Xromosoma, tuzilishi va tarkibi. Xromasoma: xroma-bо’yoq, somatanacha degan ma‟noni bildiradi. Xromosomalar asosan bо’linayotgan hujayraning metofazasida kо’rinadi. Bu xromosomalar ikkita yelkadan iborat bо’lib, ularning о’rtasida birlamchi belbog’ joylashgan. Ular uch xil kо’rinishga ega: 1-teng yelkali, 2- bir tomon yelkasi ikkinchisidan uzun, 3-tayoqchasimon (bir yelkasi juda kichik, ikkinchisi esa juda uzun).
Har bir о’simlik yoki hayvon turining hujayrasida xromosomalar soni о’zgarmas, ya‟ni bir xildir. Masalan, askarida hujayralarida 2 ta, drozifila pashsha hujayralarida 8 ta, odam hujayrasida 46 ta xromosoma bor. Bu holat xromosomalar sonining doimiylik qoidasi deyiladi. Jinsiy hujayralarda esa kam. Ularda xromosomalar gaploid (toq) tо’plamda, somatik hujayralarda esa xromosomalar diploid tо’plamda bо’ladi. Bu xususiyat xromosomalar juftlik qoidasi deyiladi. Har bir juftga kiruvchi xromosomalar о’z о’lchami, shakli bilan bir-biriga о’xshaydi. Bunday xromosomalar gomolog xromosomalar deyiladi.
Birinchi juft xromosomalari esa ikkinchi juftga kiruvchi xromosomalardan farq qiladi, ular nogomologik xromosomalar deyiladi. Bu xususiyat xromosomalarning individualligi qoidasi deyiladi.
Ba’zi hayvon turlariga xos xromosoma soni
