Я. М. Щцмбятов м. Г. Ялийева



Yüklə 1 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/11
tarix14.04.2017
ölçüsü1 Mb.
#14102
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11

16 

йыьмаьа габилдиляр. 

ХХ  ясрин 40-ъы  илляриндя  Б.Б.Родендорф  вя 

Б.Н.Шванвич  бир-бириндян  асылы  олмадан  щяшяратын  га-

надларынын тякамцлцндя ики ганадлылыьын (диптеризасийа) 

ямяля  эялмяси  йолларыны  мцяййян  етмяйя  мцвяффяг 

олдулар  (бах:  Щцмбятов  Я.М.  Ентомолоэийа, 2005, Ы 

щисся, сящ.67). 

Ютян ясрин 70-80-ъы илляриндя тятгигатчылар мцяййян 

етдиляр  ки,  Аптерйэота  йарымсинфиндя  бирляшдирилян  дяс-

тялярдян  Тщйсанура  (гылгуйруглулар),  Подура  (айаг-

гуйруглулар),  Диплура  (ики  гуйруглулар)  вя  Протура-лар 

(быьсызлар)  нисбятян  ганадлы  щяшярата  даща  йахындыр-

лар. 


Буну  нязяря  алан  бир  сыра  тятгигатчылар  Подура

Диплура вя Протура дястялярини Ентоэнатща (эизли чяня-

лиляр) адлы мцстягил синифдя, галан дястяляри ися ясл щя-

шярат – Инсеъта синфиня аид едирляр. 

Бцтювлцкдя  Щехапода  синиф  цстцнлцйцнцн  мцасир 

тяснифатыны ашаьыдакы кими вермяк олар: 

 

 



Син цстлцйц

 



Щехапода – алты айаглылар  

Синиф

 



Ентоэнатща – ентогнатлар вя йа эизли чяняли-

ляр 


Дястя

 



Протура – быьсызлар 

Дястя

 



Подура – айаггуйруглулар 

Дястя

 



Диплура – ики гуйруглулар 

Синиф

 



Инсеъта – щяшярат вя йа ясл щяшярат 

Йарымсиниф

 



Аптерйэота – илк ганадсызлар 

Дястя

 



Миъроъорипщиа – Миъроъорифийалар 

Дястя

 



Тщйсанура вя йа Тщйсанурата тизанурлулар 

Йарымсиниф

 



Птерйэота – ганадлылар 

 

17 



Инфрасиниф

 



Палеоптера – гядим ганадлылар 

Шюбя (Дивисио) 

 



Щемиметабола – натамам метаморфозлулар 

Дястя

 



Епщемероптера – эцндяъяляр 

Дястя

 



Одоната – ийняъяляр 

Инфрасиниф

 



Неоптера – йени ганадлылар 

Дястя цстлцйц

 



Ортщоптореидеа – Ортоптероидляр вя йа дцз 

ганадкимиляр 



Дястя

 



Блаттоптера – тараканлар  

Дястя

 



Мантеоптера – дявядялляйи-

ляр  


 Диътиоптера 

Дястя

 



Исоптера – термитляр 

Дястя

 



Плеъоптера – бащарчылар 

Дястя

 



Ембиоптера – ембиляр 

Дястя

 



Эриллоблаттида – таракансисякляр (гриллоблаттид-

ляр) 


Дястя

 



Пщасматоптера – чюпъцкляр 

Дястя

 



Ортщоптера – дцзганадлылар 

Дястя

 



Щемимерида – щемимеридляр 

Дястя

 



Дермаптера – дяри ганадлылар вя йа гу-

лаьаэирянляр 



Дястя

 



Зораптера – зораптерляр 

Дястя цстлцйц

 



Щемиптероидеа – щемиптероидляр вя йа йа-

рымсяртганадлыкимиляр 



Дястя

 



Псоъоптера – гуру от йейянляр 

Дястя

 



Маллопщаэа – лялякйейянляр 

Дястя

 



