Yadında qalsın

Səkkizinci fəsil 
Eşq – yəni Allahla tanışlıq, 
İmam Mehdinin (ə) razılığı 
Çox geçikmişdim. Hamıdan tez çatıb avtobusa lazım 
olan bayraqları və digər əşyaları təhvil almalıydım. 
Həmidlə cənubun əməliyyat bölgələrinə getmək qərarına 
gəlmişdik. Ancaq getməyə üç gün qalmış Həmidi 
ezamiyyətə göndərdilər və bizimlə gələ bilmədi. 
Çantamı götürüb motosikletin tərkində oturdum. 
Mənim tələsməyimə baxmayaraq, Həmid həmişə olduğu 
kimi, səbirlə sürürdü. Son zamanlar o, tək olanda da belə 
yavaş sürürdü. O qədər sakit sürürdü ki, dostları onun 
motosikletinə minməyib deyirdilər: “Sənin motosikletinə 
minsək, heç axşama da çatmarıq”. 

---

181 
Motosikletdə gedə-gedə müxtəlif növhələr oxuyurduq. 
Həmid məddahlıq edir, mən də adam olmayan yerlərə 
çatanda cənub səfərində əzbərlədiyim şeirlərdən deyirdim:
Salam olsun sənə, ey Allah ətrinə boyanmış torpaq! 
Sən pak qədəmlərin toxunduğu məkansan, ey Şələmçə! 
Sən şəhidlər diyarısan, Kərbəlanın xoş ətrinə qərq 
olmusan... 
Biz işıqforun qırmızı işığında dayananda bəzi sürücülər 
keçib-gedirdilər. Həmid dedi: 
-Bu, yaxşı iş deyil! Bəziləri yol polisinin yoxluğundan 
istifadə edib qanunu tapdayırlar. Qanun hamı üçündür. 
Qanunun səhər-axşamı olmaz. Yüksək məmurdan tutmuş 
fəhləyə kimi hamı qanuna əməl etməlidir. 
-Bunların hamısı sivilizasiyaya qayıdır. 
Duruxub baxdığını görüb dedim: 
-Yəni mədəniyyət, ictimai əxlaq. 
Ailə qurmazdan qabaq TOEFL imtahanından bir az 
aşağı mərhələyə qədər ingilis dili kursuna getmişdim. 
Həmid ingilis lüğətlərini birlikdə çalışmağımızı istəyirdi. 
Məni yola salandan sonra “sivilizasiya” sözünün mənasını 
axtarmışdı. O gündən sonra nə zaman işıqforda 
dayansaydıq, mənə “sivilayzed xanım” deyirdi. 
2015-ci ildə getdiyim Nur yolçuları səfəri mənimçün 
Həmidsiz getdiyim ən çətin səfər oldu. Bəxtimdən 
telefonum xarab olmuşdu. Zəng edəndə Həmidin səsini 
eşitsəm də, o məni eşitmirdi. Beş gün yalnız mesaj 
yazdım. Mənə yazmışdı: “Mənim Nasir Xosrovum 
hardadır görən?” O qədər çox səfərə gedirdim ki, bəzən 
mənə Nasir Xosrov və Marko Polo deyirdi. 
Qayıdan kimi ilk iş telefonumu alıb zarafatla onu 
tenbeh etməsi oldu. 

---

182 
-Sən bilmirsən mən bu beş gündə nələr çəkmişəm! 
Səsini eşidə bilməyəndə istəyirdim ki, başımı götürüb 
çöllərə qaçım. 
Bu sözləri deyəndə onun necə darıxdığını bütün 
vücudumla hiss edirdim. Bu halını görəndə bir az 
rahatlaşırdım ki, Allah səsimi eşidib, şəhadət istəyini onun 
ürəyindən çıxarıb. Mənə olan eşqini yanımda qalmasına 
yeganə səbəb kimi görürdüm. Öz-özümə deyirdim: 
“Həmid yanımdadır. Onun məndən sarı darıxmağından 
daha dəyərli bir şeyin ortaya çıxıb bizi ayıracağını güman 
etmirəm. Ən azından ayrılıq bu tezliklə baş tutmaz”. 
Evə çatanda dedi: “Sən şəhidlərin zəvvarısan. Çadranı 
evin içində çırp ki, evimiz şəhidlərin ətrinə qərq olsun”. 
Gəldiyim günün səhərisi bayram bazarlığına getdik. 
Həmidin 
sıxlıq 
olan 
yerlərdən, 
böyük 
ticarət 
mərkəzlərindən heç xoşu gəlmirdi. Hicaba yaxşı riayət 
olunmayan yerlərə getməyi də qətiyyən sevmirdi. Ancaq 
buna məcbur olanda təmiz gözləri yalnız yerə baxardı. 
Satıcı ilə qiymət üstündə heç vaxt çənə vurmazdı. “Niyə 
qiyməti aşağı salmırsan?” -deyə soruşanda cavab verirdi: 
“Qiymət üstə çənə vurmaq məkruhdur. Yaxşı olar ki, 
satıcının sözünə inanaq”. Onun nə vaxtsa çənə vurduğu 
yadıma gəlmir. Amma satıcının özü endirim təklif etsəydi, 
qəbul edirdi. 
Bazarda telefonuma zəng gəldi. Həmidə işarə verdim 
ki, üzbəüz dükandan özünə corab alsın. Ancaq getməyi ilə 
qayıtmağı bir oldu. Söhbəti bitirəndə soruşdum: 
-Nə oldu? Niyə tez qayıtdın? Corab almadın? 
Çiyinlərini çəkib dedi: 
-Satıcı xanımın geyimi çox da yaxşı deyildi. Yaxşı olar 
ki, sən gedib alasan. 
Corabı alıb çıxanda dedim: 

