Xiii respublika elmi konfransının mater I allari (Bakı, 24 may, 2013) Bakı – “Elm və təhsil” – 2013 azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi
Yüklə 4,06 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azadə Musayeva (Əlyazmalar İnstitutu) İbrahİm Bərdəİnİn türk “Dİvan”ı əlyazmalarının paleoqrafİyası, struktur özƏllİklərİ və tekstolojİ müqayİsəsİ
- Ankara Milli kitabxanası F.B.–127
- Rusiya Federasiyası EA Şərqşünaslıq İnstitutunun Sankt – Peterburqdakı Əlyazmalar bölməsində B-1206
- Vatikan Apostol kitabxanasındakı Vat. Turco.216
- İstanbul Millət kitabxanası Carullah Vəliyüddin əfəndi-1661
- İstanbul Universiteti kitabxanasındakı T-890
- Tərcibənd: Dinlə sözün sanə derəm, ey əmu. (203b-205b; R., I, 346) Tərkibənd
|
Ədəbİyyat: 1. Предисловие к книге «Рукописная книга в культуре наодов Востока». Очерки. Книга первая.-М.1987. 2. Конрад Н.И. Старое востоковедение и его новые задачи. Запад и Восток. Статьи -М., 1972. 3. Хайруллаев М.М., Бахадиров Р.М. Абу Абдаллaх ал-Хорезми. -М.: «Наука», 1988. 4. Халидов А.Б. Арабские рукописи и арабская рукописная традиция. –М:1985. 5. Акимушкин О.Ф. Персидская рукописная книга. «Рукописная книга в культуре народов Востока». Очерки. Книга первая.- М. 1987. 6. Терентьев-Катанский А.П. С Востока на Запад (Из истории книги и книгопечатания в странах Центральной Азии). – М., «Наука». 1990 7. Rəcəbov Ə., Məmmədov Y. Orxon-Yenisey abidələri . Bakı: “Yazıçı”, 1993 8. Дмитриева А.В. Тюрккоязычная арабописьменная рукописная книга по ее ареалам. «Рукописная книга в культуре нвродов Востока». Очерки. Книга первая.-М.1987. 9. Türk ədəbiyyatında ilk mutasavvifler. Prof. Dr.Fuad Köprülü. Diyanet İşleri Bakanlığı Yayınları.-Ankara: 1991 10. Казиев А.Ю. Художественное оформление Азербайджанской рукописной книги XIII-XVII веков. М., «Книга». 1977. 11. Казиев А.Ю. Художественно-технические материалы средневековой рукописи. Баку., Изд. Академии наук. Азерб. ССР, 1966. 12. Ketabarayi dər təməddone-eslami. Nəcib Mail Hərəvi. Məşhəd: Astane-Qodse-Rizəvi. 1372 13. Divani-Türki. Füzuli. Be ehtemame-Əmin Siddiqi. Tehran. 1374. 14. Kınalı-zade Hasan Çelebi. Tezkiretüş-şuara”. I cilt. Eleştirmeli baskıya hazırlayan: Dr. İbrahim Kutluk. Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ankara. 1978 15.Kınalı-zade Hasan Çelebi. Tezkiretüş-şuara”. II cilt. Eleştirmeli baskıya hazırlayan: Dr. İbrahim Kutluk. Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ankara. 1989 16. Məhəmməd Füzuli. Divan. Elmi-tənqidi mətn: Hacı Mayıl Əliyev. Bakı: “Şərq-Qərb”. 1996 17. Məxzənül-əsrar. Həkim Nizami Gəncəvi. Həvaşi və şərhe-luğat və təshih və muqabele ba si nosxe: Vəhid Dəstgərdi. Tehran: Ərmağan. 1313 18. Məxzənül-əsrar. Nizami Gəncei. Təshih və təliq: Doktor Behruz Sərvətiyan. Tehran: Tus. 1363 19. “Şərhüt-təərrüf li məzhəbüt-təsəvvüf”. Xacə İmam Əbu İbrahim İsmayıl ibn Məhəmməd Buxari. Təshih və təliq: Məhəmməd Rövşən. Tehran: “Əsatir”, 1361. 20. “Məfatihül-ecaz fi şərhi-Gülşəni-raz” Məhəmməd Lahici. Təshih və təliq: Məhəmməd Rza Bərzgər Xaliqi və İfrat Kərbasi. Tehran: Zəvvar, 1371 21. Təmhidat. Eynəlqüzzat Həmədani. Təshih və təliq: Əfif Üsiran. Tehran: Ketabxaneye-Mənuçehri. 1373 22. Catalogue of the persian manuscrripts in the british museum by Charles Rieu. Pr.Dr. Reprinted. 1966 23. Кныш А.Д., Мусульманский мисцизм. Краткая история.– М.- С- П.:, «Диля», 2004 24. Tezkire-i Mucib: İnceleme – Tenkitli Metin – Dizin – Sözlük. Kudret Altun. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı. 1997 25. Грантовский Э.Ф., Послесловие к книге «Зороастрийцы (Верования и обычаи). Мэри Бойс. М. «Наука». 1988. 26. Akademik yazım ihlalları. İ. Hakkı Demirel, Burçin Erol, Cem Saraç. TUBİTAK, ULAKBİM . –Ankara: 2011 27. E.J. Wilkinson GIBB. Osmanlı Şeir Tarihi (I-II). Tercüme: Ali Çavuşoğlu. AKÇAĞ yayınları. 28. Ч.А.Стори. Персидсая литература. (Био-библографический обзор). В трех частях. Перевел с английского, переработал и дополнил Ю.Э Брегель. М., ГРВЛ. 1972 29. Yunus Emrə. Divan və Risaletün Nushiyye. Dr. Mustafa Tatçı. HYAYINLARI. 2011 30. Nizami Gəncəvi. Sirlər xəzinəsi. Müqəddimə, filoloji tərcümə, şərh və lüğət: R. Əliyev. B.1981 31. Cameül-əlhan. Əbdülqadir İbn Qeybi Hafiz Məraği. Be-ehtemame- Təqi Bineş. Tehran: Moəsseseye-motaleat və təhqiqate-fərhəngi. 1366. 32. Məqasidül-əlhan. Əbdülqadir İbn Qeybi Hafiz Məraği. Be-ehtemame-Təqi Bineş. Tehran: Moəsseseye- motaleat və təhqiqate-fərhəngi. 1344. 33. Kamandar Şərifli. Mətnşünaslığın nəzəri əsasları. Bakı: “Nurlan”. 2011). 34. Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri. “Elm və təhsil”. 2012 35. Nizamişünaslığın müasir problemləri və Nizami dünyası ilə ümumi tanışlıq (“Sirlər xəzinəsi”ndən “İskəndərnamə”yə “Nizamişünaslıq”, AMEA, Gəncə regional elmi mərkəz. 2012, № 2.