Аноплура вя йа Пщтщироптера – битляр 

Дястя

 



Щомоптера – бярабярганадлылар 

Дястя

 



Щемиптера – йарымсяртганадлылар вя йа тах-

табитиляр 



Дястя

 



Тщйсаноптера – трипсляр 

Шюбя (Дивизио) 

 



Щолометабола – там метарморфозлулар 

Дястя цстлцйц

 



Ъолеоптероидеа – колептороидляр вя йа сярт 

ганадлыкимиляр 



 

18 

Дястя

 



Ъолеоптера – бюъякляр вя йа сяртганадлылар 

Дястя

 



Стрепсиптера – йелпик ганадлылар 

Дястя цстлцйц

 



Неуротороидеа – торганадлыкимиляр вя йа 

нейроптероидляр 



Дястя

 



Неуроптера – торганадлылар 

Дястя

 



Рапщидиоптера – дявяъикляр 

Дястя

 



Меэалоптера – ири ганадлылар 

Дястя цстлцйц

 



Меъоптероидеа – мекоптероидляр 

Дястя

 



Меъоптера – ягряб милчякляр 

Дястя

 



Триъщоптера – булагчылар вя йа чайда ча-

панлар 


Дястя

 



Лепидоптера – кяпянякляр вя йа пулъуглу 

ганадлылар 



Дястя

 



Щйменоптера – зар вя йа пярдя ганадлылар 

Дястя

 



Апщаниптера вя йа Сипщонаптера – биряляр 

Дястя

 



Диптера – икиганадлылар  

 

Ентщоэнатща синфинин характерик  

хцсусиййятляри вя дястяляри 

 

Алтыайаглыларын  мцхтялиф  груплары  арасындакы  ясаслы 

(кюклц)  охшарлыглар  онларын  цмуми  яъдада  малик  олду-

ьуну  бирмяналы  шякилдя  сцбут  едир.  Буна  бахмайараг 

онларын айры-айры дястяляри бязи гурулуш хцсусиййятляриня 

эюря  классик  Ынсеъта  синфиня  дахил  едиля  билмяз.  Мящз 

буну  нязяря  алан  бязи  тядгигатчылар  алтыайаглылары  ики 

мцстягил  синфя  айырырлар  (Г.Росс,  Ч.Росс,  Д.Росс, 

1985). 

Илк  алтыайаглылар  чохайаглылара  бянзяр  яъдадлардан 



щяр бириндя бир ъцт айаг олан цч дюш сегментиня вя ай-

аглы  гарынъыг  сегментляриня  малик  олмушлар.  Щямин 

гядим  формаларын  сцрфяляри  йеткин  фярдлярдян  демяк 

 

19 

олар  ки,  йалныз  юлчцляриня  эюря  фярглянмишляр.  Гядим 

алтыайаглыларын алты беля групу мялумдур. Онлардан цч 

дястянин (Протура, Диплура, Ъоллембола) башынын дахили 

гурулушу  чохайаглылардан  фярглянмир,  лакин  аьыз  бош-

луьунун йанлары алт додаьын йанлары иля бирляшяряк иряли 

чыхмышдыр. Бу мцряккяб тюрямя мандибулалары вя ма-

хиллалары хариъдян ящатя едир. Буну нязяря алараг онла-

ры  ентогнатлылар  (юртцлц  чянялиляр)  адландырмышлар.  Бун-

дан  башга  ентогнатларын  башы  цзяриндя  мцряккяб 

эюзляр  йохдур.  Ентогнатларын  ян  примитив  (садя  гуру-

лушлу)  нцмайяндяляри  Диплура  дястясиня  аиддир.  Эц-

ман  едилир  ки,  ентогнатларын  диэяр  ики  дястяси  Диплура-

йа  бянзяр  яъдадлардан  ямяля  эялмишляр  вя  онларын 

гарынъыг няфясликляри вя сергиляри атрофийайа уьрамышлар.  

