Xalqımızda azadlıq, müstəqillik fikirlərini daha da gücləndirmiş oldu
Yüklə 19,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- "Rusiyanın apardığı hərbi əməliyyatların başa çatmasından xeyli əvvəl erməni millətindən olan əsgərlər böyük dəstələrlə cəbhədən öz
|
CAVANġ ĠR QƏZAS I - Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti dövründə Yelizavetpol (Gəncə) quberniyası tərkibində inzibati ərazi vahidi. 1873 il qanununa əsasən təşkil edilmişdi. Mərkəzi Tərtər məntəqəsi id i. Qə za idarə sistemi mövcud idi. Qa fqaz təqvimin in (1917) mə lu matına əsasən, ərazisi 4654,06 k v.verst, əhalisi 75730 nəfər id i; onlardan 1476 nəfəri kişi (54,79%), 34234 nəfə ri qadın (45,20%) li. Əhali, əsasən, əkinçilik, bağçılıq, ipəkçilik və maldarlıqla məşğul olurdu. Qəzada çar idarə üsuluna və sosial ədalətsizliyə qarşı çıxış lar baş vermişdi. Çarizmin devrilməsindən sonra ermənilər qəzada möh kəmlən məyə və azərbaycanlılara qarşı soyqırımına başlamaq məqsədilə tədbirlər görməyə başlamışdılar. A zərbaycan Fövqəladə Təhqiqat komissiyasının üzvü N.M.M ixay lovun ermənilərin törətdikləri talanla rdan və digər zorakılıq hərəkət lərindən zərər çə kmiş müsəlman kəndlə rin in yoxlanılması haqqında məruzəsində Cavanşir qəzasına geniş yer ay ırmışdır. Onun yazdığına görə, "Rusiyanın apardığı
digər qonşu kənd icma larına qarşı basqınlara başlayır, dağ və aran kəndlərinin ə laqəsini kəsməyə ça lışırdılar. Ermənilər 1918 ilin yaz və yay ayla rında Tə rtər su hövzəsi çayla rını bəndə salaraq, istiqa mətin i dəyişdirir, a zə rbaycanlıların ə kin lərinə zərə r vurmağa cəhd göstərirdilə r. Ermənilərin qəddarlığ ı və düşmənçilik hərəkətlə ri nəticəsində qəzanın təkcə dağətəyi hissəsinin müsəlmanlarına qarşı ən azı onlarla milyon manat ziyan vurulmuşdu.
302
Azərbaycan Xa lq Cü mhuriyyəti quru lduqdan sonra burada hakimiyyətini möhkə mləndirməyə xüsusi fikir verird i. Höku mətin 1918 il 23 iyun tarixli qərarı ilə əhali arasında yayılan xəstəliy in xarakterinin dəqiq müəyyənləşdirilməsi və bununla əlaqədar digər məsələlə rin həlli üçün qəzaya tibb işçilə ri göndərilmişdi. Ermən i təcavüzünün art ması nə zərə alınaraq, 1919 il 13 yanvar tarixli qərarla qəza Şuşa, Cəbrayıl və Zəngəzur qəzaları ilə birgə müvəqqəti general- qubernatorluqda birləşdirilmişdi. Azə rbaycan Xalq Cümhuriyyəti Höku mətin in ciddi səyləri nəticəsində qəzanı erməni işğalından qorumaq mü mkün oldu. Cü mhuriyyətin süqutundan sonra Qarabağda, o cümlədən Cavanşir qəzasında sovetləşməyə qarşı üsyanlar baş verdi. Bu üsyanlar 11 -ci Qırmızı ordu tərəfindən a mansızlıq la yatırıldı, sovetləşmə həyata keçirildi. Respublikan ın rayonlaşdırılması ilə əlaqədar Cavanşir qəzası 1929 ildə ləğv edildi.