---

183 
-Əyyami Fatimiyyə də qurtarıb. İstəyirəm bayrama 
paxlava bişirim, özü də dadlı Qəzvin paxlavasından. 
Paxlavanı çox dadlı bişirirdim. Elə oradaca lazım 
olanları almağa getdik. İki gün ancaq paxlava bişirməklə 
məşğul oldum. Xəmir yaymaqdan qollarım ağrıyırdı. 
Həmid bişən paxlavalardan bir neçəsini elə sobanın 
qabında yeyirdi. Şirniyyatı çox sevirdi. Bişirdiyim tort və 
ya şirinçörəyin şəkəri az olanda uşaq kimi deyinirdi: 
“Deyəsən, çörək bişirmisən. Bu, şirniyyata oxşamır”. 
Sonra şirinçörəyə mürəbbə və ya bal yaxıb çayla içirdi. 
Bütün paxlava qablarına əl vurduğunu görəndə zarafata 
dedim: 
-Belə getsə, qonaqlara bir şey qalmayacaq. Səhərdən 
bəri iki sini paxlava yemisən. Bu qədər yesən, axırda 
səpəcəksən. Yeməyi burax, gəl, kömək elə. 
-Oldu! Gözüm üstə! 
Kömək etməyə başladı, amma iş görə-görə paxlava 
yeməkdən də qalmırdı. Sonrakı günlərdə də məndən gizli 
soyuducunu açıb paxlavalardan yeyirdi. 
Şirniyyat bişirməkdən fərqli olaraq, ev təmizliyində 
mənə çox kömək etdi. Pəncərələri silməkdən tutmuş 
çəkməcələrə qədər hər yeri təmizlədi. İşi bitən kimi 
yorğunluqdan divanda uzanıb gözlərini yumdu. Ona 
meyvə doğrayıb dedim: 
-Həmid 
can, 
həqiqətən, 
çox 
kömək 
etdin. 
Yorulmayasan! 
Gözlərini bir az aralayıb dedi: 
-“Yorulmayasan” demək yerinə de ki, Allah qüvvət 
versin! 
“Allah qüvvət versin” deyən kimi oturub dedi: 

---

184 
-Bir qadın həyat yoldaşı üçün hər şeyin ən yaxşısını 
diləməlidir. İndi isə “Allah qüvvət versin” demək yerinə, 
“Alllah səni şəhid etsin” de. 
Bir az sükut etdikdən sonra dedim: 
-Allah səni yüz ildən sonra şəhid etsin! 
2015-ci ilin novruzunda hicri-şəmsi ili gecənin yarısı 
girirdi. Həmid həmin saatda yatmışdı. Mənə bayram 
hədiyyəsi olaraq, kənarları bəzəkli hicab almışdı. Özü də 
mənim 
Məşhəddən 
aldığım 
köynəyi 
geyinmişdi. 
Qonaqlıqların çoxunda onu geyinirdi. 
Səid xanımı və qızı Nərgizlə birgə il dəyişəndən bir 
neçə saat sonra bizə gəldilər ki, birlikdə qohumlara baş 
çəkməyə gedək. Həmid fürsət tapan kimi qardaşı qızı ilə 
oynayırdı. Onu çox sevirdi. Həmid çox az hallarda hansısa 
körpəni qucağına götürürdü. O deyirdi: 
-Uşaqlar o qədər balacadırlar ki, qucağıma götürəndə 
əzməkdən qorxuram. 
Ancaq Nərgizi hər görəndə qucağına götürürdü. Bu 
əlaqə qarşılıqlı idi. Nərgiz də Həmidi çox istəyirdi. 
Həmidlə atası bir-birinə çox bənzəsələr də, Nərgiz onları 
ayırd edə bilirdi. Həmidin qucağına gedəndə ayrılmaq 
istəmirdi. Həmid Nərgizi qucağına götürüb dedi: 
-Gözəlim, məni çağır, görüm. “Əmi” de görüm! 
Mən dedim: 
-Həmid, uşaqdan əl çək. Axı bir neçə aylıq uşaq necə 
danışsın?! 
Həmin gün bütün qohum-əqrəbanı ziyarət etdik. 
Bayramdan iki-üç gün sonra bekarçılıqdan darıxırdıq. 
Dedim: 
-Bütün qohum-əqrəbanı bir gündə ziyarət etməkdə 
böyük səhvə yol verdik. 

---

185 
Biz yaşda kiçik olduğumuzdan, adətə görə, böyüklər 
iki-üç gündən sonra bizə gələcəkdilər. Yavaş-yavaş 
qonaqlarımız gəlməyə başladı. Qonaqlara qulluq etmək, 
həmişə olduğu kimi, yenə də Həmidin işi idi. Gələn hər bir 
qonaqla oturub paxlava yeyirdi. Yenə paxlava yeyə bilsin 
deyə, qonaqlara ikinci dəfə paxlava gətirirdi. 
Tətil günlərinin birində Sünbülabada getdik. Həmid 
atasına kömək etmək üçün əlinə bel alıb bağa yollandı. 
Mən də evə getdim. Küçədə qonşulardan birinin xoruzu 
məni görüb arxamca düşdü. Qorxumdan cin vurmuş adam 
kimi qaçmağa başladım. Həmid səsimi eşidən kimi həyətə 
sarı qaçdı, elə bildi ki, pis bir hadisə baş verib. Çox 
nigaran qalmışdı. Məsələnin nə yerdə olduğunu anlayanda 
əlindəki beli divara söykəyib yerə oturdu, gülməkdən 
uğundu. Mən çox hirsləndim. Həyətdə o tərəf-bu tərəfə 
qaçırdım, xoruzsa əl çəkmək bilmirdi. 
Bir-iki saat Həmidlə küsülü qaldım. Ona dedim: 
-Sən məni xoruzun əlindən qurtarmadın. 
Həmid ağzını açıb bir söz demək isəyəndə gülməyi 
tuturdu. 
-Sən hərbçi yoldaşısan, hərbçi qızısan, özünün də qara 
kəmərin var. Yaxşı ki dalına düşən xoruz idi, ayı deyildi. 
Zarafat edib gülür, məni əsəbiləşdirmək istəyirdi. 
Nə zaman Sünbülabada gedirdimsə, Fatihə oxumaq 
üçün bibimlə birgə babamın qəbri üstə gedirdik. Babam, 
atamın iki yaşı olanda dünyasını dəyişsə də, qəbri üstə 
gedəndə qəlbimdə ona dərin məhəbbət hiss edirdim. 
Kəndin qəbiristanlığı böyük bir bağın ortasında yerləşirdi. 
Həmid təpənin başında oturub bizə əl yelləyirdi. 
Sünbülabaddan qayıdanda yolda Nəsrin xalam zəng 
vurub bizi şam yeməyinə dəvət etdi. Həmidin qohum 
evlərində başıaşağı və sakit olduğunu bilib xalama dedim: 