Türkdilli təsəvvüfi poeziyanın mükəmməl örnəklərini həm də 30 ildən artıq yaşadığı Misirdə yaratmış, nadir istedadı ilə seçilən Şeyx İbrahim Gülşəni Bərdəinin vətənində əlyazması mövcud olmayan türk “Divan”ının fərqli xarici məmləkətlərdə üzə çıxardığımız 14 nüsxəsindən 6-sının surətini əldə etməyə müvəffəq olmuşuq. Bunlar 3-ü İstanbul (1 Universitet, 2 Millət kitabxanası) olmaqla, Sankt-Peterburq, Vatikan Apostol və Ankara nüsxələridir. Burada anılan əyazma nüsxələrinin paleoqrafiyası, struktur özəllikləri və tekstoloji müqayisəsindən qısaca bilgi veririkirik:
Başalnır: Ey məhəbbətdən təcəlla eyləyən eynül-bəqa, Elminin eynin görən latəyindən liqa. Bitir: Gülşəniyə zuyi-ziya verəli nuri-Mustəfa, Deyər: ümmət olan millət, ver səlavat Məhəmmədə. 6b vərəqində bir sətir üzərindən xətt çəkilib, üstündə daha doğru variant olduğu düşünülən yeni bir misra yazılıb. Bu misranın digər bir nüsxədən götürüldüyünü düşünmək olar. 32b, 33a vərəqlərinin hər birində 2, 107a vərəqindəki 1 misra üzərindən xətt çəkilib. Haşiyələrdə bir sıra əlavələr şəklindəyazılar nəzərə çarpır. Əlyazma boyunca sırf şeirlərlə bağlı düzəlişlər də nəzərə çarpır. Haşiyələrdə, mətnin köçürüldüyü xətlə yazılmış şeirlərin köçürücü tərəfindən sonradan başqa nüsxədən götürülüb əlavə edildiyini düşünürük. Əslində bu nüsxədə fərqli janrlarda 450 şeir vardır. Qəzəllər 17 hərfi əhatə edir. Mətndəki şeirlər divan üslubunda ardıcıl düzülməyib, biz əlifba sırası ilə qruplaşdırıb veririk:
23 məsnəvi – qəsidə nüsxədəki 336, 337, 338, 339, 340, 341, 343, 344 (münacat?), 345, 346, 347, 348, 349, 350, 351, 352, 353, 354, 355, 356, 357, 358, 359 saylı şeirləri əhatə edir. Fəxri Bilgə nüsxəsi Gülşəni “Divan”ının yeganə nüsxəsidir ki, burada şairin 22 qəsidə və tərcihi yer alıb. Yeganə nüsxədə yer aldığından onları hələlik nəşrə daxil etmədik. Fəqət, başlanğıclarını gələcək araşdırmalara faydalı olacağını düşünərək aşağıda təqdim etməyi məqsədə uyğun saydıq: FB – 127 : qəsidələr
Nüsxədə 2 tərcih ikinci qrupdakı qəzəllərin arasında verilib. Sıra sayı ilə 349, 350, 351, 352. № 349-360 qəzəllər, 361-362 tərcihlər, 363-366 qəzəllərdir. Qəzəllər birinci qrupdakı kimi yenə də ənənəvi divan quruluşunda deyil, qarışıqdır. Bu səbəbdən hərflərini göstərməklə qəzəllərin, hansı ki, sayı 15-dir və 2 tərcihin sırasını göstəririk: 1. № 349 ن; 2. № 350 ه; 3. № 351 ل; 4. № 352 ر; 5. № 283 ل; 6. № 355 ن; 7. № 356 ک; 8. № 357 ک; 9. № 358 ک; 10. № 359 ن; 11. № 360 آ; 12. № 361 Tərcih; 13. № 362 Tərcih; 14. № 363 ز; 15. № 364 ن; 16. № 365 ه; 17. № 366 آ;
