Rusiyada sahibkarlıq 1 Pyotrun hakimiyyəti illərində (1689-1725) daha çox
inkişaf etmişdir. Sahibkarlığın ilkin ibtidai əsasını manafakturalar təşkil etmişdir. Sahibkarlığın
sonrakı inkişafının qarşısının alınması ilk növbədə təhkimçilik hüququnun mövcudluğu ilə
bağlıdır.
1861-ci ildə təhkimçilik hüququnun ləğv edilməsini nəzərdə tutan islahatlar
sahibkarlığın inkişafına güclü stimullar yaratdı. Dəmir yollarının tikintisi, ağır sənayenin yenidən
təşkilinə başlanması səhmdar cəmiyyətlərinin yaradılmasına təkan verdi. Sənayenin inkişafı və
yenidən qurulması xarici kapitalın cəlb edilməsinə əsaslandı.
XIX əsrin 90-cı illərində Rusiyada sahibkarlığın sənaye bazası yaranmağa baĢladı. XX əsrin əvvəllərində
sahibkarlığın yerli təzahürləri yaranmaqla sahibkar mülkiyyətçi kimi formalaşmağa başladı. Bu
prosesə ilk növbədə xarici kapitalın və dövlətin başlıca təsiri oldu.
Bazar münasibətlərinin gələcək inkişafı sahibkarlıq üçün əlverişli sosial-iqtisadi şərait
yaratmağı nəzərdə tutur. Sahibkar və sahibkarlıq dedikdə burada nə nəzərdə tutulur və bu
anlayışın mahiyyəti nədən ibarətdir?
Bu anlayıĢ iqtisad elminə ilk dəfə XVII əsrin sonu XVlIl əsrin əvvəllərində ingilis iqtisadçısı Riçard Kantilyon tərəfindən gətirilmiĢdir. O, “ticarətin
təbiəti haqqında təcrübə” əsərində belə bir ideya irəli sürmüşdür ki, sahibkar risklər şəraitində
fəaliyyət göstərən insandır. R. Kantilyon torpağı və əməyi iqtisadi sərvətin mənbəyi hesab edir
və maddi nemətlərin dəyərini bu amillərdə axtarır.
XVIII əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində məĢhur fransız iqtisadçısı .1. Sey “Siyasi iqtisadın traktatları” adlı əsərində sahibkarlıq fəaliyyətini, istehsalın üç amili - torpaq, kapital, əməyin birləĢdirilməsi ilə xarakterizə edirdi. O, öz əsərində həm də ingilis sahibkarlarının istedadını və İngiltərədə sənayenin
müvəffəqiyyətli inkişafını da əsas amillərdən biri kimi qeyd edir. Əsərdə əsas tezis kimi
sahibkarlığın məhsul istehsalında fəal rolu göstərilir, J. Seyin mülahizələrinə görə, sahibkarın
gəliri onun əməyinə, təşkilatçılıq qabiliyyətinə görə əldə etdiyi qazancdır. Onun fikrincə,
sahibkar - bu və ya digər məhsul istehsal etmək üçün öz • kapitalı və təşəbbüskarlıq qabiliyyətilə
riskə gedən şəxsdir.
Lakin təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, iqtisad elminin klassiklərini bu problem o qədər də
dərindən maraqlandırmamışdır. Ona görə də sahibkarlıq fəaliyyəti elmi təhlilin, demək olar ki,
predmetinə çevrilməmişdir. İngilis iqtisadçı alimləri A. Smit və D. Rikardo iqtisadiyyata özünü
tənzimləyən mexanizm kimi baxmışlır. Lakin bu mezanizmdə yaradıcı sahibkarlığa əhəmiyyətli
yer verilməmişdir. Bununla yanaşı A. Smit sahibkarlıq fəaliyyətinin dəqiq xarakteristikasını
verməyə cəhd etmişdir.