---

186 
“Xala can, zəhmət çəkmənizə razı deyildik, amma 
mümkünsə, ata-anamı da çağırın. Çünki sənin də, mənim 
yoldaşım sakit və azdanışan adamlardır. Atam gəlsin ki, ən 
azından arabir bir söz desin, ikisi də qulaq assın”. 
Həmidin xasiyyəti belə idi. Dostları ilə bir yerə 
yığışanda danışıb-gülər, zarafat edərdi. Ancaq qohumlarla 
bir yerə yığışanda bir küncə çəkilib ancaq qulaq asardı. 
Anamgillə birgə xalamgilə şam yeməyinə getdik. Şam 
süfrəsini yenicə yığışdırmışdıq ki, Həmidin telefonuna 
zəng gəldi. Salam verib, hal-əhval tutduqdan sonra rahat 
danışmaq üçün dəhlizə keçdi. Danışığı bir neçə dəqiqə 
çəkdi. Qayıdanda üzündə sevinc hiss olunurdu. Elə 
mətbəxdən başımın işarəsilə soruşdum ki, düzəldi? 
Təbəssüm edib, dodaqaltı dedi: “Çox şükür Allaha, 
düzəldi”. 
Neçə gün idi, icazə almağa çalışırdı, ancaq nədənsə 
alınmırdı. Keçən il olduğu kimi, bu il də birlikdə Nur 
yolçuları səfərində xidmətçi kimi cənuba getmək istəyirdi. 
Xalamgildən çıxan kimi soruşdum: 
-Nə oldu, Həmid? İcazə ala bildin? 
-Şəhid Hüseynpurun niyyətinə nəzir etdim ki, işimiz 
alınsın. Komandirimiz zəng vurub dedi ki, bir həftəlik 
gedə bilərsiz. 
-Bəs nə zaman çıxırıq? 
-Sən hazırlaş, günü sabah çıxaq. 
Aprelin yeddisi axşam saat onda Əhvaza çatdıq. Hacı 
Səbbağian demişdi ki, Həmid Meracüş-şühəda xidmətçisi 
olsun, 
mən 
də 
Şəhid 
Məsudian 
düşərgəsinin 
xidmətçilərinə köməkçi kimi gedim. Həmid məni 
düşərgəyə kimi apardı. Həmin bir neçə gündə hər gün 
danışsaq da, bir-birimizi görə bilmirdik. Üçüncü gün 
axşam saat 11-də zəng edib dedi: “İndi Meracüş-şühədaya 

---

187 
qayıdan yolun üstündəki Hüveyzə bölgəsindəyəm. Səni 
görməyə gəlirəm”. Sevindiyimdən qanad çalıb uçmağa 
qalmışdım. Termosdakı təzədəm çayı götürdüm, həzrət 
Zəhra (ə) hüseyniyyəsinin qapısından bir neçə metr aralıda 
oturub Həmidi gözləməyə başladım. 
Şəhid Məsudian düşərgəsinin özünəməxsus ab-havası 
var idi. Düşərgədə yerləşən hər zal bir vilayətə aid idi. 
Müharibə vaxtı onlardan yaralıları müalicə etmək üçün və 
yuyucuxana kimi istifadə edilirdi. Allah bilir, orada nə 
qədər döyüşçü ağır yaraların acısına dözmüş, şəhadətə 
qovuşmuşdu. Düşərgənin qarşısında uca bir təpə 
görünürdü. 
Təpədə 
çoxlu 
sayda 
yaşıl 
bayraqlar 
dalğalanırdı. 
Həmidin məsum baxışları üçün darıxmışdım. Tək 
istədiyim onun tezliklə yanımda əyləşməsi, yalnız və 
yalnız onun danışması və beləcə bir neçə günlük 
yorğunluğumu çıxarması idi. Gecə saat biri keçmişdi. Öz-
özümə dedim ki, yəqin, keçən dəfəki kimi işi çıxıb, gələ 
bilməyib. Termosu götürüb otağa yola düşdüm. Bir neçə 
addım gedəndən sonra asfalta sürtünən çəkələklərin səsini 
eşitdim. Hələ baxmamış bildim ki, Həmiddir. Yorğun 
olanda başmaqlarını yerə sürtə-sürtə gedirdi. Üzümü 
döndərən 
kimi 
onu 
gördüm. 
Qəşəng 
xidmətçi 
paltarındaydı, başında İmad Müğniyənin qoyduğu yaşıl 
papaqdan, əynində komandos şalvarı vardı, yorğundu, 
ancaq gülərüzlə gəlirdi. Həmidin gəlişi mənə elə enerji 
verdi ki, bütün düşərgəni səhərə qədər onunla gəzmək 
istəyirdim. 
O gecə bir saat birlikdə olduq və bütün bir saatı ancaq 
söhbət etdik. Növbəti dəfə Həmidi görmək üçün Meracüş-
şühədaya getdim. Başı o qədər qarışmışdı ki, hətta mənim 
gəldiyimi belə anlamamışdı. Xidmətçi paltarı əynində 

---

188 
olanda yalnız şəhid ziyarətçilərinə xidmət barədə 
düşünürdü. Düşərgənin həyətində gözlədim ki, fürsət 
tapsa, bir neçə dəqiqə birlikdə danışaq. Ancaq bu əsnada 
düşərgənin mikrofonundan şəhidlərdən birinin həyat 
yoldaşının çıxış edəcəyini elan etdilər. Həmid o anda məni 
gördü, ancaq bir anın içində gözdən itdi. Məclisdən sonra 
bir anda yoxa çıxmasının səbəbini soruşanda dedi: 
“Ürəyisınıq şəhid yoldaşı danışan yerdə bir yerdə olmaq 
istəmədim”. 
*** 
Aprel ayı mənə ən sevimli və ən fərqli bir ay olmuşdu. 
Həmid bu ayın 24-də dünyaya gəlmişdi. Xudmani bir ad 
günü keçirdik. Səhər tezdən tort bişirməyə başladım. 
Həmidin dondurmanı hədsiz sevdiyini bilirdim. Buna görə 
də, təzə süd və vanildən çoxlu dondurma hazırladım. 
Gözləyirdim ki, Həmid gəlsin, birlikdə yemək yeyək. 
Hava yağışlı idi. Saat üçü keçsə də, Həmiddən xəbər yox 
idi. Öz-özümə fikirləşdim ki, yəqin, kiminsə işi düyünə 
düşüb, ona kömək edir. Qapının zəngini basanda həmişə 
olduğu kimi, qarşılamağa getdim. Üst-başını görəndə 
gözlərimə inana bilmədim. Başdan-ayağa toz-torpaq 
içində idi. Anladım ki, qəza törədib. Şalvarının dizləri 
cırılmışdı. Gödəkçəsinin arxasında asfaltın izi qalmışdı. 
Dözməyib halsızlaşdım, elə oradaca, qapının ağzında yerə 
oturdum. Həmidi bu halda görməyə taqətim yox idi. Mənə 
ürək-dirək verib dedi: 
-Narahat olma, inan, heç nə olmayıb. Bax, özüm öz 
ayağımla gəlmişəm evə. Hər şey yaxşı qurtardı. 
Nə qədər desə də, inanmırdım. Nə baş verdiyini 
anlamaq üçün sorğu-suala tutdum. 

