bu yolda sən fəda etdin. 
Bizə ibrət qoyub "Hökmdar və qızı" 
Qəlbində Qarabağ yarası getdin. 
 
Ömrə naxış oldu "Körpü salanlar" 
Qovuşmaq eşqilə uzandı qollar. 
Bulaqtək çağladı "Bahar suları", 
Yetişdi kamına "İşıqlı yollar". 
 
Sehirli bir "Mahnı dağlarda qaldı", 
Doymadı kamanın, tarın səsindən. 
Könüllər mülkü də xəyala daldı, 
Dolmuş buludların kişnəməsindən! 
 
"Unuda bilmirəm" - hikmət dəryası, 
Bizə xatırladır keçən günləri. 
Çox olur bir ömrün eşqi, cəfası... 
Dünyaya göz açıb gələndən bəri. 
 
 
"Dağlardan gələn səs" çağırır bizi, 
Qartallı dağ kimi biz də ucalaq. 
Əsla qatlanmasın igidin dizi, 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
185 
Hər yerdə, hər zaman qələbə çalaq! 
 
 
Ömrün mənasını sərvətdə görən, 
Gününü keçirir "Büllur sarayda", 
Halal zəhmətinin barını dərən, 
Həmişə bəxş edir xalqına fayda! 
 
Xurşidbanu Natəvan da Şuşada, 
Sənin sənətinə əydi başını. 
Dedi: çox sağ ol ki, salmısan yada, 
Nisgilli könlünün atdı daşını! 
 
Zəkan işıqlıdır, hikmətin dərin, 
Ömrün həm bahardı, həm də ki qışdı. 
Dünyaya sığmayan şah əsərlərin 
Görəsən bir ömrə necə sığışdı?! 
 
Göylərə baş çəkən uca çinarsan, 
Dəyərli töhvən var sənət bağında. 
Nə qədər həyat var, həmişə varsan; 
Yaradan yaşayır yaratdığında! 
 
Yazdığın əsərlər həkk olub yada, 
Öz şirin barını bağ özü yığmır. 
Dünyada hər şeyi ölçmək olsa da, 
Sənin böyüklüyün ölçüyə sığmır! 
 
Sənin o mənalı ömür kitabın, 
Misilsiz dəyərli gövhərlə doldu. 
Sənət yollarında dözümlü tabın, - 
Dahilik zirvəsi nəsibin oldu! 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
 
186 
 
Adına layiqdir övladların da, 
Xalqımın fəxridir alim Timuçin. 
Tanınır sınanmış etibarında 
Yolunu yaşadan yazıçı Elçin! 
 
Canından çox sevdin Ana Vətəni, 
Bu yurdun şöhrəti, düz ilqarısan. 
Unudan deyilik heç zaman səni, 
Xalqımın həmişə iftixarısan... 
               ( Bax: ―Ədalət‖ qəzeti, 2014-06-03.)  
 