Aзepбaйджанская Демократиская Pecnублика (1918-1920), Законодательные акты (сборник документов), Б., 1998; Paşayev A., Açılmamış səhifələrin izi ilə, B., 2001; Vəlixanlı N.,31 mart - azərbaycanlıların soyqırımı günüdür, "İpək yolu" jurnalı, 1998, №2; Azerbaycan belgelerinde ermeni sorunu (1918-1920), Ankara, 2001. CAVĠD, Hüseyn Cavid (Hüseyn Abdulla oğlu Rasizadə; 24.10.1882, Naxçıvan - 5.12.1941, Rusiya, İrkutsk vilayəti) - şair, d ra maturq (ba x Hüseyn Cavid). CEYMS REY (?-? )- A me rika Birləş miş Ştatla rı (A BŞ) ordusunun polkovniki. Antanta dövlətlərin in Ermənistana ali ko missar təyin etdiyi Ame rika polkovniki V.Has kelin müavin i o lmuşdur. 1919 ilin oktyabrında Haske l Parisə çağırıldıqda, onu əvəz edən Ceyms Rey Naxçıvanda və Şərur-Də rələyə zdə neytral zona məsələsini mü za kirə et mə k üçün Bakıya gələrə k, Azərbaycan Xa lq Cü mhuriyyəti Höku mət i ilə danışıqlar aparmış, o ktyabrın 24-də V.Haskelin Na xç ıvanda neytral zona yaratmaq barədə bəyanatını Müsəlman Milli Şurası qarşısında elan et mişdir. Bəyanata əsasən, Şərur və Na xçıvanda Amerika qubernatorluğu yaradılması, polkovnik Ed mund Dellin in qubernator təyin edilməsi haqqında iki bənddən ibarət sərəncam imzala mış, lakin Milli Şuran ın və Na xç ıvan əhalisinin təkidilə qərarını dəyişdirərə k, polkovnik De llin in Naxçıvanda general-qubernator deyil, Amerika ali ko missarının nümayəndəsi kimi qalmasına razılıq vermişdir. Cey ms Rey Naxçıvana səfərində neytral zona üçün nəzərdə tutulan bu ərazin i Azərbaycandan ayırmağın mümkün olmadığını anlamışdır. 1919 il noyabrın 23-də A zərbaycanla Ermənistan arasında bağlanmış sazişi ABŞ tərə findən tə minatçı kimi Cey ms Rey də imzalamışdır. Sazişin 3-cü bəndinə görə, tərəflər hər hansı bir məsələni dinc yo lla həll edə bilmədikdə neytral şəxslərdən ibarət münsiflə r məh kə məsinin qərarını özləri üçün məcburi hesab etməli idilər. Sa zişdə belə neytral şəxsin Cey ms olduğu göstərilird i. Cey ms Rey, hə mçin in Harbord missiyasının Azərbaycan üzrə müvə kkili olmuşdur. Pa ris sülh konfransındakı Azərbaycan nümayəndələri Ceyms Reylə görüşüb, ona lazımi materia llar təqdim et mişdilər.
Həsənov C, Azərbaycan beynəlxalq münasib ətlər sistemində (1918-1920-ci illər), B., 1993.
1915 ildə inqilab ı hərəkata qoşulmuşdur. 1918 ildə "Hümmət"in üzvü olmuş, Ba la xan ı təşkilatın ın katib i seçilmişdir. Bakı, Gəncə, Şa mxo r (Şə mkir), Tovuz və Qa za xda inqilab i iş aparmışdır. Azə rbaycan Ko mmunis t (bolşeviklər) Part iyası (AK(b)P) 1-c i qura ltayının (1920, fevral) nü mayəndəsi olmuşdur. 11-c i Qırmızı o rdunu qarşılamaq üçün bolşeviklər tərəfindən Dərbəndə göndərilmiş, 1920 ilin aprelində müdaxiləçilərlə birlikdə "III internasional" zirehli qatarında Ba kıya gəlmiş, bolşevik müda xiləç ilərinə qarşı Gəncə üsyanının (1920) yatırılmasında fəa l iştirak et mişdir. Cəbiyev AK(b)P daxilindəki ixt ila fla rda Nəriman Nə rimanova qarşı duran qrupun ü zvü id i. 1922-23 illə rdə Moskvada "Qızıl Şərq" jurnalının, 1923-27, 1929-30 illərdə " Ko mmunist" qəzetinin redaktoru olmuşdur. 1927-29 illərdə AK(b)P MK-nın şöbə müdiri işləmiş, 1930 ildən SSRİ ko lxo z mərkəzinin sədr müavin i, SSRİ Xalq Yey inti Sənayesi Ko missarlığ ı siyasi idarəsinin rəis müavin i o lmuşdur. Ko mmun ist İnternasionalının 5-c i konqresinin, part iyanın 16-cı qurultayın ın nü mayəndəsi seçilmişdi. Repressiyaya məru z qalmışdır.
Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, c.5-6, B., 2000-2001; Hüseynov A.Ə., Həbib Cəbiyev, B., 1975 .
inzibati ə ra zi vahidi. 1873 il qanununa əsasən təşkil ed ilmişdi. Mərkəzi eyni adlı yaşayış məntəqəsi id i. 19 əsrin əvvəllərində Rusiyanın Azərbaycana qarşı işğalçılıq müharibəsində vuruşmuş rus zabitlərindən P.M.Karyaginin (1761-1807) ad ı ilə Karyagin qəzası (1905) adlandırılmışdı. Qəza idarə sistemi mövcud idi. Qafqa z təqvimin in (1917) mə lu matına görə, əra zisi 3276,31 k v. verst (1 verst=1,0668 k m), əhalisi isə 89584 nəfə r idi. Qə za əha lisin in 44493 nəfə ri (49,66%) kişi, 45091 nəfə ri (50,33%) qadın idi. Əhali, əsasən, əkinçilik, bağçılıq, ipəkçilik və maldarlıqla məşğul olurdu. Qəzada çar idarəçilik rejiminə və sosial ədalətsizliyə qarşı kəndli ç ıxışla rı baş vermişdi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulduqdan az sonra, Hökumətin 1918 il 30 iyul tarixli qərarı ilə qə zanın əvvəlki adı bərpa edilmişdi. 1919 il 13 yanvar tarixli qərar əsasında Cavanşir, Şuşa və Zəngəzur qəzala rı ilə birlikdə müvəqqəti general-qubernatorluqda birləşdirilmişdi. A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Höku mətin in və yerli idarə orqanlarının tədbirlərinə baxmayaraq, erməni-daşnak silahlı dəstələri qəzanın yerli türk- müsəlman əhalisinə qarşı soyqırımları törətməyə can atırdılar.
303
1918 il dekabrın ilk günlərində ermənilər qəzanın azərbaycanlı əhalisinə qarşı silahlı qətllərə başlamışdılar. Ermən ilərin azərbaycanlılar üzə rinə basqınları və soyqı-rımla rı 1919-20 illərdə də davam et mişdi. A zərbaycan Fövqəladə Təhqiqat Ko missiyasının üzvü N.M.Mixay lovun erməni talan larından və digər zorakılıq hərəkətlərindən zərər çəkmiş müsəlman kəndlərinin yo xlanılması haqqında məruzəsində Cəbrayıl qəzası ü zrə də ətraflı mə lu mat verilir. Burada ermənilərin müsəlmanlara qarşı törətdikləri cinayətlərin yalnız bir qis mi - adbaad 17 ciddi fakt göstərilir. Həmin faktlardan ermən ilərin azərbaycanlı kəndlərini viran qoyması, əhalisini vəhşicəsinə qırması, ma l-mü lkünü qarət etməsi aydın olu r. Ermən ilərin bütün cəhdlərinə baxmayaraq, A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Höku məti Qarabağda erməni təcavüzünün qarşısını ala bildi. Respublikanın rayonlaşdırılması ilə əlaqədar Cəbray ıl qəzası 1929 ildə ləğv edildi. Əd.: Aзepбaйджанская Демократиская Pecnублика (1918-1920), Законодательные акты (сборник документов), Б., 1998; Paşayev A., Açılmamış səhifələrin izi ilə, B., 2001; Vəlixanlı N., 31 mart - azərbaycanlıların soyqırımı günüdür, "İpək yolu" jurnalı, 1998, № 2; Azerbaycan bölgelerinde ermeni sorunu (1918-1920), Ankara, 2001. CƏBRAYIL QƏZASI BARƏDƏ QƏRAR - Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Hö ku mətinin tarixi adların bərpa olunması haqqında qəbul etdiy i qərarlardan biri. 1918 il 30 iyul tarixli qərarla A zərbaycana qarşı işğalçılıq müharibəsinin iştirakçısı rus generalı P.M.Karyaginin adını daşıyan qəzanın tarixi ad ı bərpa olunaraq Cəbrayıl qəzası adlandırılmışdır.