---

189 
-Harda qəza törətdin, Həmid? Düzünü de görüm, nə baş 
verib? Gərək xəstəxanaya gedək, səni başdan-ayağa 
rentgenə salmaq lazımdır. 
Həmid suyu başına çəkə-çəkə dedi: 
-Meysəm və Nəbiyullahla birgə motosikletlə gəlirdik. 
Birdən Qiyasabadın ortasında bizi bir maşın vurdu. 
Üçümüz də yerə yıxıldıq. Bəxtim gətirdi ki, kaska 
taxmışdım. 
Həmidin yaraları çox da dərin deyildi. Hadisəni bütün 
xırdalığına kimi danışdı. Harda yerə yıxıldılar, dostları 
necədirlər və s. Bu kimi şeyləri heç vaxt gizlətməzdi. Mən 
də ancaq danlayıb deyirdim: “Maşının sürücüsü niyə elə 
sürürdü? Fikri hardaydı?..” Sonra da tez gedib üzərlik 
yandırdım. Mənim üzərlik yandırmağımın özü bir müsibət 
olmuşdu. Hər evdən çıxanda üzərliyi götürüb Həmidin 
başına fırladırdım. Həmid də üzərliyi alıb qoltuğunun 
altına, belinə, ayaqlarının arasına fırladaraq gülürdü. Hətta 
paltarını yuxarı çəkib, üzərliyi qarnının üstünə qoyur, 
deyirdi: “Paxılın gözü çıxsın!” 
Bu, Həmidin ilk qəzası deyildi. Bundan öncə də, 
dəfələrlə o vəziyyətdə gəlmişdi. Ancaq hər dəfə onu qan 
içində, paltarları cırıq halda görəndə əl-ayağım əsirdi və 
heç bir iş görə bilmirdim. Ələlxüsus da bir dəfə 
Sünbülabaddan qayıdanda motosikleti yolda nissan 
markalı maşına çırpılmışdı. Qəza o qədər şiddətli olmuşdu 
ki, Həmid motosikletlə yolun ortasına düşmüşdü. Ələmut 
magistralının hər iki tərəfi təhlükəli uçurumlardan ibarət 
idi. Bəxti gətirib yolun ortasına çırpılmışdı. Onda da bu 
vəziyyətdə idi və evə gec gəlmişdi. Paltarları cırılmışdı, əl-
ayağı qan içində idi. Onun bu hadisələri məni daha da 
əsəbiləşdirirdi. Düşünürdüm ki, ona qarşı həssaslığımı 

---

190 
bildiyi halda niyə diqqətli olmur? Bu fikirlə onunla 
dalaşmağa başladım. 
-Axı gündüzü qoyub niyə gecə yola çıxdın? Niyə 
diqqətli olmursan axı? Gərək motosikleti ataq getsin, bir 
daha sürməyəsən. 
Bu qəzalardan o qədər görmüşdüm ki, artıq gözüm 
qorxurdu. 
O 
qədər 
həssas 
olmuşdum 
ki, 
məni 
sakitləşdirəcək bir adama çox ehtiyacım var idi. 
Həmid cırılmış, qanlı paltarlarını dəyişib axşama qədər 
yatdı. Ancaq gecə belindən güclü ağrı tutdu. Ağrının 
şiddətindən gözlərini yuma bilmirdi. Səhərə qədər 
ayaqlarını suya qoydum, alnına yaş parça sərdim, başının 
üstə Quran oxudum. Tibbi yardımları öyrəndiyimdən 
serum qoşmaq kimi bəzi işləri özüm görürdüm. Səhərə 
qədər başının üstündə oyaq qaldığımı görüb dedi: 
-Mən ana məhəbbəti eşitmişdim, ancaq həyat yoldaşı 
məhəbbətini eşitməmişdim. Buna öz gözlərimlə şahid 
oldum. Əgər nə vaxtsa mehribanlıq yarışı keçirilsə, 
əminəm ki, birinci yeri tutarsan. 
Səhər tezdən hazırlaşıb xəstəxanaya getdik. Rentgen 
çəkəndən sonra anladıq ki, bel diskində yırtıq əmələ gəlib. 
Həkim on gün istirahət etməsini məsləhət gördü. 
İstirahətin birinci günündə hamı məsələni öyrəndi. Hər 
yerdən qonaq gəlirdi. Ev bir an belə boşalmırdı. Dost, 
qohum, qonşu, əza dəstəsi və məscid əhli, idman 
yoldaşları, bir sözlə, hamı gəlirdi. Öz-özümə dedim ki, 
yüngülcə qəza keçirib, bu qədər gələn-gedəni var. Əgər 
Allah eləməmiş, yaralansa, mən gərək Qəzvinin yarısını 
qonaq qarşılayıb yola salım. Bu müddət ərzində “xoş 
gəldiniz” deyib xidmət göstərmək üçün həmişə ayaq 
üstəydim. Qonaq o qədər çox idi ki, gecələr yorğunluqdan 
Həmiddən tez yatırdım. 

---

191 
Beli ağrıdığına görə ev işlərinə kömək edə bilmirdi. 
Ancaq məni işlərimlə baş-başa da buraxmırdı. Mətbəxdə 
oturub mənə Hafizin şeirlərindən, Sədinin dastanlarından 
oxuyurdu. Məni yorğun görəndə deyirdi: “Səni and 
verirəm Xanım Zəhraya (ə), məni bağışla, sənə kömək edə 
bilmirəm. Bu günlərdə çox əziyyət çəkdin. On gün 
istirahətdən sonra gərək bir neçə gün icazə alım, sənə 
xidmət edim. Bir az da mən işləyim, sən istirahət edəsən”. 
Bəzi işlər onun üçün adətə çevrilmişdi, ən çətin anlarda 
belə, əməl edirdi. Qürub çağından sonra suyu mütləq 
oturub içirdi. Deyirdi: “İmam Sadiqdən (ə) nəql olunub ki, 
qürubdan sonra kim suyu oturub içsə, ruzisi çoxalar”. 
Bu on gün ərzində əlamətdar günlərdən biri də Xanım 
Zəhranın (ə) mövludu və Qadınlar bayramı idi. 
Vəziyyətinə görə, mənə hədiyyə almasını ağlımdan belə 
keçirmirdim. Korpusda xanımlar üçün proqram təşkil 
olunmuşdu. Həmidin israrıyla orada iştirak etdim. Evə tez 
qayıtmaq üçün səhər tezdən məclisə getdim. Məclis boyu 
bütün fikrim-zikrim Həmiddə qalmışdı. Evə qayıdanda 
başımdan tüstü çıxdı; o halda gedib mənə gül dəstəsi və 
hədiyyə almışdı. Bu mənə həyatım boyu verilən ən gözəl 
Qadınlar günü hədiyyəsi idi. Maddi dəyərinə görə deyil, 
gözlənilməz olduğuna, məni qafil haqladığına görə çox 
dəyərli idi. Onun belə bir vəziyyətdə və bazarın ən sıx 
vaxtında pilləkəndən düşüb mənə hədiyyə alacağını 
ağlımın ucundan belə keçirməmişdim. Həmin gün mənə 
dedi: “Belim çox ağrıyırdı deyə, anama və qayınanama bir 
şey ala bilmədim. Onların zəhmətini sən çəkərsən”. 
Həmid hər il belə edərdi. Xanım Zəhranın (ə) doğum 
günündə, həm mənə, həm də analarımıza hədiyyə alardı. 
Anaya qarşı çox həssas idi. Ananın razılığı, hətta bir 
təbəssümü onun üçün dünyaya dəyərdi. Anasını görəndə 