 Bu şeirlər  müxtəlif üslublu,  müxtəlif qələm təcrübəsi 
və  fərqli  istedada  malik  şairlərimizin  şeirlərindən 
seçmələrdir.  Hərəsinin  özünəməxsus  avazı,  ovqatı  var... 
Amma,  onları  bir  nüans  şəksiz  birləşdirir  –  İlyas 
Əfəndiyev  şəxsiyyətinə  və  sənətinə  səmimi  məhəbbət, 
lirik  münasibət,  poeziyanın  sarı  sim  üstə  köklənmiş 
havacatı...  Hissin  gözü  ilə  İlyas  Əfəndiyev  dünyasının 
görünməyən tərəflərinin görüntüləri...     
―Şeirə  sığmayan  ömür‖  kitabının  təqdimatından  ən 
maraqlı  məlumatlardan  biri  olan  ―Ədalət‖  qəzetinin 
/2011/03/17/  sayında  gedən  məlumat-şərh  də  bu  sıradan 
məzmun  və  münasibət  yeniliyinə,  şərh  üsuluna  və 
deyilənlərin  reallığını  əks  etdirdiyinə  görə  maraq 
doğurur.  
Məqalə-məlumat 
“Muzey  mərkəzindəki  işıq” 
adlanır,  müəllifi  də  Əbülfət  Mədətoğludur.  Bu 
tədbirdə də, İlyas Əfəndiyevin  yaradıcılığı barəsində çox 
görkəmli  ziyalılarımızın,  tənqidçilərimizin,  mədəniyyət 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
187 
adamlarının  İlyas  Əfəndiyev  şəxsiyəti  və  yaradıcılığı 
haqqında 
dəyərli 
fikirləri 
səslənibdir. 
Tədbrin 
materiallarını  Əbülfət Mədətoğlunun  qələmindən  şərhsiz 
tədqim edirik: 
―Dünən,  yəni  xalqımızın  ilin  son  çərşənbəsini  qeyd 
etdiyi  gözəl  bayram  ovqatının  tonqalları  hələ  sönməmiş 
paytaxtımızın  Muzey  Mərkəzində  möhtəşəm  bir  tədbir 
düzənləndi.  Əslində  bu  tədbirdən  daha  çox  bizlərin 
Muzey  Mərkəzini  və  bütövlükdə  Azərbaycan  ədəbi 
ictimai  fikrin  zaman-zaman  öz  işıq  selində  yaşadan  xalq 
yazıçısı İlyas Əfəndiyevin ziyarət mərasimi idi. 
Ola  bilsin  ki,  kimsə  mənimlə  razılaşmasın.  Düşünsün 
ki,  xalq  yazıçımız  müqəddəs  bir  ünvanda  dəfn  olunub. 
Biz  isə  Muzey  Mərkəzinə  yığışmışıq.  Mən  də  öz 
növbəmdə  mənimlə  razılaşmayanlara  etiraz  edirəm  və 
qəti  şəkildə  bildirirəm  ki,  məhz  həmin  gün  martın  16-da 
saat  16:00-da  Muzey  Mərkəzi  İlyas  Əfəndiyevin  işığına 
bürünmüşdü və  biz də  bu işığın içində  bu  dünyadan,  bu 
indiki auramızdan ayrılıb o işığa qərq olmuşduq.  
Əslində  bizim  Muzey  Mərkəzində  bir  araya 
gəlməyimizin səbəbkarı məhz İlyas Əfəndiyevin işığı idi. 
Sadəcə bu işığı yönəldənlər var idi və biz də o yönəldilən 
işığın şüaları altında Azərbaycan  Mədəniyyət və Turizm 
naziri Əbülfəs Qarayev cənablarının səmimi və həqiqətən 
ürəkdən  gələn  açılış  çıxışının  sayəsində  bir  daha  bildim 
ki,  İlyas  Əfəndiyev  yəni,  Azərbaycanın  o  zamanlara 
hökm  edəcək  böyük  yazıçısı  özündən  sonra  təkcə  ədəbi 
irsi yox, həm də bu irsin layiqli nəsil davamçılarını qoyub 
gedibdi. 
Məhz 
İlyas  müəllimin  nəvəsi  Günay 
Əfəndiyevanın  tərtib  etdiyi,  həmçinin  redaktoru  olduğu 
"İlyas  Əfəndiyev.  Şeirə  sığmayan  ömür"  kitabının 
təqdimat  mərasimində  biz sözün bütün  mənalarında həm 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
 