maarifçi, pedaqoq, metodist, publisist, yazıçı, şair. Şamaxı şəhər məktəbin i bitirmişdir (1901). 1908 ildən pedaqoji fəaliytə başla mış, Şa ma xı (1908-14) və Bakı (1914 ildən) məktəblə rində müə llimlik etmişdir. Cəbrayılbəyli və Zülfüqar bəy Hacıbəyli Şamaxıda "Nicat" maarif cəmiyyətinin şöbəsini açmaq məqsədilə 1915 ilin yayında Üzey ir bəy Hacıbəylinin "Arşın mal alan" musiqili ko med iyasını tamaşaya qoymuşlar Bakı mətbuatında, əsasən, "Məktəb" jurnalında uşaq pyesləri, hekayələr,şeirlər dərc etdirmişdir. Ağalı bəy Naseh, Mirzə Ələkbər Sabir və Abbas Səhhətlə yaxın dost olmuşdur. "Cəmo"
imzasıyla şeirlər
yazmışdır (A zərbaycan Respublikasın ın hazırkı h imn inin mətnin in müəllifinin Cəmo Cəbrayılbəyliyə mə xsus olması fikri də var; belə ki, 1919 ildə Bakıda dərc ed ilən "Milli nəğmələr" kitabındakı " Vətən marşı" şerinin mətni indiki himnin sözləri ilə eynidir. Şerin sonunda isə "Cə mo bəy" imzası qeyd olun muşdur). Cəbrayılbəyli 1922 ildə orta mə ktəb müəllimləri ha zırlayan a li pedaqoji kursları bit irmiş, "Zükur" darülmüəlliminə (pedaqoji texn iku muna) müəllim, sonralar dərs hissə müdiri təyin edilmişdir (1922-31). 1931 ildə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutuun biologiya fakültəsini bitirmiş, 1932-37 illərdə Sənaye Akademiyasında (Bakı), Bakı Müəllimləri Tə kmilləşdirmə İnstitutunda, 1938-64 illərdə
A zərbaycan Elmi-Tədqiqat İnstitutunda işləmişdir. 1942 ildə namizədlik d issertasiyası müdafiə edərək, pedaqoji elmlər na mizədi, dosent adı almış, elə hə min il Azə rbaycanın əmə kdar müə llimi adına layiq görülmüşdür. Cəbrayılbəyli Azərbaycanda pedaqoji kadrların hazırlan masına və tərbiyə olunmasına böyük əmək sərf et mişdir. O, b ir sıra dərsliklərin ("Təbiətə ilk addım", Mü xtəsər nəbatat", "Heyvanat dərsləri" və s.), 30-dan ço x e lmi-metodik kitab və kitabçanın müəllifid ir. "Şərəf nişanı" ordeni və bir ço x medallarla təltif edilmişdir. 1964 ildə fərdi təqaüdə çıxmışdır. Şamaxıda "Şahixəndan" qəbiristanlığında M.Ə.Sabirin qəbri yanında dəfn edilmişdir.