Быьсызлар  вя  айаггуйруглулар  ейни  яъдада  малик 

олсалар да онлар юз араларында бир-бириндян фярглянирляр. 

Протураларда антенналар атрофийайа уьрамыш, юн айаг-

лар ися узунсовлашараг антенна шяклини алмышдыр. Йет-

кин  формаларын  гарынъыг  сегментляринин  сайы 11-дир. 

Айаггуйруглуларда  гарынъыг  сегментляринин  сайы  аз-

дыр. Гарынъыьын дюрдцнъц сегментинин айагларынын га-

лыглары бирляшяряк тулландырыъы йаба ямяля эятирмишдир.  

 


 

20 

Дястя Диплура – Йабагуйруглулар 

вя йа ики гуйруглулар 

 

Бязи мцяллифляр бу дястяни Ентотропщи адландырырлар. 



Бу дястянин нцмайяндяляри кичик юлчцлц, узунсов бя-

дянли, чохсайлы буьумлара малик олан антенналы, йахшы 

инкишаф  етмиш  айаглы  вя  айдын  нязяря  чарпан  сергили 

нювляридир.  Бязи  нювлярдя  сергиляр  буьумлу,  бязилярин-

дя ися буьумсуз вя гысгаъваридир. Аьыз апараты эями-

риъи типдя олуб, башын вентрал тяряфиндяки ъибдя йерляшир.  



 

Шякил 1. Диплура (Ессигдян, 1942).  

А-Ъамподеа фолсоми. Б-Жапйх диверенэиус

 

21 

 

Диплура  дястясинин  Ъамподеидае  фясилясинин  нц-

майяндяляриндя вя онларын гощумларында (шякил 1) га-

рынъыьын  сонунъу  буьумунда  бир  ъцт  чохбуьумлу 

сергиляр  вардыр.  Жапйэидае  фясилясинин  нцмайяндяля-

риндя сергиляр гысгаъы хатырладыр. 

Юлчцляри 2-5 мм-я  бярабярдир,  лакин  бязи  нювлярдя 

50 мм-я (Жапйх ъинсинин нцмайяндяляри) вя йахуд 60-

мм-я (Атласжапйх атлас Ъщоу.) бярабяр нювлярдя вар-

дыр. 


Дюш  сегментляринин  ятрафлары  ики  чайнаьа  малик 

олан бир буьумлу пянъя иля нящайятлянир. Гарынъыг 10 

буьумлудур. Гарынъыьын илк 7 буьумунун вентрал тяря-

финдя  грифелляр  йерляшир.  Хариъи  ъинси  чыхынтылары  йохдур. 

Еркяк фярдляр сперматофору субстрат цзяриня гойур  вя 

майалама  заманы  диши  вя  еркяк  фярдляр  тямасда  ол-

мур. Постембрионал инкишафлары епиморфоз типлидир. Ним-

фалары йеткин фярддян йалныз юлчцляри иля дейил, быьъыгла-

рынын вя сергиляринин буьумларынын сайына эюря дя фярг-

лянирляр.  Няинки  сцрфяляри,  щям  дя  йеткин  фярдляриндя 

габыгдяйишмя вардыр.  

Йабагуйруглулар  торпагда  йашайан  кичик  буьу-

майаглылар  вя  гурдларла,  щямчинин  битки  вя  щейван 

мяншяли  галыгларла,  эюбяляк  щифляри  вя  спорлары  иля,  бя-

зян йосунларла гидаланырлар. 

Бу дястянин Ъамподеидае (камподеидляр) фясиля-

синин  нцмайяндяляри  нисбятян  эениш  йайлымышлар. 

Камподеидляр зяриф, гядд-гамятли, ъялд икигуйруглулар 

олуб, торпагда вя чцрцмякдя олан битки галыглары ара-

сындакы кичик юлчцлц эяняляр вя щяшяратла гидаланырлар. 