188 
Əfəndiyev  soykökünün,  həm  İlyas  müəllimə  aid  ədəbi 
mühitin  və  Azərbaycan  sözünün  necə  bir  vəhdət  təşkil 
edərək  müsiqi  sədaları  altında  Muzey  Mərkəzini 
titrətmək gücündə olduğunun şahidlərinə çevrildik. 
Mədəniyyət  və  Turizm  nazirinin  çıxışından  sonra 
məclisə  qatılanlar  qısametrajlı  "Sən  həmişə  bizimləsən" 
filmini  seyr  etdilər.  Bu  filmdə  İlyas  Əfəndiyevin 
həyatının  müxtəlif anları əks olunmuşdu. Mənə elə gəldi 
ki,  lentə  köçürülmüş  bu  anlar  əslində  həmin  o  tədbir 
zamanı  məclisə  qatılanlarla  xalq  yazıçısı  arasında  bir 
könül körpüsü yaratdı. İştirakçılar artıq o körpüdən keçib 
İlyas müəllimin özünün qonağına çevrilmişdilər. 
Sonra  söz  akademik  Bəkir  Nəbiyevə  verildi.  Azər-
baycanın  görkəmli  alimi  Əfəndiyevlər  ailəsi  barəsində, 
İlyas  müəllim  haqqında  müəyyən  fikirlərini  söylədikdən 
sonra  Günay  xanımın  bizlərə  təqdim  etdiyi  kitabının 
böyük  əhəmiyyətini  vurğuladı  və  bu  işin  davamlı 
olmasını  arzu  etdi.  Bəkir  müəllimdən  sonra  söz  məhz 
həmin  kitabda  yer  almış  şeirlərdən  müəyyən  parçaları 
dinləyicilərə çatdırmaq üçün Azərbaycanın dəyərli səhnə 
ustaları  Nürəddin  Mehdixanlı  və  Məleykə  Əsədovaya 
verildi. Onların ifasında səslənən şeir parçalarından sonra 
millət  vəkili,  professor  Nizami  Cəfərov  kitabla  bağlı, 
bütövlükdə isə xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevlə bağlı onun 
Azərbaycan 
ədəbiyyatındakı, 
Azərbaycan 
dramaturgiyasındakı  xidmətləri  ilə  əlaqədar  fikirlərini 
dilə gətirdi. Sonra söz yenə musiqiyə verildi. Xalq artisti 
Aygün  Bayramova  xalq  yazıçısı  İlyas  Əfəndiyevin  ən 
çox  sevdiyi  "Qaragilə"  mahnısını  ifa  etdi.  Alqışlarla 
qarşılanan  xalq  şairi  Zəlimxan  Yaqubun  özünəməxsus 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
189 
çıxışı və bütün səmimiyyəti bu mərasimin demək olar ki, 
ən yaddaqalan anlarından biri oldu. 
Bir  oxucu  kimi  mən  zaman-zaman  mütaliyə  etdiyim 
xalq  yazıçısı  İlyas  Əfəndiyevin  adı  ilə  bağlı  olan  bu 
tədbirdə gözəl pianoçu Şahin Növrəslinin, eləcə də balaca 
xanəndə  Mirpaşanın  "Qarabağ"  şikəstəsini  heç  vaxt 
unutmayacam.  Ümumiyyətlə,  bu  gecədə  iştirak  edən 
millət  vəkilləri  Sabir  Rüstəmxanlı,  Nizami  Cəfərov, 
görkəmli söz, sənət adamları Nəriman Həsənzadə, İlyas 
Tapdıq, Fikrət Qoca, Anar, Rəşad Məcid, Nizaməddin 
Şəmsizadə, 
eləcə 
də 
dövlət 
və 
hökumət 
nümayəndələrindən  Misir Mərdanov, Elçin  Əfəndiyev, 
Ədalət  Vəliyev,  Vaqif  Əliyev,  həmçinin  səhnə 
xadimləri  Amaliya  Pənahova,  Azər  Paşa  Nemətov, 
rəssamlar,  bəstəkarlar  İttifaqlarının  sədrləri  və  digər 
tanınmış  ziyalılar  yaddaqalan  bir  tədbirin  iştirakçılarına 
çevrildilər. 
Tədbirin  sonunda  çıxış  edən  Günay  Əfəndiyeva 
təşkilatçılara  və  kitabın  ərsəyə  gəlməsində  xidməti  olan 
hər  kəsə,  eləcə  də  dəyərli  müsafirlərə  öz  səmimi 
minnətdarlığını çatdırdı və mən bütün bunları bilgisayara 
diqtə  etdikcə  hələ  də  o  səmimi  mühitdən  uzun  müddət 
ayrıla  bilməyəcəyimə  bir  daha  əmin  oldum.‖  (  Bax: 
―Ədalət‖ qəzeti, 2011.03.17.) 
 Bizim  öz  institutumuzun  da  (AMEA  Nizami  adına 
Ədəbiyyat  İnstitutu  –  red.)  bir  tədbirini  xatırlatmalı 
olacağıq və ―Azərtac‖ın (04.10.2006) məlumatını olduğu 
kimi təqdim edirik: 
―3  oktyabr  2006-cı  il  tarixdə  AMEA-nın  əsas  bina-
sında  Azərbaycan  ədəbiyyatının  görkəmli  nümayəndəsi, 
xalq yazıçısı, Dövlət mükafatı laureatı İlyas Əfəndiyevin 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
 