Kataloqda Gülşəni “Divan”ının köçürülmə tarixi kimi göstərilən h.884 (1484)-cü il isə Rövşəninin “Çobannamə”sinin yazılma tarixidir. Təsvirdə “Çobannamə”nin mexaniki olaraq nüsxəyə əlavə edildiyi göstərilir. Halbuki, Rövşəni Divanı nüsxələrinin əksəriyyətində ona məxsus “Çobannamə” məsnəvisi yer almaqdadır. Və bu məsnəvini onun Mövlananın “Məsnəvi”sindən yaradıcı tərcümə etdiyi də məlum faktdır. L.Dmitriyeva daha 4 “Çobannamə” təsvirini də buraya əlavə etmişdir. Əslində isə bu nüsxə Rövşəni və Gülşəni “Divan”larının naməlum birgə əlyazmasıdır. Mətnşünaslıq tarixində iki yerə ayrılmış bir abidə və ya əlyazmanın iki, bir əlyazmada bildirilmiş iki əsərin bir abidə kimi təqdim edilməsi təsadüfləri az olmamışdır (Lixaçev, 11). Eyni zamanda yaradıcılıqları, mənəvi dünyaları bir-birinə yaxın sayılan neçə-neçə sənətkarın əsərlərinin bir əlyazmada birləşdirilməsi, daha da doğmalaşdırılması faktları da mövcuddur (Nizami Gəncəvi və Əmir Xosrov Dəhləvi; Nəvai və Füzuli və s.: ƏYİ, M-500; M-275 və s.). Frontispis yerində “Həzə divani-Gülşəni” (Bu Gülşəni divanıdır) yazılmasına baxmayaraq, əlyazma müəllim və tələbənin Divanlarının birgə əlyazmasıdır. Başlığın isə nüsxəni köçürən katib tərəfindən yazılmadığını, sonralar başqa biri tərəfindən əlavə olunduğunu düşünürük. Belə ki, az qala hər səhifəsində Rövşəninin adı yazılmış divanı da katib məntiqi olaraq, sadəcə Gülşəni divanı kimi təqdim edə bilməzdi. Rövşəni divanının əlimizdə olan digər 6 nüsxəsi ilə tekstoloji müqayisələr apararaq, haqqında danışılan nüsxənin 1b-125b vərəqlərindəki əsərlərin məhz ona aidliyini aydınlaşdırdıq. Ümumi həcmi 148 vərəq olan əlyazmanın yalnız 126a-148a vərəqlərindəki mətn Gülşəni Divanıdır. Cildi üzərinə dəri çəkilmiş kartondur, ölçüsü 19x13 sm-dir. Başdan-başa rüq`ə xəttilə, başlıqları qırmızı, mətn qara mürəkkəblə rəngli Şərq kağızına köçürülmüşdür. Divan tam deyil. 135b-136a vərəqləri arasında çatışmazlıqlar vardır. Burada Gülşəninin ən`ənəvi divan quruluşunda 69 qəzəl və qəsidəsi yazılmışdır. Əlyazmanın birinci hissəsinin sonundakı qeyd onun “Əmir Əhmədin ayağının torpağı, bəndəsi Mahmud tərəfindən Qustəntəniyyədə (Konstantinopolda-İstanbulda) köçürüldüyü” yazılmışdır (B-1206, 125b). Araşdırmalar göstərir ki, Əmir Əhməd, İbrahim Gülşəninin “Xəyali” təxəllüsü ilə şeirlər yazan oğludur. O, 1569/70-ci illərdə dünyasını dəyişmişdir. Bu tarix bizə əlyazmanın L.Dmitriyevanın əsaslandırmadan yazdığı kimi təkcə “1831-ci ildən gec olmayaraq” deyil, XVI əsrdə, bəlkə 1570-ci ildən belə qabaq köçürüldüyünü söyləməyə imkan versə də, katib qeydindən kənarda, eyni xətlə xüsusi üslubda yazılmış “zilhiccə 1023-cü il” qeydi onun 1614-cü ilin sonlarında başa çatdırıldığını göstərir. 148b vərəqində köçürücünün belə bir qeydi də vardır: “Bu kitabı yazduranə Həqq Təala Rəsulullahın pak, münəvvər, mütəhhər ruhiçün neçə yıllar ömrlər verdigdən sonrə cənnət müyəssər eyləyə. Amin ya Rəbbül-aləmin”. Başlanır: Ey məhəbbətdən təcəlla eyləyən eynül-bəqa, Elminün eynin görən latəyindən liqa. (126a) Bitir: Rövşəninin eşqiylə, Gülşəni, degil bana, Kim olupdur səncılayin bir dəxi rüsvayi-eşq.
