324
Dekabr 2013
məşhur dramaturquna çevrilmişdi. Ümumiyyətlə, dra-
ƏDƏBİYYAT VƏ QEYDLƏR
maturqun son üç pyesi İngiltərənin ictimai fikrində
dərin təbəddülat doğurmuşdu. Ölkənin rəsmi dairələ-
1.Daniel Defoe. “The True-Born Englishman”.
rinin və rəsmi mətbuatın Fildinqin siyasi zərbələrinə
www.google.com
reaksiyası onun bu əsərlərlə hədəfə necə sərrast vur-
2. Kornilova E. Daniel Defo və onun “Robinzon
duğuna dəlalət edirdi. “Siyasətdə macəra axtaran” tə-
Kruzonun macəraları” romanı. – Daniel Defo, “Robinzon
xəllüsü altında gizlənmiş bir müəllif hökumətyönlü
Kruzonun həyatı” kitabında. B., 1958.
“Dailу Qazette” (“Gündəlik qəzet”) qəzetində drama-
3. Нерсесова М. Даниель Дефо. М., 1960.
turqu və teatrı hədələyirdi ki, əgər belə ruhda davam
4. Fildinqin dövründə “paskvin” çoxişlənən söz
etsələr, onları böyük təhlükə gözləyir. O yazırdı: tə-
idi. Son renessans dövründə papa Romasında işlənən
əssüf ki, “Paskvin” və “Tarix təqvimi” əsərlərinin
“Paskvino” sözündən alınmışdı. XVI əsr italyan
müəllifi Fransada yaşamır ki, onu tutub Bastiliyaya
eruditi Kastelvetronun danışdığı rəvayətə görə, Roma
salasan. (15, 31).
küçələrinin birində körpünün altından tapılmış sınıq
Fildinqin satirik əsərləri arasında “Müasir lüğət”
antik heykəli Paskvin adlandırmışdılar, ona görə ki,
(“A Modern Dictionary”) pamfletindən bəhs edilməsə,
burada məşhur dərzi, məzhəkəçi və hazırcavab bir
böyük yazıçının satirik dühası haqqındakı
şəxs olan Paskvinonun emalatxanası yerləşirdi. Elə o
mülahizələr natamam qalmış olar. Lüğətdə verilmiş
zamandan da meydanda qoyulmuş heykəl parçasına
əlli beş sözdən hər birinin “izah”ı ingilis
şəhərliləri əyləndirmək üçün satirik şeirlər,
cəmiyyətinin (bəlkə, ümu miyyətlə, insan
epiqramlar yapışdırmaq adət halını almışdı. Hətta,
cəmiyyətinin) bu və ya digər naqısliyinə açılan sərrast
Paskvin ilə yaxınlıqda yerləşən Marforio adlı heykəl
atəş idi. Bir neçə sözün “izah”ına nəzər yetirək:
arasında “məzhəkə yarışı” keçirilirdi; Marforioya
“BÖYÜKLÜK – cansız əşya haqqında işlədiləndə
günün vacib məsələlərinə aid yazılı suallar verilir,
onun böyüklüyünü, insan haqqında işlədiləndə çox vaxt
Paskvin isə onlara adlarını gizli saxlayan müəlliflər
onun alçaqlığını və heçliyini bildirir”; “LƏYAQƏT –
vasitəsilə gülməli, kəskin epiqramlarla cavab verirdi.
hakimiyyət, rütbə, sərvət”; “SƏFEH – yoxsulluğu,
Beləliklə də, “paskvin” sözü İngiltərədə “kəskin
vicdanlılığı, təmizliyi və sadəliyi özündə birləşdirən
satirik”, “pamfletçi” mənasında işlənirdi. “Paskvil”
mürəkkəb anlayış”; “KAPİTAN, POLKOVNİK – üzə-
(həcv) sözü də “paskvin”dən törəmədir.
rinə qara lentli(16) baş qoyulmuş kötük”; “GÖZƏL-
5. Линдсей Дж. Генри Фильдинг. Пер. с анг. –
LİK – qadını, adətən, məşuqə edən keyfiyyət”; “AL-
«Известия», 12/ X 1954.