190 
vəfatının onuncu ildönümünə həsr olunmuş elmi konfrans 
keçirildi.  
Konfrans  AMEA  Ədəbiyyat  İnstitutu  və  İlyas 
Əfəndiyev adına Ədəbi Bədii Xeyriyyə Fondu tərəfindən 
təşkil olunmuşdur.  
Tədbiri  giriş  sözü  ilə  açan  AMEA  Ədəbiyyat 
İnstitutunun  direktoru,  akad.  Bəkir  Nəbiyev  İlyas 
Əfəndiyevin elmi fəaliyyəti haqqında ətraflı məruzə etdi 
və  bildirdi  ki,  müasir  Azərbaycan  ədəbiyyatının  böyük 
bir  mərhələsi  məhz  İlyas  Əfəndiyevin  yaradıcılığı  ilə 
bağlıdır.  İlyas  Əfəndiyevin  əsərləri  səlis,  gözəl  bədii 
dilinə,  dərin  məzmununa  və  yüksək  sənətkarlığına  görə 
fərqlənir,  oxucuya  böyük  estetik  təsir  bağışlayır.  Onun 
kitablarında  həm  körpüsalanların  çətin  işi,  neftçilərin 
qəhrəman  əməyi,  müasir  kəndin  həyatı,  həm  də 
Azərbaycan 
ziyalıları 
arasında 
mənəvi-psixoloji 
prosseslər inandırıcı şəkildə və dərindən əks etdirilmişdir. 
O,  həmçınin  qeyd  etdi  ki,  İ.Əfəndiyev  dramaturgiyası 
Azərbaycan  səhnəsinə  yeni  poetik  düşüncə,  nəfəs  və 
həyat gətirdi.  
Sonra  s.e.d.,  prof.  Məryəm  Əlizadə  “Azərbaycan 
teatrında  İlyas  Əfəndiyev  fenomeni  və  zaman",  f.e.d. 
Məhərrəm  Qasımlı  “İlyas  Əfəndiyev  yardıcılığında 
folklor",  f.e.n.  Şirindil  Alışanlı  “XX  əsr  Azərbycan 
fikrinin inkişafında İlyas Əfəndiyevin yeri", f.e.n.Vəfa 
Xanoğlan  “İlyas  Əfəndiyev  ədəbi-tənqidi  görüşləri", 
f.e.n.  Asif  Rüstəmov  “İlyas  Əfəndiyev  adına  Bədii 
Xeyriyyə  Fondunun  fəaliyyəti  və  perspektivləri"  adlı 
məruzə ilə çıxış etdilər.  
Tədbirdə,  həmçinin  Azərbaycan  Yazıçılar  İttifaqının 
sədri,  xalq  yazıçısı  Anar,  xalq  şairi,  millət  vəkili  Sabir 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
191 
Rüstəmxanlı və xalq artisti Amaliya Pənahova da İlyas 
Əfəndiyevin yaradıcılığı haqqında çıxış etdilər.  
Sonda  çıxış  edən  Elçin  Əfəndiyev  atasına  göstərilən 
diqqət  və  ehtirama  görə  tədbir  təşkilatçılarına  və 
iştirakçılarına minnətdarlığını bildirdi.‖ (Bax: AzərTac-ın 
məlumatı, 04.10.2006.) 
Göründüyü  kimi,  bu  tədbirdə  Azərbaycanın  Elm 
mərkəzi  olan  Ədəbiyyat  İnstitutunda  ədəbi  tənqidimizin 
olduqca  mötəbər,  tanınmış  nümayəndələri  İlyas 
Əfəndiyev 
yaradıcılığının 
mühüm 
problem 
və 
tərəflərindən  danışmış,  ciddi  elmi-nəzəri  müzakirələr 
aparılmışdır. 
Başqa bir mühüm tədbirin faktına nəzər salaq: 
―13  oktyabr  2004-cü  ildə  AMEA  Naxçıvan  bölmə-
sində  (NB)  İlyas  Əfəndiyevin  90  illik  yubileyinə  həsr 
olunmuş  ―İlyas  Əfəndiyev-90"  mövzusunda  elmi 
konfrans keçirildi.  
 Konfransda  “Xalq  yazıçısı  İlyas  Əfəndiyevin 
yaradıcılığında  müasirlik"  məruzəsi  ilə  Naxçıvan 
Dövlət  Universitetinin  (NDU)  rektoru,  AMEA  NB 
İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun şöbə müdiri, 
akademik 
İsa  Həbibbəyli,  “İlyas  Əfəndiyevin 
yaradıcılıq  yolu"  məruzəsi  ilə  NDU-nun  kafedra 
müdiri, professor Yavuz Axundlu, “İlyas Əfəndiyevin 
dramaturgiyası"  məruzəsi  ilə  NDU-nun  prorektoru, 
dosent Hüseyn Həşimli və b. çıxış etdilər.” (Bax: İlyas 
Əfəndiyev yad edilib. 24 May 2011, Sayt: ―Tuesday‖) 
Bu  mühüm  tədbirdə  də  qoyulan  məsələlər  öz  elmi 
aktuallığı  ilə  fərqlənirdi.  Xüsusən  akademik  İsa 
Həbibbəylinin  ―Xalq  yazıçısı  İlyas  Əfəndiyevin  yara-
dıcılığında  müasirlik‖  məruzəsi  problematikasının 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
 