---

192 
əyilib alnından öpərdi. Bu adətini heç vaxt tərk etmədi. 
Həmin on gün ərzində anası nə zaman zəng vurub halını 
soruşurdusa, üzü gülürdü, uzanmış olsaydı, cəld oturardı, 
oturmuş olsaydı, ayağa durardı. Onun bu rəftarları mənə 
çox qəribə gəlirdi. Ona dedim: 
-Həmid can! Axı anan sənin oturduğunu, ya da 
uzandığını görmür. Elə uzandığın yerdə, istirahət edə-edə 
də danışa bilərsən. 
-Düzdür, anam yanımda deyil, məni görmür, bəs Allah 
necə? Allah yanımdadır və məni görür. 
Şəban ayının üçü, İmam Hüseynin (ə) mövludu və 
Pasdar günü idi. Həmid dedi: “Bəlkə İmamzadə Hüseynə 
gedək? Briqada hərbçilərinə ətir almaq istəyirəm. Elə 
namazı 
da 
orda 
qılıb, 
qayıdarıq”. 
İmamzadənin 
mağazasına çatanda bir neçə ətrə baxdıq. Yetmiş ədəd ətir 
almaq istəyirdi. Axırda birini bəyəndi. Başqa bir ətri də 
mən alıb dedim: “Ağa can, Pasdar günü münasibətilə bu 
da məndən sənə hədiyyə olsun”. 
İki gün ancaq mənim aldığım ətri vurdu. İki gündən 
sonra gördüm ki, ətir yoxa çıxıb. Bir neçə dəfə soruşsam 
da, hər dəfəsində söhbətdən qaçırdı. Öz-özümə dedim ki, 
yəqin xoşu gəlməyib, amma deməyə utanır. Bir dəfə də 
onu sual yağışına tutandan sonra məcbur qalıb dedi: 
“Əsgərlərdən birinin xoşu gəldi, mən də dura bilmədim, 
ona verdim”. 
Həmid bir gün işdən birbaş idman zalına getmişdi. Evə 
çatanda o qədər yorğun idi ki, saat on olmamış yatdı. 
Yarım saatdan sonra telefonuna zəng gəldi. İş yerindən idi. 
Bilmirdim ki, onu oyadım, ya yox. Axırda bəlkə mühüm iş 
olduğunu düşünüb oyatdım. 
Telefonla danışanda bildim ki, onu iş yerinə çağırırlar. 
Tez 
hazırlaşdı. 
Sağollaşanda 
dedim: 
“Nə 
vaxt 

---

193 
qayıdarsan?” Dedi: “Məlum deyil”. Gecə saat on ikiyə 
kimi gözlədim, gəlib çıxmadı. Yavaş-yavaş yuxuya 
daldım. Gecə saat ikidə oyandım. Hələ qayıtmamışdı. 
Narahat olmağa başladım. Telefona baxdım. Belə bir 
mesaj yazmışdı: “Xanım, mən Bəndər-Abbasa gedirəm. 
Nə vaxt qayıdacağım bəlli deyil. Özündən muğayat ol!” 
Çox təəccüb etdim. Özüylə bir şey aparmamışdı; nə 
paltar, nə də başqa bir şey. Adətən, ezamiyyətə gedəndə 
öncədən xəbər verirdi və mən lazım olan əşyaları bir 
çantaya yığırdım. Çox qorxdum. Tez televizoru açdım ki, 
görüm, Bəndər-Abbasda bir hadisə baş verib, ya yox. 
Altyazı xəbərlərində orada təlim keçirildiyi yazılmışdı. Bir 
az rahatlaşdım, düşündüm ki, yəqin, bir neçə günlük 
təlimlərdir, iştirak edib, qayıdacaq. Ancaq yenə də 
həyəcanlı idim. 
Dözə bilməyib, zəng vurdum. Avtobusda idi. İş 
yoldaşlarının gülmək səsi gəlirdi. Dedim: 
-Həmid, niyə belə xəbərsiz getdin? Gecənin yarısı 
Bəndər-Abbasa getmək hardan çıxdı? Özünlə heç nə 
aparmamısan. 
Daha artıq izah etmək istəmirdi, ya da edə blmirdi. 
Dedi: 
-Burda bizə hər şey verirlər, xanım! Sən yat, səhər də 
gedərsən atangilə. 
Bütün bədənimi qəribə həyəcan bürümüşdü. Səhərə 
qədər neçə dəfə yuxudan oyandığımı unutmuşam. 
Günəş çıxan kimi universitetə getdim. Günortaya qədər 
dərsim var idi. Mən dərsdə olanda atam zəng vurdu. 
-Həmid Sərdəştə gedib, sən də gəl bizim yanımıza. 
Telefonda donub qaldım. 
-Sərdəşt? Axı mənə Bəndər-Abbas dedi. 