Başlanır: Rövşənidən özgə netə görməz səni gönlümə kim, Deyəm ana tişrə sənlikli andən özgə hər nə var (1a) Bitir: Sən səni sən bilmə, anı bil sən, Sən səni bildün isə bildün anı (146a)
Rövşəni və Gülşəninin türkcə Divanlarının birgə əlyazmalarının 2 nüsxəsi aşkarlanmışdır. Biri, yalnız Gülşəni Divanı adı ilə təqdim olunmuş, naməlum Sankt-Peterburq nüsxəsidir, ikincisi isə “İstanbul kitablıqları yazma divanlar kataloqu”nda Rövşəni Divanı kimi təqdim olunmuşdur. Yalnız araşdırmalar nəticəsində müəllim və tələbənin hər ikisinin divanlarını əhatə etdiyi aşkarlanıb. “Divanlar” kataloqunda 5.000-ə qədər beyt olduğu göstərilib (vərəqlərin və hər bir səhifədəki sətirlərin sayına görə isə 13.716 beyt olmalıdır). “Divanlar” kataloqundakı təsvirdə və H.Konurun yazdığına görə hər səhifədə haşıyələrdə də olmaqla 53 sətir yazılıb. Lakin digər nüsxələrdən fərqli olaraq bu nüsxədə mətn əksərən 2 deyil, bir sütunda yazılıb və haşiyələrində də 2 beyt vardır. Sütunlarda 13 sətir və ya misraya, haşiyələrindəki iki beyti – 4 sətiri də əlavə etdikdə, hər səhifədə, ümumilikdə əksər səhifələrdə sətirlərin sayı 17 sətir və ya 17 misra yazılıb. 1a və 271b vərəqlərinin aşağısında dairəvi formada əski şəxsi möhürlər basılmışdır. Başlanır: Dövr ilə xəlqə məkanilə zamanı göstərən, Şani-vəchündür təcəllidən səna ilən səfa. (1a) Sonu: Dilərsən Gülşəni kimi bir ola eydü novruzun, Qıla gör gecəli gündüz ki, novruz ilə eyd olur. “Divanlar” kataloqunda bu nüsxə Rövşəni divanı əlyazmaları sırasında və Rövşəni divanı kimi təsvir olunmuşdur. Rövşəni ilə bağlı tədqiqatımızda həmin kataloqa söykənərək, vaxtilə biz də sözü gedən nüsxəni Rövşəni divanı kimi təqdim etmişdik. Fəqət surətini əldə etdikdən sonra artıq əlimizdə olan 7 Rövşəni və 6 Gülşəni Divanları əlyazmaları ilə müqayisə nəticəsində nüsxənin məhz Gülşəninin türk divanı olduğunu dəqiqləşdirmişik. Divanın Carullah Veliyüddin nüsxəsindəki ümumi sayı 447 olan şeirlər 20 hərfi əhatə edir:
Bu şeirlərin 52-si haşiyələdə, 395-i mətndədir. Carullah Velüyiddin nüsxəsində naqisliklər müşahidə olunur ki, biri də fərqli yerlərdə vərəqlərin düşməsidir. 77b-78a, 81b-82a, 119b-120a, 123b-124a və s. vərəqlər arasından vərəqlərin düşməsi, təbii olaraq həm də mətnin naqisliyinə səbəb olmuşdur. Belə ki, bir sıra şeirlərin əvvəli və ya sonu yoxdur. Nüsxədə ağ buraxılmış və ya pozulmuş, oxunmayan, demək olar ki, oxunmayan vərəqlər də az deyil. Bu, haşiyələrdəki şeirlərə də aiddir. Haşiyələrdəki 52-i şeirdən 5-i natamamdır. Ümumilikdə əlyazmada tam və ya qismən oxunmayan, vərəq düşdüyündən yarımçıq qalan 93 şeir vardır.