192 
istiqaməti  və  nəzəri  məzmunu  ilə  daha  dərin  təsir 
bağışlayırdı. 
 
**** 
  
İlyas  Əfəndiyevin  yubileylərinə  həsr  edilmiş  yığın-
caqlarda,  tədbirlərdə  söylənilən  fikir  və  mülahizələr  də 
Azərbaycan  ədəbi  mühitinin,  elmi-nəzəri  aləminin,  elitar 
ziyalı  təbəqəsinin  İlyas  Əfəndiyev  şəxsiyyətinə  və 
yaradıcılığına  münasibətin  çox  maraqlı  ifadəsi  kimi 
diqqəti cəlb edir. 
Bu sıradan sonuncu tədbirlərdən birinin materiallarına 
nəzər 
salaq.  Material  ―O,  həmişə  bizimlədir‖ 
adlandırılmışdır.  2009-cü  il,  mayın  26-da  görkəmli 
sənətkar,  "xalqımızın  ən  işıqlı  övladlarından  biri,  əslinə-
nəslinə  yaraşan  şərəfli,  namuslu  yazıçı  ömrü  yaşamış 
xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyev"in (Anar) anadan olmasının 
95  illiyi  tanınmış  ziyalılar  və  sənətsevərlər  tərəfindən 
böyük  qədirbilənlik  hissiylə  qeyd  edildi.  Sağlığında 
"Tolstoy  bütün  əsrlərin  böyük  sənətkarıdır!  O,  insan 
qəlbinin,  insan  hisslərinin  fövqəladə  dərəcədə  güclü  bir 
tərcümanı  kimi  meydana  çıxmışdı"  düşüncəsiylə  yazıb-
yaradan sənətkar elə həmin fikir ucalığıyla da anıldı.  
Tədbir  iştirakçıları  əvvəlcə  fəxri  xiyabana  gələrək 
görkəmli  sənətkarın  qəbri  üstünə  gül-çiçək  dəstələri 
qoyaraq ruhuna dualar oxudular. Mədəniyyət və Turizm 
naziri  Əbülfəs  Qarayev  ədibin  anadan  olmasının  95 
illiyi  münasibəti  ilə  düzənlənən  mərasimi  açaraq  dedi: 
"Bu gün gözəl bir gündü. Çünki həqiqətən  mədəniyyəti, 
ədəbiyyatı,  ümumiyyətlə,  sənəti  istəyən,  qiymətləndirən, 
sevən  və  bu  mühitlə  yaşayan  insanlar  bir  araya  gələrək 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
193 
böyük dramaturq, böyük nasir İlyas Əfəndiyevin anadan 
olmasının  doxsan  beş  illiyini  qeyd  edirlər.  Bu  gün  İlyas 