ÇAQ, YARAMAZ – rəqib partiyanın üzvü”; “HEYVAN
6. Мокулский С. С. Генри Фильдинг – великий
– bu söz ilə insanda düzlüyün və vicdanın olması
английский просветитель. – В кн: Генри Фильдинг,
nəzərdə tutulur; daha dar mənada “filosof” deməkdir”;
«Избранные произведения» . Т. 1. М., 1954.
“MİSKİN – 1200 nəfəri çıxmaq şərtilə Böyük Britani-
7. Фильдинг Г. Избранные произведения. В двух
yanın bütün əhalisi” və sair.(17, 262-264). ”Müasir
томах. Т. 1. М., 1954.
lüğət”i oxuyan oxucu onun bu gün də nə dərəcədə
8. Henry Fielding. www.ruthnestvold.com/fielding
müasir olduğu üzərində düşünə bilər.
9.Головня И. В. Великий просветитель и
Xatırladılan təhlükəni çox gözləmək lazım gəlmə-
гуманист Генри Фильдинг. М., 1954.
mişdi. 1737-ci il iyunun 21-də kral “Senzura haqqın-
10. Мокулский С. С. Генри Фильдинг – великий
da akt”ı imzaladı. Bu qanuna görə, teatrlar bundan
английский просветитель. – В кн: Генри Фильдинг,
sonra yalnız kral tərəfindən verilmiş lisenziyaya ma-
«Избранные произведения» . Т. 1. М., 1954.
lik olduqları halda fəaliyyət göstərə bilərdilər. Bütün
11. Фильдинг Г. Избранные произведения. В двух
pyeslər qabaqcadan lord-kamergerin senzurasından
томах. Т. 1. М., 1954.
keçməli idi. Dramaturqlara bundan sonra siyasi mə-
12. Алексеев М. П. Английская литература.
sələlərə toxunmaq və səhnədə dövlət xadimlərinin ob-
Очерки и исследования. М., 1991.
razını yaratmaq qadağan olunurdu. (18, 317). Bu qa-
13. Роджерс П. Генри Фильдинг. М., 1984.
nundan sonra iki teatrdan savayı Londonun bütün tea-
14. Мокулский С. С. Генри Фильдинг – великий
trları bağlandı. İngilis dramaturgiyası və teatrı sonrakı
английский просветитель. – В кн: Генри Фильдинг,
bir neçə il ərzində dərin böhran keçirdi.
«Избранные произведения» . Т. 1. М., 1954.
Satirik janrların qarşısına sədd çəkilsə də, bu
15. Соколянский М. Г. (книга очерков). Киев,
sahədəki zəngin təcrübə ingilis teatrına və ədəbiyya-
1975.
tına güclü parodik-satirik bir cərəyan gətirdi və bu
16. Qara lent zabiti fərqləndirən əlamət idi.
təcrübədən XIX əsrdə siyasi qrotesk ustaları olan Bay-
17. Фильдинг Г. Избранные произведения. В двух
ron, Dikkens, Tekkerey və Şou geniş istifadə etdilər.
томах. Т. 1. М., 1954.
Ən əsası, həyat həqiqətlərinin inikasına əsaslanan və
18. Мокулский С. С. Генри Фильдинг – великий
dövrün gerçəkliklərini bütün reallığı ilə əks etdirən
английский просветитель. – В кн: С. Мокульский,
bu əsərlər formalaşmaqda olan ingilis realist maarifçi
«О театре». М., 1963.
ədəbiyyatının əhəmiyyətli bir qolunu təşkil edirdi və
ingilis maarifçi realizminin bir ədəbi metod kimi
təşəkkülündə mühüm rol oynamışdı.
52
PROZA
PROZA
Dostları ilə paylaş: |