Узунлуьу 1 см-я бярабярдир. Онларын гарынъыьынын со-

нундакы  буьумлу  чыхынтылар  йалныз  защири  эюрцнцшъя 



 

22 

дейил,  функсийа  етибары  иля  дя  быьъыглара  бянзяйирляр. 

Камподеидляр  гянимяти  (ову)  изляйяркян  айагларынын 

вя грифелъикляринин кюмяйи иля щям юня, щям дя архайа 

доьру  щярякят  едя  билирляр.  Арха  тяряфя  гачаркян  га-

рынъыьын  сонундакы  чыхынтылардан  быьъыглар  кими  истифадя 

едир.  Торпаьын  даими  сакинляриндян  щесаб  едилян 

Ъамподеа стапщйлинус вя с. чох эениш йайылмышлар. 

Онларын  чохалмасы  коллемболаларын  чохалмасына 

бянзяйир. Еркяк фярд щярякят етдийи йола кичик айагъыг 

цзяриндя  гаты  майе  щалында  олан  сперматофор  гойур. 

Диши  фярд  тясадцфян  щямин  йолла  щярякят  едяркян 

сперматофору  ъинси  дялийи  иля  гябул  едир.  Йумуртанын 

инкишафы  йалныз  кифайят  гядяр  рцтубятлилик  олдугда  баш 

верир. Йумуртадан чыхан сцрфя йеткин фярдя бянзяйир. 

Украйна, Молдова, Крым, Гафгаз вя Орта Асийада 

Жапйэидае (Жапйэидае) фясилясинин нцмайяндяляри эе-

ниш йайылмышлар. Камподеидлярдян фяргли олараг йапыэ-

идлярдя гарынъыьын сонунда буьумсуз гурулушда олан 

сярт гысгаъвари чыхынтылар йерляшир. Йапыэидляр коллембо-

лалары  овлайырлар.  Онлар  коллемболайа  чатдыгда  га-

рынъыьын сонундакы гысгаъларла ову тутур вя аьзы васи-

тясиля  ону  йейирляр.  Йапыэидлярин  яксяриййяти  кичик 

юлчцлцдцрляр.  Крымын  ъянуб  сащилляриндя  йашайан 



Жапйх

 

эщиларови нювцнцн узунлуьу бир см-я гядярдир. 

Тцркмянистанда  йашайан  Жапйх

 

дух  нювцнцн  узун-

луьу 5 см-я гядярдир. 

Тропик  Африкада йайылмыш йабагуйруглулар  кампо-

деидлярля  йапыэидляр  арасында  аралыг  мювге  тутдугла-

рындан онлары Прожапйэидае фясилясиня аид едирляр. 

Прожапиэидлярин  гарынъыьынын  сонундакы  чыхынтылар 

буьумлу  олса  да  чох  гысадырлар.  Йабагуйруглуларын 

практики ящямиййяти о гядяр дя чох дейил. 

 

23 

Цмумдцнйа  мигйасында 500-дян  артыг  нювц 

гейд едилмишдир. Кечмиш ССРИ яразисиндя Ъамподеа 

вя Жапйх ъинсляринин нювляри эениш йайылмышдыр.  

 

 

Дястя Ъоллембола вя йа Подура -Коллемболалар 

вя йа Айаггуйруглулар 

 

Бу дястя кичик (0,2 мм ) вя орта юлчцлц (10 мм) 

ентогнатлары  бирляшдирир.  Артщроплеона  йарымдястясинин 

нцмайяндяляриндя  бядян  узунсов  вя  силиндрик, 



Сумпщйплеона  йарымдястясиня  аид  олан  нювляриндя 

ися аз вя йа чох дяряъядя шарваридир.  



Щехапода синиф цстлцйцнцн нювляри арасында йалныз 

айаггуйруглуларын  бядянинин  вентрал  тяряфиндя – вен-

трал боруъуг, тулландырыъы йаба вя гармаг вардыр (шякил 

2). 