Əsərləri: Botanikanın tədrisi haqqında, B., 1955; Xatirələrim, B., 966; Təbiət haqqında hekayələr, B„ 1972.
CƏFƏROV Əliyusif Abutalıb oğlu (14.1.1901, Bakı - ?) Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin xüsusi qərarı (bax Xaricə Təhsil almağa göndərilən azərbaycanlı tələbələr haqqında qərar) ilə dövlət hesabına ali təhsil almaq üçün xaricə göndərilmiş tələbələrdən biri. Bbakı kişi gimnaziyasını bitirmişdir 1919).Parlamentin 1919 il 1 sentyabr tarixli qərarına əsasən, təhsilin i fizika – riya ziyyat sahəsində davam etdirmə k üçünTürkiyəyə göndərilmişdir. Sonra kı ta leyi barədə mə lu mat aşkar o lunma mışdır. CƏ FƏROV (C ə f ə r z a d ə ) Mə mməd Yusif Hac ıbaba (14.3.1885, Bakı- 15.5.1938, Bakı, Şağan k.)-A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin banilərindən biri; Cü mhuriyyət Parla mentinin sədr müavin i (2.2.1920 - 27.4.1920). Bakı kişi gimna ziyasını (1907) və Moskva Dövlət Un iversitetinin hüquq fakültəsini (1912) fərq lən mə dip lo mu ilə b itirmişdir. Təhsil illərində Moskvada oxuyan azərbaycanlı tə ləbələrin yaratdığı "Azə rbaycan etnoqrafik konsert gecələri‖n in və "Azərbaycan həmyerlilər təşkilatı"nın üzvü, sonralar isə rəhbərlərindən biri olmuşdur.
304
Ali təhsilini başa vurandan sonra Bakıya qayıdaraq, məhkə mədə andlı hakim kö məkç isi vəzifəsində çalışmışdır. Hüquqşünas kimi ş əhər əhalisinin hörmətin i qa zanan 27 yaşlı Mə mməd Yusif 1912 ildə Bakı, Ye lizavetpol (Gəncə) və İrəvan quberniyalarının müsəlman əhalisi tərəfindən 4-cü Dövlət dumasına deputat seçilmişdir. O, 4-cü Dövlət dumasında Cənubi Qafqazdan yeganə müsəlman deputat idi.
M.Cəfə rov 1912-17 illərdə Sankt-Peterburqda fəaliyyət göstərən 4-cü Dövlət du masının 5-ci bölməsinin, Müsəlman fraksiyasının, büdcə, köçürmə, sorğu, məhkəmə islahatı, hərbi və dəniz işləri üzrə ko missiyaların ın üzvü seçilmişdi. O, dumada Rusiya baş nazirin in hesabatı, gömrük departamentinin xərcləmə dərəcəsi, köçürmə idarəsi ü zrə xərclərin smetasına dair büdcə komissiyasının hesabatı, 1913 ildə Cənubi Qafqazın bəzi yerlərində məhsulsuz qalmış əhaliyə kö mək tədbirləri, müharibə və s. məsələlərin mü zakirəsi zamanı çıxışlar etmiş, çar hökumətinin müstəmləkəçilik siyasətini, Cənubi Qafqaz əhalisinə, xüsusən müsəlman ların maariflən məsinə laqeyd münasibət göstərildiy ini, hüquqların ın məhdudlaşdırıld ığın ı, milli məktəblərin bağlandığ ını tənqid etmiş və kazarmaya çevrilmiş məscid lərin qaytarılmasını Müsəlman fraksiyası adından tələb etmişdir.