---

194 
Atam bildi ki, Həmid nigaran qalmamağım üçün 
həqiqəti gizlədib. Dedi: 
-Sərdəştə gediblər, amma nigaran qalma, heç nə 
olmayıb, tez qayıdacaqlar. 
Atamın bu sözlərindən sonra narahatlığım daha da 
çoxaldı. Evə gələndə gördüm ki, ağlamaqdan anamın 
gözləri qıpqırmızı olub. 
Ürəyim əsdi və daha çox qorxmağa başladım. Dedim: 
-Nəsə olub, məndən gizlədirsiz? 
Atam dedi: 
-Yox, qızım, narahat olma. Sadəcə, bir neçə günlük 
ezamiyyətdir. İnşallah, sağ-salamat qayıdar. 
Anam başımı qarışdırmaqdan ötrü bazara getməyimizi 
təklif etdi. Alış-veriş boyunca bütün fikrim Həmiddə 
qalmışdı. Nə aldığımı, hara getdiyimi bilmədim. Anamla 
bazarı gəzdiyimiz yerdə atam zəng vurdu. 
-Qızım, muştuluğumu verərsən, Həmid qayıdıb. Tez 
gəlin evə! 
Doğru-düzgün alış-veriş etmədən tez taksiyə minib evə 
yollandıq. Həmidi görən kimi rahat nəfəs aldım. Narahat 
halda, divanda oturmuşdu. Mən də zarafata dedim: 
-Bəndər-Abbasdan girib Sərdəştdən çıxırsan! Sonra da 
bir günün içində qayıdırsan. Heç bilirsən nə edirsən, ağa?! 
Atam gülüb dedi: 
-Heç biri deyildi; nə Bəndər-Abbas, nə də Sərdəşt. 
Samirraya getmək istəyirdilər, uçuşları ləğv olundu. Bu da 
təbii haldır. Düşmən uçuşdan xəbər tutub vurmasın deyə, 
belə gecikmələr olur. 
Bu xəbəri eşitmək mənə çox ağır idi. Çox narahat 
oldum. 
-Həmid, sənin getdiyin heç bir ezamiyyətə qarşı 
çıxmamışam. 
Məgər 
xarici 
bir 
ölkəyə 
getməni 

---

195 
bilməməliyəm?! Mən gözləyirdim ki, ikigünlük təlimin 
bitər, evə qayıdarsan. Ancaq sən Samirraya getmək 
istəyirmişsən, özü də bir neçə aylıq. Məgər hara getdiyini 
bilmək mənim haqqım deyil?! 
Uçuşun ləğv olunduğuna görə o qədər narahat idi ki, 
ağzını açıb bir kəlmə də danışmırdı. Ancaq mən ürəyimdə 
sevinirdim. Motosikletə minəndə belə bir kəlmə də 
danışmadı. Bir neçə gün halı yaxşı deyildi. Ölkədaxili 
ezamiyyətlərə çox gedirdi; birgünlük ezamiyyətdən tutmuş 
ongünlüyə qədər. Narahat olmasınlar deyə, çox vaxt 
valideynlərinə 
demirdi. 
Ancaq 
ilk 
dəfə 
idi 
ki, 
uzunmüddətli xarici ezamiyyət barədə bu qədər ciddi 
söhbət gedirdi. Özü İraqı seçmişdi. İstəyirdi ki, Samirrada 
İmam Mehdinin (ə) atasının hərəminin müdafiəçisi olsun. 
*** 
Ev tikmək üçün bir qədər pul yığmışdıq. Həmid israrla 
deyirdi ki, bankda öz adıma hesab açdırım, pulları orada 
saxlayım. Bir gün səhər yeməyi yeyəndə dedi: 
-Bu gün işə gec gedəcəm. Birlikdə banka gedək, sənə 
hesab açaq və pulları ora köçürək. Birdən başıma bir iş 
gələr, pullar sənin hesabında qalsa, yaxşıdır. 
Razı olmayıb dedim: 
-Necə yəni başıma bir iş gələr?! Mən o işin baş 
verməməsi üçün deyirəm ki, gedək, pulları sənin hesabına 
yatıraq. 
Yenə israr edincə küsdüm. Tərslik etdim ki, bir də bu 
sözləri dilinə gətirməsin. Sonra pulları öz hesabına 
yatırmağa razı oldu. Səhər tezdən banka hesab açmağa 
getdi. Bütün bank kartlarının, hətta telefonunun koduna da 
mənim şəxsiyyət vəsiqəmin seriya nömrəsini qoymuşdu. 
Mayın ortalarında Suriyadan çox pis xəbər gəldi. 
Həmidin əvvəlki komandiri Həmid Məhəmmədrzayi 

---

196 
ezamiyyətdə idi. Ezamiyyət müddəti bitsə də, hələ ondan 
xəbər çıxmamışdı; şəhid olması və ya əsir düşməsi barədə 
heç bir məlumat yox idi. Bu vəziyyət həm ailəsi, həm də 
Həmid üçün çox ağır idi. Həmid Məhəmmədrzayinin 
yoldaşını nişanlı vaxtımda müqəddəs müdafiə barədə 
sərgidə görmüşdüm. O, atamın iş yoldaşı olduğuna görə 
həyat yoldaşı ilə bir-birimizi yaxşı tanıyırdıq. Yoldaşı o 
vaxt məndən soruşmuşdu: “Nişanlının adı nədir?” Mən 
“Həmid” deyəndə belə demişdi: “Nə maraqlı! Mənim də 
yoldaşımın adı Həmiddir. Mən Həmidi çox sevirəm. O özü 
də çox sevimlidir”.
Bu kimi aşiqanə sözləri mənim kimi yeni evlənmiş 
birisinin dilindən eşitmək çox da qəribə olmazdı. Ancaq 
illərlə evli olan, yoldaşıyla illərlə ömür yaşamış üç uşaq 
anasının dilindən eşitmək mənə qəribə gəlmişdi. Nə gözəl 
olardı ki, bütün ailələr illərdən sonra da bir-birini bu 
şəkildə sevib-sevilərdilər! 
Həmid bu xəbəri eşitdiyi gündən narahat idi. 
Məhəmmədrzayidən bir xəbər alması üçün bütün iş 
yoldaşları ilə birlikdə Yasin surəsini xətm etməyi nəzərdə 
tutmuşdu. Evə gələndə Yasin surəsini oxuyacağını demiş 
hər kəsə bir-bir mesaj yazır, günbatana qədər oxumalı 
olduqlarını yada salırdı. Yasin surəsinin 9-cu ayəsini çox 
oxuyardı ki, Məhəmmədrzayinin özü, ya da pak cəsədi 
İŞİD-in əlinə keçməsin. Məhəmmədrzayinin bir qardaşı da 
müqəddəs müdafiədə itkin düşmüşdü. Bu baxımdan, bu 
itkinlik bütün əzizləri üçün həqiqətən, çox çətin idi. 
*** 
Hər il olduğu kimi, builki ramazan ayında da müntəzəm 
olaraq, kitab oxumağa başlamışdıq. Mənim axırıncı 
semestr imtahanlarım ramazan ayından dərhal sonra 
başlayırdı. Birinci imtahan gecəsi Həmidə dedim: 