 

 

24 

 

 

Шякил 2. Айаггуйруглуларын  бядян  формасы  вя  гурулушу 

(Е.Ф.Мартынова эюря) 1-Щйпогаструра Бюрн (Щйпогаструри-



дае); 2-Томоъерус Ниъ (Томоъеридае); 3-Сминтщурус вири-

дис Латр. (Сминтщуридае) В.Б.- вентрал боруъуг; Г-гармаг; 

Т. Й-тулландырыъы йаба. 

Айаггуйруглуларын  характерик  яламятляриндян  бири 

гарынъыьын 6 сегментли  олмасыдыр.  Дястянин  бцтцн  нц-

майяндяляриндя  йанаглар  алт  додаьын  йанлары  иля  го-

вушараг ичяриси бош конус ямяля эятирир вя галан аьыз 

органлары щямин бошлугда йерляшир. 

Антенналар  дюрд  вя  йа  алты  буьумлудур.  Быьъыьын 

сонунъу  буьуму  бязян  чохсайлы  щялгяви  кяртикляря 

малик  олур.  Башын  щяр  йанында 8 ядяд  садя  эюзъцк 

йерляшир.  Маьараларда  вя  торпагда  йашайан  нювлярдя 

эюзъцклярин тамамиля редуксийайа уьрамасы мцшащи-

дя едилир.  

 

25 

Мартынов (1983) айаггуйруглуларын аьыз апараты тип-

лярини 3 ясас група бюлцр: чейняйиъи, эямириъи – гопа-



рыъы, санъыъы - соруъу.  

Чейняйиъи аьыз апаратына малик олан айаггуйруг-

лулар эюбяляк щифи вя спорлары иля, бактерийаларла, чцрцн-

тцлярля, чылпагтохумлуларын ийня йарпаглары вя с. иля ги-

даланырлар. «Эямириъи-гопарыъы»  аьыз  апаратына  малик 

олан  нювляр  йыртыъыдыр  вя  ротаторилярля,  астаъаларла,  эя-

нялярля вя щейванларын ъясядляри иля гидаланырлар. Сан-

ъыъы-соруъу аьыз апаратына малик олан нювляр цчцн са-

профаглыг  характерикдир  вя  парчаланмагда  олан  цзви 

галыглары гябул едирляр.  

Гарны  буьумлу  айаггуйруглуларын  (Артщроплеона 

йарым  дястяси)  бир  гисминдя  юн  дюш  сегменти  редук-

сийайа  уьрамыш  вя  гырышыглы  склеритляр  шяклиндя  йалныз 

йанлардан мцшащидя едилир (шякил 3). Орта  вя арха дюш 

сегментляри  нормал  инкишаф  етмишдир.  Щяр  бир  дюш  сег-

менти бир ъцт айаьа маликдир. Айагларын балдыр вя пян-

ъяси  говушараг  ващид  тибиоторзал  (тибиотарсус)  буьуму 

ямяля эятирир. Айаггуйруглуларда малпиэи борулары йох-

дур.  Трахейалар  вя  няфясликляр  яксяр  нювлярдя  йохдур 

вя йа азсайлыдыр. 

  

  


 

26 

 

 



Шякил 3. Айаггуйруглулар (Мартынова эюря). 1. Щетеросминт-

щурус  Стаъщ  (Сминтщуридае), 2. Ентомобрйа  Ронд. (Енто-

мобридае), 3. Томоъерус  Ниъ  (Томоъеридае), 4. Фрисеа  Д. 

Торе  Wиллем  (Исотомидае), 6. Онйъщиурус  Эерв  (Онйъщури-

дае) 7. Исотомодес Ахелс (Исотомидае). 