Çarizmin köçürmə siyasətinə öz mənfi münasibətini bildirən M.Cəfərov, bunun "yerli ünsürü sıxışdırmaq yolu "ilə ucqarlarda rus ünsürünü gücləndirmə k" məqsədi daşıdığın ı gös tərirdi. Köçürmə nəticəsində ən ya xşı torpaqların yerli əhalidən alınıb gəlmə əhaliyə verilməsini, yerli əhalin in yaşamaq imkan larının əlindən alın masını M.Cəfərov ―dövlət işi yox", yerli əhaliyə qarşı yönəldilmiş "dövlət bəlası‖ hesab edirdi. M. Cə fərov San kt-Peterburqda olduğu dövrdə Lənkəran balıqçıla rı, Şa ma xı müə llimlə ri, müsəlman ruhanilə ri ona bir deputat kimi müraciət etmişlər. O, əhalinin irə li sürdüyü məsələri həll et mək üçün bir sıra dövlət idarə ləri və nazirliklə rlə əlaqə saxlamış, onların həllinə çalış mışdır. Fevral inqilabını (1917) rəğbətlə qarşılayan M.Cəfərov 1917 ilin martın 9-da Müvəqqəti hökumətin göstərişi ilə 4-cü Dövlət du masının üzv lərindən yaradılan Xüsusi Zaqafqaziya Komitəsinin tərkib inə daxil id i. Hə min ko mitədə ona sənaye və ticarət işlərinə rəhbərlik tapşırılmışdı. Bu ko mitə ―Müvəqqəti hökumət tərəfindən 1917 il martın 6-da bütün xalqa elan olun muş prinsiplər əsasında Zaqafqaziya diyarında möhkəm qayda yaratmalı və diyarda hakimiyyət orqanını təşkil et məli id i". M. Cəfə rov Fevra l inqilabı nəticəsində əldə olun muş azadlığ ı müdafıə et mə k, qoruyub saxla maq üçün bütün s əyləri birləşdirməyə çağırırdı: "Bu azad lığ ı əlinizdən verməyin onu əlinizdə möhkəm saxlayın, iç işləri barədə isə sonra danışarıq‖. Çarizmin devrilməsi ərəfəsində fəaliyyət göstərmiş 4-cü Du ma tribunasından istifadə edən M.Cəfərov öz səsini mü xalifətin səsinə qoşaraq "mərkə zləşdirilmiş bürokratik me xanizmin Rusiyanın özgə xa lqla rın ın milli hisslərin i" təhqir etdiyini ta m açıqlığı ilə bildirmişdi.
M.Cəfə rov 1917 il aprelin 15-20-də Qa fqaz müsəlmanla rın ın Bakıda keçirilən qurultayında ç ıxış et miş, müsəlman ları birliyə çağırmışdır. Həmin il noyabrın 15-də Tiflisdə yaradılan Zaqafqaziya Ko missarlığında M.Cəfərov ticarət və sənaye komissarı vəzifəsini tutmuşdu.
M. Cəfə rov 1918 il fevra lın 23-dən Tiflisdə işə başlayan Zaqafqaziya seyminin Müs əlman fra ksiyasının üzvü, bu fraksiyanın ü mu mi rəyasət heyətinin sədr müavini idi. O, seymin və Müsəlman fraksiyasının iclaslarında dəfələrlə çıxış edərək, Cənubi Qafqa z xalq larını dostluğa, ədavəti aradan qaldırmağa, ə ldə edilmiş azad lığ ı qoru mağa çağırmış,Türkiyə dövləti ilə danışıqlara başlamağı və sülh sazişi bağlamağı təklif etmişdir. 1918 il may m 27-də Müsəlman fra ksiyasının fövqəladə ic lasında Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin sədrliyi ilə yaradılan Müvəqqəti Milli Şuranın İcraiyyə Ko mitəsinin tərkibində M.Cəfərov da seçilmişdi. M.Cəfə rov Azə rbaycan Milli Şu rasının 1918 il may ın 28 –dəki ic lasında qəbul etdiyi İstiqlal bəyannaməsini imzayanlardan biri olmuşdur. Hə min iclasda Fətəli xan Xoyskinin təşkil etdiy i ilk Azə rbaycan Höku mətinin tərkibində M.Cəfə rov t icarət və sənaye naziri vəzifəsin i tut muşdur.Hə min il iyunun 17-də bu Hö ku mət istefa verd ikdən sonra, M.Cəfərov Azə rbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin Gü rcüstan Respublikasında diplomat ik nu mayəndəsi olmuşdur (1918 il iyunun axırla rından 1919 il mart ın ortalarına kimi). O, bu vəzifədə Azərbaycan və Gü rcüstan hökumətlə ri a rasında dostluq əlaqələrinin yaradılmasında, keçmiş Zaqafqaziya Demo kratik Federativ Respublikasının əmlakın ın bölüşdürülməsində, Gü rcüstan və Dağlılar respublikaları nü mayəndələrinin Tiflisdə keçirilmiş konfransında yaxından iştirak etmiş və Azərbaycanla Gürcüstan arasında əlavə müvəqqəti kağ ız bura xılması haqqında müqaviləni imzala mışdır.