Başlanır: Əvvəlü axirdən olansən ğəni, Zatə nəzər, ey Əhədü hey Xuda. Bitir: Lalə kimi daği-dildən yanduğiçün Gülşəni, Ol güli-xəndani baqun ta şərəfdən şadiman Bir sıra səhifələrin haşiyələrində mətnə aid şeirlərdən parçalar və ya ayrıca şeirlər yazılmışdır: 45b, 50a, 55a, 56b, 58a, 59a, 77b, 80b, 95a, 98a, 99b, 100b, 108a, 121a, 148a, 149a, 164a, 173b, 174b, 175a, 183a, 187a, 226a. Əlyazmanın bir sıra vərəqləri mətn yazılarkən ağ buraxılıb. Sonralar bu vərəqlərə müxtəlif şeirlər və qeydlər yazılmışdır ki, bəzisi dəyərli sayıla bilər. 100a, 105a, 114a, 125b, 130b-131a, 140b vərəqlərinin yarısı və ya tamamı ağ buraxılıb. Ümumiyyətlə mətn boyunca başlıqlar yox kimidir. Yalnız bəzi məqamlarda, məsələn, “Şeyx əş-siyux Gülşəni səlləm əllahu təala”, “Məratibi-həzrəti Sultan Gülşəni” və s. yazılıb. Vər. 50a, 54b yarımçıq, 50b-51a tam şəkildə çərçivəyə alınıb. Ardıcıl olmasa da, bəzi məqamlarda şeirlərin arasında “Vələhu aydan” (bu da onundur) yazılıb. Əlyazmada bəzən vərəq düşdüyünü hiss edirik. 16a-b vərəqlərində h.1207 (m.1792) tarixli nəsrlə yazı vardır. Nüsxədə Gülşəniyə aid 445 şeirdən başqa “Xəlil” təxəllüslü şairin ərəbcə 6 dördlüyü yer alıb. Ola bilsin ki, bu şeirlər də yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi Gülşəniyə məxsusdur. Çünki o, yuxarıda göstərdiyimiz kimi ərəbcə şeirlərini Xəlil təxəllüsü ilə yazmışdır və ərəbcə Divanı da Xəlil adınadır. Ərəbcə Divanın tam və dolğun mətni əldə olununca bu şeirlər divandakı şeirlərlə müqayisə olunaraq, daha dəqiq qənaətə gəlməyə imkan verəcəkdir. Əlyazmadakı Gülşəni şeirləri tamlıqla ənənəvi üslubda tərtiblənməyib. Fəqət, ümumilikdə ardıcıllıq gözlənilmədiyinə rəğmən 24 hərfi əhatə etməkdədir: آ - 27, ب - 15, ت - 8, ث - 1, خ- 1, ح - 9, د - 12, ذ - 1, ر - 88, ز - 44, ق - 15, س - 5, ش - 9, ع- 1, غ - 1, ص - 1, ض - 1, ط - 3, ک - 40, ن - 58, ل - 19, ه - 37, و - 55, ى - 59. İstanbul Universitet nüsxəsi Gülşəninin türk Divanının ən mürəkkəb tərkibli və tərtibatlı nüsxəsidir. Əvvəla, tərkibinə müxtəlif şairlərin şeirləri daxil edilib. Nəqşi Hicazi, Şəmsi Bəyani ilahiləri (26b;27b), Fazil (21), Seyfullah (37), Şərəfoğlu (38), İbrahim (86a) adlı şairlərə aid şeirlər yazılıb. Əlyazmada Yunus Əmrənin “Eşq bəzirgani-sərmayə cani, Bəhadır gördüm canə qıyani” (135a) beytilə başlayan və “Göründü” (86a) rədifli şeirləri də yer alıb. Əlyazmada Xəlili (XV) “Firqətnamə”sindən” Ey bilən həqqün sifatın sirri-əsmasi nədir? Ya bu əsmadən murad olan müsəmmasi nədür?” beytilə başlayan bir şeir vardır (D.,T- 890,250a). Bu şeir əsərin əlyazmalarını əldə edərək müqayisəli mətnini 2006 və 2011-ci illərdə nəşr etdirdiyimiz Almaniya, Sankt-Peterburq, İstanbul nüsxələrində belə yoxdur. Şeir Faiq Rəşada əsasən İsmayıl Hikmət daha sonra Araslı və b. tərəfindən xatırlanmışdır. Faiq Rəşad, İsmayıl Hikmət, H. Araslı, C. Qəhrəmanov və b. şeirin yalnız 5 beytini örnək vermişlər. Gülşəni Divanı əlyazmasında isə sözü gedən şeir 11 beytdir. 