Əfəndiyevin  yubileyini  həm  də  Azərbaycanın  müxtəlif 
bölgələrində, müxtəlif mədəniyyət ocaqlarında yada salır, 
onun  haqqında  danışır,  yaradıcılığını  təhlil  edir,  onun 
keçdiyi böyük yolu bir daha göz önünə gətirirlər. Sözsüz 
ki,  tənqidçilər,  ədiblər  onun  yaradıcılığı  haqqında  daha 
geniş danışa  bilərlər.  Lakin  mən özümə  borc  bilirəm bir 
məqamı  xüsusi  olaraq  qeyd  edim  ki,  İlyas  Əfəndiyevin 
yaradıcılığı özündə böyük bir düşüncəni ehtiva edirdi və 
bu  düşüncənin  mərkəzində  ölməz  bir  vətən  hissi,  vətən-
daşlıq, doğma Qarabağ, Azərbaycan  xalqının bütövlüyü, 
onun  bu  günü  və  gələcəyi  dururdu.  Yaradıcılığının 
mərkəzində dayanan bu düşüncə onun bütün əsərlərindən 
əvvəldən  axıra  kimi  qırmızı  xətt  kimi  keçirdi.  Bu  xətt 
İlyas Əfəndiyev  yaradıcılığının  bu gün də, gələcəkdə  də 
yaşamasının təməlində durur.  
Biz  hamımız  çox  gözəl  bilirik  ki,  Azərbaycan  Milli 
Dövlət  Dram  Teatrı  bütün  mövsümlərini  məhz  İlyas 
Əfəndiyev  yaradıcılığıyla,  onun  "Hökmdar  və  qızı" 
tamaşasıyla  başlayır  və  bu  da  sözsüz  ki,  Azərbaycan 
mədəniyyət 
ustalarının, 
Azərbaycanın 
yaradıcı 
adamlarının,  teatr  ictimaiyyətimizin  İlyas  Əfəndiyev 
adına,  İlyas  Əfəndiyev  yaradıcılığına  olan  böyük  hör-
mətinin ifadəsidir. Artıq biz ənənəyə sadiq qalaraq bu işi 
yeni  quruluşlarla,  yeni  aktyor  oyunu  və  yeni  üsullarla 
təqdim  edirik.  Nəticə  olaraq  İlyas  Əfəndiyevin  əsərləri 
yaşayır və gələcəkdə də yaşayacaq.  
İlyas  Əfəndiyev  Azərbaycan  klassik  dramaturgi-
yasında  böyük  iz  qoymuş,  öz  sözünü  demiş  bir  insandı. 
Hətta 
o, 
klassik 
dramaturgiyanın 
sərhədlərini 
genişləndirdi,  Azərbaycan  dramaturgiyasında  psixoloji-

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R