---

197 
“Əzizim, bu axşama yemək bişirmək sənlikdir. Gör nə 
edirsən! Sən bişirənə qədər mən bir neçə səhifə dərs 
oxuyaram”. Bunu deyib, yemək bişənə qədər acqarına dərs 
oxumağa başladım. Bir saat keçdi, iki saat keçdi, ancaq 
yeməkdən xəbər olmadı. Mətbəxə keçəndə gördüm ki, 
kartofları sanki xətkeşlə doğrayıb qızartmağa başlayıb. 
Ancaq qazın şöləsi o qədər az idi ki, tavanın özü güclə 
qızırdı. Dedim: 
-Həmid can, acından böyük bağırsağım kiçik bağırsağı 
yeməyə başlayıb. O qazın şöləsini artır. 
Sakit bir tonla dedi: 
-Əzizim, məni tələsdirmə. Gərək kartoflar yaxşı bişsin. 
-Həmid can, lazım olmadı. Bura qədər çəkdiyin 
ikisaatlıq zəhmətə görə minnətdaram. Get otur, özüm 
bişirərəm. 
İsrar etdi. 
-Ağlına belə gətirmə. Bu axşam yemək mənlikdir. Sən 
get, dərslərinlə məşğul ol, yemək 15 dəqiqəyə hazırdır. 
Həmidin on beş dəqiqəsi bir saat oldu. Otaqdan 
qışqırdım: 
-Yemək nə oldu, aşpaz? Acından əldən düşdüm, 
gözlərim heç nə görmür. 
O qədər etirazdan sonra nəhayət, kartoflar hazır oldu. 
Dedi: 
-Baş aşpazın yeməyi hazırdır. Gəl, gör nə bişirmişəm?! 
Kartof qızartması bişirmiş, üstünə yumurta vurmuşdu. 
Mətbəxə girəndə gördüm ki, artıq süfrə də hazırdır. Hər 
dəfə süfrəni düzəndə adətən, nəyisə unudurdu. Süfrəyə 
diqqətlə baxıb dedim: 
-Həmid, özün bilirsən ki, bu yemək nə ilə yaxşı yeyilir. 
Bəs niyə xiyar turşusu qoymamısan? 

---

198 
-Vay-vay! Gördün də, baş azpazı o qədər tələsdirdin ki, 
yadımdan çıxdı. Bu saat gətirirəm. 
Gülüb dedim: 
-Allah saxlamış, dörd saatdır yemək gözləyirəm. Yaxşı 
ki, restoran aşpazı olmamısan. Yoxsa, yeməyi gecə saat on 
ikiyə hazırlayardın. Sən otur, mən gətirərəm. 
Əlini çiynimə qoyub ayağa durmağıma imkan vermədi. 
O, xiyarı diqqətlə doğrayıb gətirənə qədər mən yeməyin 
yarsını yedim. 
*** 
İmtahanlarım bitən kimi şam yeməyinə atamgilə dəvət 
olunduq. Həmidin motosikleti çox çirklənmişdi. Bizim 
həyətdə də motosiklet yumağa yer yox idi. Motosikleti 
atamgildə yumaq üçün bir az tez yola düşdük. Evə çatanda 
pilləkənin ağzında dayanıb “ya Allah” deməyə başladı. 
Bununla ev adamlarına gəldiyini xəbər verirdi ki, əgər 
naməhrəm varsa, başını bağlaya bilsin. 
Motosikleti tək yumağa utanırdı. Mənə dedi: 
-Əzizim, gəl, yanımda dayan. 
Həmid bizdə həddən artıq həyalı idi. Atam dayısı olsa 
da, ona olduqca hörmət edirdi. Motosikleti yenicə 
yumuşduq ki, Həmidə zəng gəldi. Yenə işə çağırırdılar. İş 
o həddə çatmışdı ki, nə zaman işə çağırırdılarsa, halım 
pisləşirdi, təhlükənin olduğunu kilometrlərlə uzaqlıqdan 
hiss edirdim. Həmid hazırlaşıb getdi. Anama dedim: “Bu 
dəfə Suriyaya gedəcək. Mən əminəm”. 
Bir neçə saat keçdi. Gecə saat on radələrində evə 
qayıtdı. Çox narahat idi, özünə qapılmışdı. Arada atamla 
pıçıldaşırdı, elə danışırdılar ki, mən eşitməyim. Həmidə 
meyvə aparıb dedim: 
-Aranızda nə danışırsız elə? Suriyaya gedirsən? 
Atam gülüb dedi: 

---

199 
-Həmid can, mənim qızım düşündüyündən də ağıllıdır. 
Ondan bir şey gizlətmək mümkün deyil. 
Həmid başı ilə təsdiqləyib dedi: 
-Bəli, düz tapdın. Suriyaya gedəcəyik. Mənim bütün 
dostlarım getmək istəyirlər, ancaq püşkatmada adım 
çıxmadı. 
Təəccüblə dedim: 
-Məgər Suriyaya getmək üçün püşk atırlar? 
Atam dedi: 
-Könüllü getmək istəyənlərin sayı çox olduğundan hər 
dəfə bir qrup aparırlar. 
Həmid atamla danışmışdı ki, getməyinə kömək etsin. 
Deyirdi: 
-İndi qalmaq vaxtı deyil. Əgər qalsam, bir ömür həzrət 
Zəhra (ə) yanında xəcalətli olaram. 
Gedə bilmədiyi üçün o qədər narahat idi ki, hətta 
yanına yaxınlaşmağa belə cürət etmirdim. Bu kimi 
vəziyyətdə xəlvətə çəkilib tək qalmaq istəyini anlayışla 
qarşılayırdım. 
Televizora 
baxanda 
birdən 
anamın 
mətbəxdən qışqırıq səsi gəldi. Əlinə qaynar yağ 
tökülmüşdü. Yerimdən bir az gec qalxdım. Ciddi bir şey 
olmamışdı. Otağa qayıdanda Həmid həddən artıq narahat 
idi. Evimizə qayıdanda dəfələrlə dedi: “Axı niyə ananın 
köməyə ehtiyacı olanda yerindən gec qalxdın? Mətbəxə 
gec getməyin çox pis iş idi. Əgər bir qadının köməyə 
ehtiyacı varsa, gərək tez qaçasan. Üstəlik, sənin anan idi. 
Gərək bir saniyə belə itirməzdin”. 
2015-ci ilin oktyabr ayında nənəm xəstələndi. Həmidlə 
birlikdə ziyarətinə getdik. Halı çox pis idi. Çox narahat 
olmuşdum. Nənəmi ziyarət edəndən sonra bibimgilə 
getdik. Otağa girib doyunca ağladım. Həmid gəlib dedi: 