2, 3, 6, 9, 10,11-ci beytləri Rəşadda yoxdur. Və Rəşaddakı 5 beyt isə müvafiq olaraq bu şəkildədir. 1=1, 2=7, 3=5, 4=8, 5=4. Sözü gedən nüsxədə bir silsilənamə yazılmışdır. Məşhur Xəlvətilik təriqətinin və ya ümumiyyətlə təriqət silsilənaməsi adlandıra biləcəyimiz farsca qələmə alınmış silsilənamənin orijinal mətni həmçinin Gülşəni “Divan”ının bu əlyazmasına da salınıb. Rövşəninin əlyazmalarında da bu əsərə təsadüf olunduğundan şairin hazırladığımız elmi-tənqidi mətninə də əlavə etmişik (R., I c., 423-425). Daha çətini isə odur ki, nüsxədə şeyxi Rövşəninin şeirləri elə bir tərzdə Gülşəninin şeirləri ilə qarışdırılıb ki, onları sadəcə sıradan, hər hansı, yəni hər ikisinin irsindən xəbərsiz olan kimsənin ayıra bilməsi imkansız olub, deyə bilərik. Gülşəninin digər əsərləri kimi əlyazmalarındakı türk divanı da araşdırılmayıb. Rövşəninin əsərləri isə ilk və yeganə dəfə bizim tərəfimizdən 7 nüsxə əsasında müqayisəli şəkildə tədqiq olunub və elmi-tənqidi mətni hazırlanaraq nəşr edilib. Bu baxımdan biz bu işi, yəni Gülşəni divanındakı məhz Rövşəniyə aid şeirləri üzə çıxara bilmişik. Göstərdiyimiz kimi, çünki əlimizdə Rövşəni Divanının 7 nüsxəsinin surəti vardır. Beləliklə, bu nüsxələrdəki Rövşəni şeirləri ilə Gülşəni divanının Universitet nüsxəsinin müqayisəsi nəticəsində aşkarladığımız Rövşəni şeirlərinin aşağıdakılardan ibarət olduğu məlum oldu ki, ilk misra, beyt, rədif və sairəsini təqdim edirik:
Qəsidə:
Tərcibənd:
Tərcibənd:
Tərkibənd:
Fəqr iqliminin şahənşahi. (230b-231b; 231b-233b; R., I, 357-359)
Ya bənəfşə qoxulu xətti, qədi-sərvvəsi. (235a; R., I, 396)
Gönlüm bilur anı ki, gözüm andə nə gördi. (235a; R., I, 398)
Kim olə sevmiyə bu vəch ilə bu mahvəşi. (236a; R., I, 395)
Kimsənəm sənsən bənin, ey kimsəsizlər kimsəsi. (236b; R., I, 397) Universitet nüsxəsində türk dilində 82 dördlük vardır (205b-210a). Bu dördlük tuyuğlar Rövşəninin elmi-tənqidi mətnindəki 109 tuyuğun bir qismidir, deyə bilərik. Fəqət sıra ardıcıllığı müşahidə olunmur (R., I, 402-417). Bu dördlüklərin bir sırasında Rövşəninin adı belə keçməkdədir. Bir də vərəq 234b-nin sonunda bir dördlük yazılıb ki, bu da Rövşəninindir: Pir əlindən çün yedim nanü nəmək, Əhli-pirə pəs yenə hörmət gərək. Xanədani-şeyxə saqın bəd demə, Uyuz olur ininə ürən köpək. (R., I, 408) Əlyazmadakı maraqlı şeirlərdən biri də Şeyx Gülşəninin İstanbula gəlişi münasibətilə yazılmış 9 beytlik tarixdir. Yüklə 4,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|