 

 



27 

Гарынъыг  ятрафларынын  тюрямяляри  диференсиаллашараг 

ващид тулландырыъы апарат ямяля эятирмишляр. Беля ки, би-

ринъи  гарынъыг  сегментинин  ятрафлары  кисявари  тюрямя 

олан  вентрал  боруйа  чеврилмишдир.  Дюрдцнъц  гарынъыг 

сегментинин  алт  тяряфиндя  тулландырыъы  йаба  (чянэял) 

йерляшир.  Сакит  щалда  щямин  йаба  цчцнъц  сегментин 

алт  тяряфиндя  йерляшян  гармагла  гарынъыьа  бяркидилмиш 

олур. Тящлцкя баш вердикдя гармаьын язяляляри бошалыр 

вя йаба субстрата дяйяряк бядяни йухарыйа доьру итя-

ляйир.  Бу  сябябдян  бу  апарат  бцтювлцкдя  тулландырыъы 

йаба адыны алмышдыр. Ъцтляшмя органы йохдур. Диши фярд 

еркяйин субстрата гойдуьу сперматафору фяал сурятдя 

ъинси дялийи иля гябул етдикдя майаланма баш верир. 

Айаггуйруглуларын  нимфасы  йеткин  фярдлярдян  кичик 

юлчцлц, хятляринин азлыьы, чайнагларындакы вя тулландырыъы 

йабадакы  дишчиклярин  азсайлылыьы  иля  фярглянирляр.  Бей-

Биенконун (1980) мялуматына  эюря  нимфанын  чеврил-

мяси  (метаморфозу)  протоморфоз  типиндяндир.  Лакин 

Щ.Росс,  Д.Росс,  Ч.Росс (1985) айаггуйруглуларда 

метаморфоз олдуьуну инкар едирляр.  

Цмумдцнйа мигйасында айаггуйруглуларын 4000-

дян  чох  нювц  гейд  едилмишдир.  Бу  дястянин  нцмай-

яндяляри  Шимал  йарымкцрясинин  арктик  адаларындан  Ан-

трактикайа гядяр олан бцтцн ландшафт зоналарында эе-

ниш  йайылмышлар.  Сминтщурус  виридис  Л. – йашыл  симинтур 

Австралийада йонъа биткисинин тящлцкяли зийанвериъисидир.  

Азярбайъанда 100 нювц гейд едилмишдир (Рясуло-

ва, 2004). 

 


 

28 

Дястя Протура вя йа Мйриентомата -  

Протуралар вя йа быьсызлар 

 

Протураларын гурдвари бядяни узунсовдур. Бядянин 



узунлуьу 0,5 мм-дян 2 мм-я гядярдир. Баш прогна-

тик  типдядир.  Эюзляри  йохдур,  аьыз  органы  санъыъы-

соруъу  типдядир.  Антенналары  редуксийайа  уьрамышдыр. 

Юн  айаглары  диэярляриндян  узундур.  Йеткин  фярдлярин 

гарынъыьы 11 сегментдян ибарятдир. 11-ъи сегментдян 

архада йерляшян телсону бязи мцяллифляр 12-ъи сегмент 

кими  гябул  едирляр.  Гарынъыьын  биринъи  цч  сегментиндя 

рудимент  щалда  олан  айаглар  вардыр.  Серкиляри  вя  йу-

мурта  гойан  апараты  йохдур.  Мандибулалар  стилетвари-

дир,  махиллалары  ихтисаслашмайыбдыр,  йеткин  фярдлярин  алт 

додаьы ъцтдцр.  

Протураларын  сцрфяляринин  инкишафы  анаморфозла  баш 

верир. Йумуртадан чыхмыш сцрфя 8 гарынъыг сегментиня 

малик  олур.  ЫХ,  Х  вя  ХЫ  гарынъыг  сегментляри  постем-

брионал инкишаф дюврцндя ямяля эялир.  