---

200 
-Əzizim, olar ağlamayasan? Sən ağlayanda anamı qəhər 
boğur. Mən sizin heç birinizin ağlamağına dözə bilmirəm. 
Əlimdə deyildi, ağlamaya bilmirdim. Həmidin Suriyaya 
getmək məsələsi ortaya çıxdığı gündən daha kövrək 
olmuşdum. Həmid halımın dəyişdiyini görüb zarafata 
dedi: “Dur, gedək. Deyəsən, qan təzyiqin düşüb. 
Motosikletə minən kimi düzələcək”. 
Bibimi daha artıq narahat etmək istəmədiyimdən, tez 
çıxdıq. Həmid halımı yaxşılaşdırmaqdan ötrü yolda çoxlu 
qarğıdalı aldı. Biz evə çatanda ev sahibinin nəvələri 
qapının ağzında dayanmışdılar. Həmid qarğıdalıdan onlara 
da verdi. Həmişə əliaçıq idi. Onları görəndə əlində 
olanlardan verirdi. Evdə sup və ya əriştə aşı bişirəndə 
deyirdi ki, bir kasa ev yiyəsinə verək, bir kasa da hazırla, 
anama aparım. Əlimizdə olanın yarısını ev yiyəsinin 
nəvələrinə verib yuxarı qalxanda dedi: 
-Mən əməl dəftərimdən çox qorxuram. Ola bilsin, Allah 
bu məsum uşaqların duasını eşidib, bizi bağışladı. 
Bu hadisələrdən bir həftə keçməmiş televizordan Hacı 
Hüseyn Həmədaninin Suriyada şəhid olduğunu eşitdik. 
Həmid televizorun qabağında ağlamağa başladı. General 
Həmədanini çox yaxşı tanıyırdı. Bir neçə dəfə Tehranda 
keçirilən təlimlərdə görüşmüşdülər. Həsrətlə dedi: 
-Heyf o cür şəhiddən! Bizim ona ehtiyacımız var idi. 
Həmin gün bibim bizi nahara dəvət etmişdi. Göyərti 
təmizləyəndə ona dedim: 
-General Həmədani şəhid oldu. Həmid bu xəbəri 
eşidəndə çox ağladı. 
Həmid mənim sözlərimi eşidib qaşlarını çatdı. Demək 
istəyirdi ki, bu sözləri anama demə. Mən də çiynimi 
çəkdim. Anasının narahat olmasını istəmirdi. Buna görə 
də, otağa keçib bacısı uşaqlarıyla top oynamağa başladı. 

---

201 
Uşaqlardan çox Həmidin səsi gəlirdi. Artıq onlar da 
deyirdilər ki, kaş dayımız bizimlə qalaydı, top-top 
oynayaydıq. 
*** 
Suriyaya getmək üçün püşkatmada adı çıxanlar tez-tez 
təlimlərdə iştirak edirdilər. Həmin günlər dünya Həmidə 
zindan kimi gəlirdi, heç bir iş görməyə həvəsi yox idi. 
Bütün dostları getmiş, özü qalmışdı. 
Hərbçilərin uçuşu bir neçə dəfə təxirə salındı. Həmid 
evə gələn kimi dostlarının gedib-getməməsi barədə 
soruşurdum. O da gülə-gülə deyirdi: “Maraqlısı budur ki, 
hər gün səhər onlarla sağollaşır, sabahısı yenə iş yerində 
görüşürəm. Bəziləri deyirlər ki, daha evə getməyə üzümüz 
gəlmir. Hər gün səhər bizi göz yaşlarıyla yola salırlar, 
ancaq axşam yenə evə qayıdırıq”. 
Oktyabrın səkkizində evə narahat gəldi. 
-Nəhayət, getdilər və biz qaldıq. Onlar gedəndə atan 
çox ağladı. Hamısını bir-bir qucaqlayıb halallıq istədi. 
Sonra da Quranın altından keçirib yola saldı. 
Atam bu kimi məsələlərə qarşı çox həssas idi. Çox tez 
təsirə düşürdü. Bu səhnələr ona müqəddəs müdafiə 
dövrünü və şəhid yoldaşlarını xatırladırdı. Həmin günlərdə 
Üfüq 
kanalından 
hərəm 
müdafiəçilərinin 
həyat 
yoldaşlarının çıxışları yayımlanırdı. Atam Həmidə zəng 
vurub deyirdi: “Fərzanəni bu verilişə baxmağa qoyma”. 
Bir müddət evimizdə Üfüq kanalına baxmaq qadağan 
olundu. O günlər hamımıza çox çətin keçdi. Həmid deyirdi 
ki, bütün hərbi hissəni qəm-kədər bürüyüb. Özü də çox 
dözümsüz olmuşdu. Gecə namazlarındakı halı da 
dəyişmişdi. Nə zaman universitetdən gəlirdimsə, qapı 
arxasından dualarını eşidir, evə girəndə yaşlı gözləri ilə 
rastlaşırdım. Bir an belə qalmaq istəmirdi.

---

202 
Bir az sonra Həmid Suriyaya gedən dostları ilə telefon 
əlaqəsi qurmağa başladı. Dostları zəng vurub oradakı 
vəziyyət barədə məlumat verirdilər. Həmid onların əhval-
ruhiyyəsini gücləndirməyə çalışırdı. Telefonda da deyib-
gülməkdən qalmırdılar. Meysəm deyirdi: “Sən gələnə 
qədər burda qalacam, səninlə görüşüb, sonra qayıdacam”. 
O, gedəndə də Həmidi qucaqlayıb demişdi: “Həmid, 
mənim iki oğlum var: biri Əbülfəz, digəri Abbas. Əgər 
Suriyadan qayıda bilsəm, heç, ancaq şəhid olsam, onlara 
doğru yolu göstərərsən”. 
Həmid evə gələndə deyirdi: “Suriyaya gedən 
dostlarımın xanımlarına zəng elə, hallarını soruş! De ki, 
bir şeyə ehtiyacları olsa, mütləq desinlər”. Bəzən 
Həmiddən xəbərsiz kompüter qarşısında oturub, kollektiv 
çəkdirdikləri şəkillərə baxırdım. Övladlarını qoyub 
Suriyaya gedənləri görəndə ürəyim yanırdı. Göz yaşları 
içində dua edir, Allaha belə deyirdim: “İlahi! Səni and 
verirəm Əhli-beytin haqqına! Həmidin övladı olan 
dostlarını sağ-salamat evlərinə qaytar!” O günlərdə heç 
ağlımdan belə keçməzdi ki, bir neçə həftədən sonra bu 
şəkillərə yenə baxacam, Həmidin yoxluğu üçün gecə-
gündüz ağlayacam. 

---

203