1919 il ma rtın 14-də Nəsib bəy Yusifbəylinin təşkil etdiyi 4 –cü hökumətdə M.Cəfə rov xaric i işlə r naziri və zifəsini tutmuş, bu vəzifədə 1919 il dekabrın 22-ə qədər çalışmışdır. M.Cəfərov bir dip lo mat kimi A zərbaycan Respublikasın ın mənafey ini müdafiə et mişdir. Bu onun imza ladığı Gürcüstan və Azərbaycan respublikala rı arasında hərbi-müdafiə sahəsində əməkdaşlıq haqqında müqavilədə, Ermən istan, Gürcüstan və Azərbaycan respublikaları arasında sazişdə, azərbaycanlılara qarşı soyqırımı və ayrı-seçkilik siyasəti əleyhinə Ermən istan xarici işlər nazirliyinə, müsəlman əhalisinin mənafeyinin, əmlakın ın müdafiə edilməsi Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün qorunması barədə B. Britaniyanın Cənubi Qafqazdakı və Bakıdakı qoşunların ın ko mandanlıqlarına göndərdiyi notalarda və s. aydın əksin i tapmışdır. M. Cə fərovun sərəncamı ilə çar Rusiyasının Cənubi Qa fqazda siyasətinə dair sənədlər toplusunu hazırla maq üçün xüsusi komissiya yaradılmışdı (bax Dokumentı po russkoy politike v Zakavkazye).
305
1920 il fevralın 2-də Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin təklifı ilə Azərbaycan Parlamenti sədrin in birinci müav ini seçilmiş və Cü mhuriyyətin süqutunadək bu vəzifədə çalış mışdır. M.Cəfərov 1920 il aprelin 27-də Parlamentin son iclasında gərgin mü za kirələ rdən sonra hakimiyyətin Azərbaycan Müvəqqəti İnqilab Ko mitəsinə verilməsi haqqında qərarı imzalamışdır. Cü mhuriyyətin süqutundan sonra Azərbaycanın pambıqçılıq və şərabçıhq trestlərində hüquq məsləhətçisi vəzi- fəsində çahşmışdır. Əd .: Aзepбaйджанская Демократическая Pecnублика (1918-1920), Парламент (стенографические отчеты), Б., 1998; Aзepбaйджанская Демократиская Pecnублика (1918-1920), Внешняя политика (документы и материалы) , Б., 1998; Azərbaycan Demokratik Respublikası. Azərbaycan Hökuməti. 1918-1920, B., 1990;Nəsibzadə N., Azərbaycan Demokratik Respublikası (məqalələr və sənədlər), B., 1990; Həsənov C, Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində (1918-1920-ci illər), B., 1993; Azərbaycan Cümhuriyyəti (1918-1920), B., 1998; Seyidzadə D., Azərbaycan XX əsrin əvvəllərində: müstəqilliyə aparan yollar, B., 1998. Qasımov M ., Azərbaycan Xalq Cümhuriyy əti Xarici İşlər Nazirliyinin şəxsi heyəti, B., 2002. Yüklə 19,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|