Быьъыгларын  функсийасыны  бядянин  юн  тяряфиня  узан-

мыш юн айаглар йериня йетирир. Протураларын башынын йан-

ларында йерляшян вя йаланчы эюзляр (псеудоъули) адлан-

дырылан  тюрямяни  бязи  мцяллифляр  быьъыгларын  рудименти 

щесаб едирляр. Диэяр груп тятгигатчылар щямин тюрямяля-

рин айаггуйруглуларын постантеннал органларына щомо-

ложи  олдуьуну  иддиа  едирляр.  Бей-Биенко (1980) эуман 

едир ки, Протураларда антенналарын, серкилярин вя эюзля-

рин итирилмяси онларын эизли щяйат тярзи иля баьлыдыр. Протура-

ларын  бязи  формалары  трахейалардан  вя  няфясликлярдян 

мящрум  олдуглары  цчцн  онларда  тяняффцс  бядян  сятщи 

иля  щяйата  кечирилир.  Еосентомидае  фясилясиндян  олан 

нювлярдя няфясликляр вя трахейалар вардыр.  

 

29 

Цмумдцнйа  мигйасында  протураларын 220-дян 

чох нювц гейд едилмишдир. Дястянин типик нцмайяндя-

си Еосентомон транситорум Берл. нювцдцр (шякил 4).  

 

 

 



Шякил 4. Еосентомон  транситорум-ун  йандан  эюрцнцшц 

(Стаха  эюря).  Синиф  Инсеъта  вя  йа  Ентоэнатща – 

щяшярат вя йа ентоэнатлар. 

 

Инсеъта (Еътоэнатща) – Ясл щяшярат вя йа 



ачыгчянялиляр синфи 

 

Йер  кцрясиндя  мювъуд  олан  щейван  нювляринин 

70%-дян  чоху  щяшяратын  пайына  дцшцр.  Елмя  мялум 

олан  щяшярат  нювляринин  сайы  бир  милйондан  бир  гядяр 

чохдур.  Бязи  щесабламалара  эюря  планетимиздя 

мювъуд олан щяшярат нювляринин сайы 2 милйондан аз 

дейил.  

Щяшярат  нювляринин  чоху  гуру  йашайыш  мцщитинин 

сакинляридир.  Онларын  яксяриййяти  тропик  вя  субтропик 

мешялярин сярщядляри дахилиндя йашайырлар.  

Тягриби  щесабламалара  эюря  щазырда  планетимиздя 

10

18



 щяшярат фярди йашайыр. Бу о демякдир ки, планети-

мизин щяр сакининя 2х10

8

 щяшярат фярди дцшцр. 



Щяшяратын  бязи  нювляри  щцндцр  даьлыг  яразилярдя, 

бязиляри тамамиля сусуз сящраларда беля йайылмышдыр. 



 

30 

Мясялян,  Бембидион  браъъулатум  (Шякил 5) адла-

нан бюъяк нювц Щималай даьлыг яразисиндя дяниз ся-

виййясиндян 4300-4500 м  йцксякликдя  олан  яразиляр-

дя  йайылмышдыр. Ъянуби  Африкадакы  щеч вахт  бир  дамла 

беля  йаьыш  дцшмяйян  Намиб  сящрасында  йашайан 



Сйнтйпщлус  субтерминалус  адлы  гарабядян  бюъяк  бу-

райа йалныз кцляклярин эятирдийи битки галыглары иля гидала-

ныр. 

Илк дяфя кечмиш Йугославийа яра-



зисиндяки  Постойна  маьарасында  та-

пылмыш Лептодирус



 

щоъщwенартии

 

бюъяйи 


(Шякил 6) 1831-ъи илдя елм цчцн ашкар 

едилмишдир. О вахтдан индийя кими дцн-

йанын  мцхтялиф  юлкяляриндя  троглобионт 

щяшярат нювляринин чохлу сайда нювляри 

тапылыб тясвир едилмишдир.

 

Гцтб  даирясинин  шимал  енликлярин-

дя илин чох вахтында гарла юртцлц гайа-

лыглардакы мамыр вя йосунлар цзяриндя 

кичик юлчцлц щяшярат нювляриня раст эял-

мяк мцмкцндцр. Беля щяшярат нювля-

риндян  бири  Антарктикада  тапылмыш  га-

надсыз аьъаганаддыр (Белэиъа антаръ-



тиъа) (Шякил 7). 

 

 

 

Yüklə 1 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin